шығармашылық жұмыс

«НАЗАРБАЕВ ЗИЯТКЕРЛІК МЕКТЕПТЕРІ»
ДЕРБЕС БІЛІМ БЕРУ ҰЙЫМЫ

ИНФОРМАТИКА
Оқу жоспары
2017-2018 оқу жылы

5-сынып

Мазмұны
Ұзақ мерзімді жоспар
Орта мерзімді жоспарлар
5.1А-бөлім: Компьютер және қауіпсіздік
5.2А-бөлім: Ақпарат және оны өңдеу
5.3A-бөлім: Біздің өміріміздегі алгоритмдер
5.3В-бөлім: Пайымдау және программалау
5.4А-бөлім: Жобаны құру және оны ұсыну
Қысқа мерзімді жоспар
Сабақ жоспары

2

3
4
4
12
17
22
28
34
34

Ұзақ мерзімді жоспар
I тоқсан

II тоқсан

III тоқсан

5.1А-бөлім. Компьютер және
кауіпсіздік

5.2А-бөлім. Ақпарат және оны
өңдеу

5.3А-бөлім. Біздің өміріміздегі
алгоритмдер

 Компьютерде зиян келтірмей
қалай жұмыс істеуге болады?
 Компьютерде қандай
маңызды құрылғылар бар?
 Интернетте жұмыс жасау
барысында қандай қауіп бар?
 Компьютердегі деректеріңізді
қалай қорғауға болады?
 «Әлемді өзгерткен
жаңалықтар» мини-жобасы

 Біздің айналамыздағы ақпарат
 Программалық қамтамасыз ету
 Жобалық жұмыс

 Команда бойынша
 Лабиринттен шығу жолын табу
 Виртуалды лабиринттен шығу
жолын табу
5.3В-бөлім. Пайымдау және
программалау
 Менің алғашқы программам
 Жан кірген графика
 Ақиқатты іздеу

Ескерту:

Ұ = ұжымдық жұмыс
Т = топтық жұмыс
Ө = өзіндік жұмыс
Ж = жұппен жұмыс

Қ = қалыптастырушы бағалау
М = мұғалімнің түсіндіруі
К = көрсетілім
Э = эксперимент

3

IV тоқсан
5.4А-бөлім. Жобаны
құру және оны ұсыну
 Анимация құру
 Құжатты басып
шығаруға дайындау
 Жобаның презентациясы

Орта мерзімді жоспарлар
Информатика – Негізгі мектеп – 5 сынып
5.1А-бөлім: Компьютер және қауіпсіздік
Алдын ала меңгерілуге тиісті білімдер
Оқушылар бастауыш мектептің «АКТ» курсынан енгізу/шығару жабдықтарымен, компьютердің ішкі/сыртқы құрылғыларымен таныс. Оларда
мәтіндерді, графиканы, презентацияны және мультимедияны өңдеу үшін қолданбалы программалармен жұмыс тәжірибесі бар. Сонымен қатар
оқушылар ақпаратты іздеу мен онымен алмасу үшін Интернетті қолдана алады.
Мәнмәтін
Бұл бөлім деректердің қауіпсіздігіне, сонымен қатар компьютерде және Интернет торабында жұмысы барысында қолданушының қауіпсіздігіне
арналған. Компьютердің негізгі ішкі құрылғыларын: процессор мен қатты дискіні жүктеу қарастырылады: Тоқсанның соңында оқушылар
«Әлемді өзгерткен жаңалықтар» атты бірлескен жобаны орындау тапсырылады.
Осы бөлімдегі (пәннің мақсаттары) тілдік мақсаттар
Оқушыларға академиялық тілге сәйкес тілдік мақсаттың мысалы оқушылар үшін төменде ұсынылған.
Пән бойынша оқу мақсаты
Оқытудың тілдік мақсаты
Пәндік лексика және
Диалог құруға/жазылымға қажетті
терминология
сөздер
Оқушылар:
Оқушылар:

