ШЕТ ТІЛІН ОҚЫТУ
ӘДІСТЕМЕСІНІҢ ҚАЗІРГІ БАҒЫТТАРЫ
Сайлау Балнұр
ЕШТ-43 тобының
студенті
Ы. Алтынсарин атындағы
АрқПУ
Ғылыми
жетекші: Сапарғалиқызы Әсел
Аңдатпа:
Бұл мақалада шет тілдерін
оқытудағы заманауи әдістемелік тәсілдер қарастырылады. Қазіргі
білім беру кеңістігінде шет тілін үйрету тек грамматикалық немесе
лексикалық материалды меңгерту ғана емес, сонымен қатар
коммуникативтік құзыреттілік пен мәдениаралық қарым-қатынас
дағдыларын дамытуға бағытталады. Мақалада коммуникативтік,
интербелсенді, жобалау және CLIL (пән мен тілді кіріктіріп оқыту)
сияқты әдістердің тиімділігі сипатталады. Сонымен қатар, заманауи
цифрлық технологиялардың рөлі мен шет тілі мұғалімінің кәсіби
құзыреттілігіне қойылатын жаңа талаптар сарапталады.
Түйін сөздер:
шет тілі, әдістеме,
коммуникативтік тәсіл, цифрлық технология, CLIL, интербелсенді
оқыту.
Abstract: This article
explores modern methodological approaches in teaching foreign
languages. In today’s educational space, teaching a foreign
language involves not only mastering grammatical and lexical
material, but also developing communicative competence and
intercultural communication skills. The effectiveness of methods
such as communicative approach, interactive learning, project-based
learning, and CLIL (Content and Language Integrated Learning) is
analyzed. In addition, the article highlights the role of modern
digital technologies and the new requirements for the professional
competencies of foreign language teachers.
Keywords: foreign
language, methodology, communicative approach, digital technology,
CLIL, interactive learning.
XXI ғасыр – жаһандану мен
ақпараттық технологиялар дәуірі. Бұл кезеңде шет тілін меңгеру –
жеке тұлғаның интеллектуалдық дамуы мен кәсіби жетістігінің кепілі.
Қазақстан Республикасында көптілді білім беру саясаты шет тілін
меңгертудің тиімді әдістемелерін енгізуді талап етеді [1]. Осы
орайда шет тілін оқыту әдістемесінің даму жолын, қазіргі тиімді
тәсілдерін және мұғалім рөлін қарастыру – білім беру жүйесінің
өзекті міндеттерінің бірі.
Шет тілін оқыту әдістемесі
тарихи тұрғыдан бірнеше кезеңнен өтті. Ежелгі кезеңдерде тіл үйрену
процесі аудармалар арқылы жүргізілді. XIX ғасырда
грамматикалық-аудармалық әдіс басым болды, мұнда грамматика
ережелерін жаттап, мәтін аударуға баса мән берілді. XX ғасырдың
басында тікелей әдіс (Direct Method) пайда болды. Бұл әдісте
оқушылар тілді аудармасыз, тыңдау және сөйлеу арқылы меңгерді.
Кейінірек құрылымдық, аудиолингвистикалық және басқа да әдістер
дамыды. XX ғасырдың екінші жартысынан бастап коммуникативтік әдіс
басты орынға шықты, мұнда оқушылардың сөйлеу әрекетіне белсенді
қатысуы маңызды бола бастады.
Бүгінде шет тілін оқытуда
келесі әдістер кеңінен қолданылады:
1. Коммуникативтік
әдіс.
Бұл әдіс тіл
үйренушінің сөйлеу дағдыларын дамытуға бағытталған. Сабақтарда
рөлдік ойындар, диалогтар, пікірталастар жүргізіліп, оқушылар нақты
тілдік жағдаяттарда өз ойларын еркін жеткізе алады [2].
