ЖШС «Кішкентай данышпан» бөбекжай - балабақшасы

Бекітемін:

«Кішкентай данышпан» б/б-ның

меңгерушісі: У.К.Ешенкулова

Тақырыбы:

«Сел – табиғи апат!»

Тәрбиеші: Қалдыбаева А.Ж

Шымкент 2025-2026 оқу жы

Тақырыбы: Сел – табиғи апат

Білім беру салалары:

• Таным

• Қатынас

• Қоршаған ортамен танысу

• Әлеумет

• Шығармашылық

Бөлімі: Танымдық-экологиялық тәрбие

Мақсаты:
Балаларға сел құбылысы туралы түсінік беру; оның пайда болу себептерін, адамдар мен табиғатқа тигізетін әсерін түсіндіру; төтенше жағдай кезінде өздерін қалай ұстау керектігін үйрету. Табиғатты қорғауға, қоршаған ортаға қамқорлықпен қарауға тәрбиелеу.

? Міндеттері:

1. Білімдік:

   • Табиғи апаттардың түрлерін (сел, жер сілкінісі, су тасқыны, дауыл) ажырата білуге үйрету.

   • Селдің пайда болу себептерін түсіндіру.

2. Дамытушылық:

   • Байқағыштық, логикалық ойлау және себеп-салдарлық байланыс орнату қабілеттерін дамыту.

   • Сөздік қорын табиғат құбылыстарына қатысты жаңа сөздермен толықтыру (сел, тасқын, апат, қауіпсіздік).

3. Тәрбиелік:

   • Табиғатты қорғауға, суды үнемдеуге, үлкендердің ескертуін тыңдауға тәрбиелеу.

   • Апат жағдайында өз өміріне жауапкершілікпен қарау сезімін қалыптастыру

? Қажетті көрнекіліктер мен материалдар:

• Селдің бейнесі бейнеленген суреттер мен бейнежазба

• Карта немесе макет (тау, өзен, ауыл бейнесінде)

• Құм, су, тас (тәжірибе үшін)

• Қауіпсіздік белгілерінің суреттері

• Балаларға арналған бояу құралдары мен қағаз

?Оқу іс-әрекетінің барысы

I. Ұйымдастыру кезеңі (2–3 мин)

Мақсаты: Балалардың назарын шоғырландыру, сабаққа қызығушылығын арттыру.

Тәрбиешінің сөзі:
– Сәлеметсіңдер ме, балалар!
Бүгін біз табиғаттағы ерекше бір құбылыс – селмен танысамыз.

Психологиялық жаттығу:
«Жылы күн нұр төгеді,
Бәрі күліп жүреді.
Жақсы ой мен жақсы іс,
Біздің жүрекке енеді!»

II. Кіріспе бөлім (5–7 мин)

Мақсаты: Балалардың тақырыпқа қызығушылығын ояту, алдын ала білімдерін анықтау.

Сұрақтар арқылы әңгіме:

• Табиғатта қандай құбылыстар болады?

• Нөсер жаңбыр жауса не болады?

• Таудан аққан судың күші қандай?

Бейнематериал көрсету:
Тау арасындағы сел бейнесі (1–2 минут).

Тәрбиешінің түсіндіруі:
– Міне, балалар, таудан төмен қарай күшпен аққан бұл суды сел деп атаймыз.
– Селдің құрамында су, тас, балшық және топырақ болады.
– Ол таудағы жаңбыр мен мұздың еруінен пайда болады.

II. Негізгі бөлім (10–15 мин)

1. Түсіндіру және тәжірибе жасау

Тәрбиеші:
– Қане, тәжірибе жасап көрейік.
(Құмнан «тау» жасап, үстінен су құяды. Судың құмды ағызып кететінін көрсетеді.)

Қорытынды:
– Көрдіңдер ме, судың ағысы қатты болса, жер мен тасты ағызып кетеді. Бұл – сел.

2. Селдің салдары туралы әңгіме

• Үйлер мен жолдарды бұзады;

• Адамдарға және жануарларға қауіп төндіреді;

• Ағаштар мен өсімдіктерге зиян келтіреді.

3. Қауіпсіздік ережелері

Тәрбиеші:
– Егер сел болса, не істеу керек?
Балалардың жауаптарын тыңдау.