көздің
нашарлауы, 
(Сіңірлердің травматикалық
- компьютерді пайдалану кезінде 
дене
қалпын
дұрыс дене қалпының бұзылуы, сипаттағы созылмалы тартылуын,
қауіпсіз жұмыс ережелерін қолдана ұстаудың
маңыздылығы сіңірлердің
тартылуы, көздердің талуын/қалжырауды )
алады.
мәселесін талқылау (сөйлеу мен денсаулық және қауіпсіздік, болдырмау үшін алдымен …..қажет,
тыңдау дағдылары);
қауіп;
кейін …

денсаулықты
қорғауға 
білек, мойын, қол, 
Дене қалпын дұрыстау үшін
көмектесетін
жаттығулар арқа, иық, омыртқа жотасы, алдымен сіз …., кейін …. екеніне көз
жиынтығын сипаттау (жазылым іш, бұлшық еттер
жеткізіңіз;
дағдылары)

шынығу,
керілу, 
Қауіпсіздікті сақтау
босаңсу, хабардар болу
….байланысты
Қысқаша шолу
Бөлім барлық бөлімдерде қамтылатын және оқушыларды компьютерде қауіпсіз жұмыс жасаумен қамтамасыз ету үшін тұтас бір жыл бойы
қарастырылуы қажет денсаулық пен қауіпсіздік мәселелерін түсіндіруден басталады.

4

Пән
бағдарламас
ына сілтеме

Оқу
мақсаттары

Сабақта ұсынылатын жұмыс түрлері

Оқыту әдістемесі бойынша мұғалімге
арналған ескертпелер

Оқу
ресурстары

Компьютерде зиян келтірмей қалай
жұмыс істеуге болады?
5.4.1.1

қауіпсіздік
техникасы
ережелерін
сақтамаудың
салдары туралы
талдау жасау

(Ұ, Т, Ж, М) Қауіпсіздік техникасы
ережелерін не үшін орындау қажет екенін
түсіндіре отырып,
оқушылармен осы
ережелерді талқылаңыз. ҚТ ережелерін
талдауға және ҚТ ережелерін бұзудан
туындауы мүмкін салдарлары туралы өз
пікірін білдіруге мүмкіндік беріңіз.
(К) Компьютерде қауіпсіз жұмыс жасау
ережелерін
бұзып
отырған
пайдаланушының
суреттерін
немесе
фотосуреттерін (экран тым жоғары
орналасқан,
орындық
тым
төмен
орналасқан, экранның артқы жағынан түсіп
тұратын жарық / терезе және т.б.)
көрсетіңіз.
Көрсетілген
жағдайларды
түзету үшін оқушылардан өзгерістерді
ұсынуын сұраңыз.
(Қ) Компьютерде жұмыс жасап отырған
адамның
бейнесін
қолданыңыз.
Оқушылардан компьютердің теріс әсер
беретін
адамның
дене
мүшелерін
анықтауларын сұраңыз.
(Ұ) Компьютерде жұмыс жасау барысында
орындауға болатын қарапайым жаттығулар
көрсетілген
бейнематериал
немесе
презентацияны көрсетіңіз.
5

Осы тапсырма кіріспе сабақ болып
табылады. Компьютерде қауіпсіз жұмыс
жасау ережелері жыл бойы
қарастырылуы және барлық қалған
бөлімдерде атап өтілуі қажет.
ҚТ-ны бұзу жағдайлары бейнеленген
бейнені алдын ала дайындаңыз,
Әрбір сабақтан соң рефлексияны жүзеге
асыру ұсынылады: - Менің көршім
сабақта қауіпсіздік техникасын қалай
сақтады? Бұл қадағалауды
қалыптастыруға және ҚТ-ны тұрақты
сақтауға, яғни компьютерде қауіпсіз
жұмыс жасау дағдыларын меңгеруге
мүмкіндік береді.
Информатика сабақтары кезінде орындау
үшін қажетті жаттығуларды таңдаңыз.
Таңдап алуға болатын ұсынылатын үй
тапсырмасы:
1)
Шағын зерттеу жүргізу: отбасы
мүшелерінің ішінен кім компьютерді көп
қолданады?
2)
Туннель синдромы дегеніміз не?
(баяндама).
3)
Сыныпта
қанша
оқушы
компьютерлік ойындарды ойнайды?
(қағазға графикті толтыру).

