Сөйлеу дағдыларын қалыптастырудағы психолингвистикалық тәсілдердің рөлі

Білім беру үдерісінде оқушылардың сөйлеу дағдыларын дамыту – мен үшін ең басты бағыттардың бірі. Өз тәжірибемде тіл үйрету тек грамматиканы меңгерумен шектелмей, оқушылардың еркін, нақты, жүйелі сөйлеуіне жағдай жасау қажеттігін түсіндім. Осы мақсатта мен психолингвистикалық тәсілдерге сүйеніп, оқушылардың сөйлеу әрекетін жандандыруға тырысамын.

Сабақ барысында мен оқушылардың диалогтік және монологтік сөйлеуін дамыту үшін психолингвистика ұсынған бірқатар тәсілдерді қолданамын. Ең алдымен, тілдік орта құруға мән беремін. Мысалы, сабақтың басында күнделікті өмірге қатысты қарапайым сұрақтар қойып, оқушыларды еркін сөйлеуге бейімдеймін. Бұл олардың ішкі сөйлеуін сыртқа шығаруына мүмкіндік береді.
Кейде ситуациялық жағдаяттар ұсынып, рөлдік ойындар ұйымдастырамын. Мәселен, “дүкендегі әңгіме”, “досқа кеңес беру”, “қонаққа шақыру” сияқты тақырыптарда оқушылар диалог құрайды. Бұл тәсіл – оқушының сөйлеу мотивациясын арттырып, коммуникативтік дағдыларын дамытады.
Монологтік сөйлеуді дамытуда логикалық құрылымға назар аударамын. Оқушыға тақырып бойынша сөйлеу тапсырмасын бермес бұрын, ойды жоспарлауға бағытталған сұрақтар ұсынамын: “Не туралы айтасың?”, “Қандай дәлел келтіресің?”, “Қорытындың қандай болмақ?”. Бұл – ойлау мен сөйлеудің арасындағы байланысты қалыптастыратын психолингвистикалық тәсіл.Сонымен қатар, мен оқушылармен ішкі сөйлеу арқылы жұмыс істеуді де қолға алдым. Тапсырма орындар алдында “Сен қазір не айтқың келеді?” деген сұрақтар қойып, оларды ойын іштей пысықтауға итермелеймін. Бұл сөйлеу процесінің табиғи қалыптасуына көмектеседі.

Менің тәжірибемде психолингвистикалық тәсілдер – оқушыны тыңдаушыдан белсенді қатысушыға айналдыратын тиімді құрал. Мұндай жұмыс барысында оқушы тек тіл үйреніп қана қоймай, өз ойын еркін, анық және жүйелі жеткізуге үйренеді. Ал бұл – тұлғаны қалыптастырудағы маңызды қадам. Алдағы уақытта да осы бағыттағы әдістерді жетілдіріп, оқушының тілдік құзыретін жан-жақты дамытуға күш саламын.