Тәрбиеші толықтырады:
✅ Таудан, өзеннен алыс жүру керек;
✅ Үлкендердің айтқанын тыңдау;
✅ Қауіпсіз жерге көшу;
✅ Су мен электрден абай болу.

? Селден қорғану жолдары

? 1. Селдің алдын алу

• Таулы және өзен маңында үй немесе лагерь салмау.

• Тауда серуендегенде, өзен аңғарынан, қия жартастардан алыс жүру.

• Орманды, ағаштарды сақтау – ағаштар селдің күшін әлсіретеді.

• Су арналарын, арықтарды қоқыстан тазалау (судың бөгелуіне жол бермеу).

• Жергілікті төтенше жағдай қызметінің ескертуін тыңдау.

⚠️ 2. Сел қаупі төнген кезде

• Радио, теледидар немесе телефон арқылы төтенше жағдай туралы хабарды тыңдау.

• Қажетті заттарды (құжаттар, дәрі-дәрмек, су, азық-түлік, жылы киім) дайындап қою.

• Таудан, өзеннен, жарқабақтан алыс жүру.

• Балалар мен қарт адамдарды қауіпсіз жерге (биік төбе, арнайы пункт) көшіру

? 3. Сел басталған сәтте

• Төменгі жерлерден тез кету, өйткені сел алдымен төменгі аймақтарға жетеді.

• Жоғары, берік жерге шығу (тау бөктері, биік ғимараттың жоғарғы қабаты).

• Суға түспеу, көпір мен жол бойында тұрмау.

• Егер сел кенет басталса, ағашқа, үлкен тасқа немесе берік затқа шығып, ұстап тұру.

• Электр бағандарына, металл заттарға жақындамау.

? 4. Селден кейін

• Үйге бірден кірмеу, себебі топырақ пен қабырғалар босап қалуы мүмкін.

• Электр, газ және суды тексеріп, қауіпсіз екеніне көз жеткізу.

• Төтенше жағдай қызметкерлерінің нұсқауын орындау.

• Жарақат алғандарға көмек көрсету немесе жедел жәрдем шақыру.

? Балаларға арналған жеңіл түсіндірме:

• Сел болса, тауға, өзенге баруға болмайды.

• Үлкендердің айтқанын міндетті түрде орындау керек.

• Биік жерге шық — қауіпсіз жер сол.

• Бөтен суға түспе, көпірге жақындама.

• Үйде тыныш бол, радио мен телефоннан хабар тыңда

? Қауіпсіздік сөмкесі

• Құжаттардың көшірмесі

• Алғашқы көмек қобдишасы

• Су, жеңіл тамақ

• Фонарик, батарея

• Телефон, қуаттау құрылғысы

• Киім және жылы көрпе

4. Сергіту сәті (2–3 мин)

Қимыл-қозғалыс ойыны:
“Жаңбыр жауды, сел ақты,
Тастар домалап барады.
Біз биік жерге шығайық,
Қауіпсіз жерді табайық!”

(Балалар жаңбыр жауғанда жүгіріп, «биік жерге» – кілемнің шетіне тұрады.)

IV. Бекіту бөлімі (5–7 мин)

Сұрақ-жауап:

• Сел деген не?

• Ол неден пайда болады?

• Сел кезінде не істеу керек?

Сөздік жұмыс:

• Сел, тасқын, апат, қауіпсіздік, құтқарушы сөздерін қайталау.

Дидактикалық ойын:
? «Қай сурет артық?»
(Табиғат көріністері бар суреттердің ішінен апатқа жататын — сел бейнесін табу.)

V. Қорытынды (3–5 мин)

Қорытындылау:
– Бүгін біз не туралы білдік?
– Сел қандай табиғи құбылыс?
– Біз не істеуіміз керек?

Тәрбиешінің сөзі:
– Табиғат бізге өмір сыйлайды. Біз оны аялауымыз керек!

? Күтілетін нәтижелер:

• Біледі: Селдің не екенін, пайда болу себептерін.

• Түсінеді: Селдің адам мен табиғатқа қауіптілігін.

• Қолдана алады: Қауіпсіздік ережелерін сақтай алады.

• Тәрбиеленеді: Табиғатты қорғауға және жауапкершілікке