Сипанова Баглан Саттаровна –Павлодар облысы Ақтоғай ауданы Қ.Ыдырысов атындағы орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі

«Сөйлеу тілін дамыту» курсы

авторлық бағдарламасы

Түсінік хат

Оқу орыс тілінде жүретін мектептерде оқушыларға қазақ тілін оқыту мәселесі олардың қазақша сөйлей алатын болып шығуына мүмкіндік беретіндей деңгейде болуы тиіс. Оқушылар қазақша ауызекі сөзге түсініп, өздері қазақ тілінде көрген білгенін, ойын айтып, оқып, жаза алатын болуы керек. Бұл үшін олар тұрмыста жиі қолданылатын сөздерді игеріп, қазақ тіліне тән дыбыстардың емлесін біліп, дыбыстарды дұрыс айтуға дағдылануға тиіс.

Қоғамның ертеңі болашағы  жас жеткіншектерді тіл мәдениетіне баулу – бүгінгі күннің басты талабы.  Қазақ тілін үйрену мен үйретудің маңыздылығын бүгінгі таңда өмірдің өзі көрсетіп отыр.

Қазақ тілі – мемлекеттік тіл  болғандықтан, орыс тілді сыныптарда   қазақ тілін оқытуға көп көңіл бөлінуі керек.

Қазақ тілін оқытудағы мақсат – оқушыларды қазақ тілінде ауызекі тілде сөйлесе білуге үйрету, сөздік қорын байыту, жаңадан үйренген сөздерді пайдалана білу, сөйлемді дұрыс айту, мұғалімнің сұрағына түсінікті жауап беру, тәсілдерін меңгерту.

Тіл дамытудың  негізі — оқушылардың сөздік қорын  байыту  және  сол сөздерді дұрыс айтуға дағдыландыру. Оқушылар сөзді  неғұрлым көп білсе, жұмыстың басқа салалары соғұрлым жедел жүреді.

Бағдарламаның мақсаты:

Қазақ тілін оқытудағы мақсат – оқушыларды қазақ тілінде ауызекі тілде сөйлесе білуге үйрету, сөздік қорын байыту, жаңадан үйренген сөздерді пайдалана білу, сөйлемді дұрыс айту, мұғалімнің сұрағына түсінікті жауап беру тәсілдерін меңгерту.

Оқушылардың сөздік қорын, сөйлеу дағдыларын ескере отырып, әр сабақта сол сөздермен сөйлем құрату, жаңа сөз үйрету, қазақ тіліне тән дыбыстарды айыра білу, сауатты жазуға үйрету, жеңіл, қысқа мәтіндерді оқытуға машықтандыру, түсінгенің айта білуге дағдыландыру, бір-бірімен сөйлесе білуге үйрету, әр түрлі жазба жұмыстарын ұйымдастыру, өз ойын жүйелі түрде айтып беруге, қазақша сөйлеуге жаттықтыру.

Міндеттері:

1. Қазақ тілін оқыту барысында оқушылардың танымдық қабілеттерін дамыту;

2. Сөйлеуге дағдыландыру үшін, пайдаланылатын басты материал – мәтін. Мәтінді түсініп оқу, мазмұнын айту, сұрақтарға жауап беру.

3. Сөздік қорын молайтуға, өз ойын дұрыс жеткізуге дағдыландыру үшін мазмұны тартымды, тілі көркем жұмбақ, жаңылпаш, мақал, ертегі, шағын өлеңдер мен қызықты әңгімелер оқу.

4. Граматикалық тұлғаларды мәтінді оқудан бұрын түсіндіру, мазмұны бойынша сұрақтар қою, жауап қайтара білу.

5. Мәтінді қазақ тілінен орыс тіліне, орыс тілінен қазақ тіліне аудару.

6. Жаңа сөздердің, сөз тіркестерінің, мақалдардың сөздігін жасау. 

Күтілетін нәтиже

Осы оқу курсының мазмұнын меңгерген оқушыдан күтілетін нәтиже:

Қазақ тіліне тән дыбыстарды меңгерген, сөз ішінде дұрыс айта білетін, дұрыс жаза алатын, сөздерді орфоэпиялық нормамен  айтуға жаттыққан,  мәтіннің мазмұнын  баяндайтын,  қазақша сөйлеуге жаттыққан,   қазақ тілінде өз ойын жазбаша білдіре алатын, тілі дамыған тұлға қалыптасады.

Пәнаралық байланыс:

Әдебиет,  тарих

 Күтілетін нәтиже:

• сурет мазмұнын қазақша айтуға жаттығады;

• орын тәртібі ауысқан сөйлемдегі сөздерді дұрыс қалыпқа келтіре біледі;

• мәтіннен қажетті сөйлемдерді таба біледі;

• тірек сөздер бойынша әңгіме құрастырады;

• жоспар, сұрақ бойынша әңгіме айтуға жаттығады;

• мәтін бойынша сұрақ қоя біледі;

• мәтінді түсініп, дұрыс мәнерлеп оқуға дағдыланады;

• мәтінді дауыстап оқу, ішінен оқиды;

• мәтіннің мазмұны бойынша сұраққа жауап бере біледі;

• тыңдау, есту арқылы түсінгенін айтады;

• түрлі жағдайларға байланысты әңгіме жүргізе  біледі;

шағын өлең, мақал, жұмбақдарды жатқа айтады;

• жаңылпаштарды жылдам оқып, мазмұнына түсінеді.

«Сөйлеу тілін дамыту»   курсы бойынша бағдарлама 

3-орыс сыныбы

Аптасына 1 сағат, барлығы 34 сағат

Пайдаланылған  әдебиеттер

1. Қ.Амзеева, В. Қуанышбаева «Қазақ тілі» Алматы 2000 ж.

2. М. Алимбаев «Әрі оқу, әрі ойын» Алматы 2001 ж.

3. Ө.Әлімгереев, А.Нұрғалиев «Сырымның шешендік сөздері» Алматы 1994 ж

4. З. Бейсембаева, А. Сатбекова «Септік жалғаулары» Алматы 1997 ж.

5. Г.К. Досмамбетова «Книга для учителя казахского языка» Алматы 2002 ж.

6. Қазақ жұмбақтары Алматы 1993 ж.

7. Қазақстан халықтарының ертегілері Алматы 1996 ж.

8. Қазақша – орысша ықшам сөздік. Алматы 2000 ж.

9. Ж. Мәжитқызы, С. Дүйсебаев «Қазақ тілі» Алматы 2000 ж.

10. Түсіндірме сөздік