2. Жобалық әдіс (Project-Based
Learning). Бұл
әдісте оқушылар тақырып бойынша зерттеу жүргізіп, нәтижесін шет
тілінде ұсынады. Мұндай жұмыстар олардың сын тұрғысынан ойлау
қабілетін арттырып, тілдік дағдыларын нақты жағдайларда қолдануға
үйретеді [3].
3. Ақпараттық-коммуникациялық
технологиялар (АКТ).
Интерактивті тақталар, интернет
ресурстар, арнайы қосымшалар оқытуды жандандырады. Quizlet, Kahoot,
Duolingo сияқты құралдар оқушылардың сөздік қорын тиімді меңгеруге
көмектеседі [4].
4. Интерактивті оқыту
әдістері.Топтық
жұмыс, дебаттар, миға шабуыл сияқты тәсілдер оқушыны белсенді етуге
мүмкіндік береді. Бұл оқытудың тұлғалық-бағдарлы моделіне сай
келеді [5].
Мұғалім бұл әдістерді
оқушылардың жас ерекшеліктерін, тілдік деңгейін ескере отырып
тиімді үйлестірсе, оқыту үдерісі жоғары нәтижеге қол
жеткізеді.
Қазіргі заманда мұғалім тек
білім беруші ғана емес, сонымен қатар бағыт-бағдар беруші, кеңесші,
бағалаушы және оқушылардың дамуына ықпал етуші тұлға. Шет тілін
меңгерту барысында мұғалімнің кәсіби шеберлігі, тілдік
құзыреттілігі және педагогикалық әдіс-тәсілдерді меңгеруі аса
маңызды. Сонымен қатар, мұғалімнің цифрлық сауаттылығы мен заманауи
технологияларды қолдана білуі оқыту сапасын арттырады. Мұғалім
әрбір оқушының ерекшелігін ескеріп, оларға дараландырылған білім
беру тәсілдерін таңдауы қажет.
Шет тілін оқыту барысында
келесі қиындықтар жиі кездеседі:
-
Оқушылардың шынайы тілдік
ортаға түсе алмауы;
-
Сөздік қордың аздығы;
-
Сабақтардың теориялық сипатта
өтуі;
-
Заманауи құралдардың
жетіспеушілігі;
-
Мұғалімдердің кәсіби даму
қажеттілігі.
Мұндай қиындықтарды шешу
үшін:
-
Аутентті материалдарды
(фильмдер, мақалалар, подкасттар) жиі қолдану;
-
Оқушыларды онлайн платформа арқылы тілдік
ортаға тарту;
-
Тіл үйретудің ойын және жобалық түрлерін
енгізу;
-
Мұғалімдердің біліктілігін арттыру
курстарына жүйелі түрде қатысу;
-
Мектепте тілдік клубтар ұйымдастыру
ұсынылады.
Қазіргі әдістемелер шет тілін
тиімді үйретіп қана қоймай, оқушылардың сыни ойлау, шығармашылық
қабілетін, коммуникациялық құзыреттілігін дамытады. Мұғалім оқытуда
заманауи әдістер мен технологияларды шебер пайдалана алса, шет
тілін меңгеру үдерісі анағұрлым тиімді болады. Заман талабына сай
білікті маман болу үшін шет тілін меңгеру – уақыт талабы. Тиімді
әдіс-тәсілдерді қолдану арқылы бұл мақсатқа жетуге
болады.
Пайдаланылған
әдебиеттер:
-
Қазақстан Республикасында білім
беруді дамытудың 2020–2025 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасы.
-
Жұмабаева С.Ә. Шет тілін оқытудағы
коммуникативтік тәсілдің ерекшеліктері. – Алматы: Қазақ
университеті, 2021.
-
Zhetpisbayeva B., Kassymova G.
Project-Based Learning in Foreign Language Teaching. – Journal of
Educational Research, 2020.
-
Назарбаева Л. Ақпараттық технологиялар
арқылы шет тілін оқыту. – Астана, 2022.
-
Richards, J.C. & Rodgers, T.S. Approaches
and Methods in Language Teaching. – Cambridge University Press,
2014.