Шоқан – Шығысты зерттеген тұңғыш қазақ ғалымы

Қазақ халқының тарихында ғылым мен білімге жол ашқан тұлғалар аз емес. Солардың ішінде ерекше орын алатын – Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов. Ол – шығыстанушы, тарихшы, этнограф, саяхатшы және тұңғыш қазақ ғалымы. Оның өмірі мен еңбегі қазақ халқының ғылым жолына алғашқы қадамы болды.

Шоқан Уәлиханов 1835 жылы Құсмұрында дүниеге келген. Ол Омбы кадет корпусында білім алып, жастайынан орыс және батыс ғылымына қызығушылық танытты. Оның білімге құштарлығы мен зеректігі сол кезде-ақ байқалды. Шоқан – тек жақсы оқушы ғана емес, терең ойлы зерттеуші болды.

Ол Орта Азия мен Шығыс халықтарының тарихы мен мәдениетін зерттеумен айналысты. Қашғарияға жасаған сапары – үлкен ғылыми жаңалық болды. Бұл сапар арқылы ол сол өңірдің географиясы, этнографиясы, салт-дәстүрі жайлы құнды деректер жинады. Оның еңбектері Ресей және Еуропа ғалымдары тарапынан жоғары бағаланды.

Шоқан Уәлиханов – Шығыс елдерін ғылыми тұрғыдан зерттеген алғашқы қазақ ғалымы. Ол тек тарих пен географияны ғана емес, фольклорды, әдебиетті, халық аңыздарын да зерттеді. Мысалы, «Манас» жырын алғаш жазып алып, ғылыми айналымға енгізген де – Шоқан.

Шоқан халықтың болашағы білім мен ғылымда екенін түсінді. Ол өз еңбектері арқылы қазақ халқының мәдениетін әлемге танытты. Өкінішке қарай, оның өмірі қысқа болды – бар болғаны 30 жасында дүние салды. Бірақ оның артында қалдырған ғылыми мұрасы – мәңгілік.

Қорытындылай келе, Шоқан Уәлиханов – Шығысты зерттеген тұңғыш қазақ ғалымы ғана емес, өз халқының ғылым мен өркениетке қадам басуына жол ашқан ірі тұлға. Біз оның еңбегін мақтан тұтып, ғылым мен білімге деген сүйіспеншілігін үлгі етуіміз керек.