ДК жұмыс
жасау
ережелері:
https://www.yout
ube.com/watch?v
=P2YDtDykmqg
Қаіпті және
зиянды
факторлар:
http://www.yakla
ss.ru/p/informatik
a/5klass/kompiuteruniversalnaiamashina-dliaraboty-sinformatciei12067/tekhnikabezopasnostiorganizatciiarabochegoprostranstva12066/re7321a8d1-a86e4958-9f512288d64f88fa

(Ұ)
Жаттығуларды
өздерінің ойлап
табуына және тұтас сыныппен бөлісулеріне
оқушыларға мүмкіндік беріңіз. Сабақтарда
компьютерді қолдану кезінде сабақтарда
қандай жаттығуларды тұрақты түрде
орындау қажет екенін талқылаңыз.
(Т, Ж, Қ) Оқушыларды топтарға бөліңіз
және өзінің жұмысын ұсыну формасын
таңдауға мүмкіндік беріңіз:

«Өзінің денсаулығыңды сақта!»
плакатын немесе «Мен қауіпсіздікті
таңдаймын» жарнамалық баннерін
жасауды (ДК-да жұмыс жасау ережелері
туралы);

Есеп жүргізу (жылына қанша сағат
компьютер
мен
телефонды
қолданатынымды анықтау);

Компьютерде
қауіпсіз
жұмыс
жасауды
бұзу
себептерінің
тізімін
құрастыру;

Қауіпсіздік техникасы ережелерін
сақтау немесе ҚТ бұзу салдарынан пайда
болған аурулар туралы сыныптастармен
сұхбат жүргізу:

Компьютерде
жұмыс
жасау
барысында
жаттығу
жүргізу
үшін
жаттығулардың жиынтығын құрастыру
(флеш-моб).
Оқушыларға сабақ қорытындысын жалпы
қорыту мүмкіндігін беріңіз:
Қауіпсіздік адамның «өз қолында»;
6

http://www.youtu
be.com/watch?v=
OZ7i6IX4Iww
http://ceclab.files.
wordpress.com/2
012/06/exercise.j
pg
Инфосабақтан
ақпарат:
http://infourok.ru/
rabochiy-list-poteme-tehnikabezopasnosti-vkompyuternomklasse400615.html

Қауіпсіздік техникасындағы кезкелген бұзушылықтар теріс салдарларға
әкеп соғады.
Адамның айналасында көптеген қауіпті
құралдар бар, бірақ бұлардың бізге
қаншалықты зиян әкелетіні адамның өзіне
байланысты.
Компьютерде қандай маңызды
құрылғылар бар?

5.1.1.1

процессор мен
қатты дискінің
қызметін
қарапайым
деңгейде
түсіндіру

Оқушылардың
енгізу/шығару
(Т, Қ) Келесі сурет нені сипаттайтыны құрылғылары, сонымен қатар өткен
туралы
оқушылардың
талқылауына сыныптардан сыртқы/ішкі құрылғылары
туралы білімі бар.
мүмкіндік беріңіз:
ДК
құрылғылары,
оның
ішінде
оқушыларға бейтаныс құрылғылары
(процессор, жүйелік тақта, қатты диск)
бейнеленген суреттерді алдын ала
дайындап қойыңыз.
Мүмкіндік болса, компьютердің жеке
(М) Төменде берілген мәселелер бойынша
бөліктерін көрнекі көрсету үшін ескі
суретті талқылаңыз:
(немесе сынған) компьютерді қолданған

Ақпаратты енгізу. Жүйеге
дұрыс.
ақпаратты енгізу дегеніміз не?
Процессор мен қатты дисктің толық
(тактілік
жиілік,

Өңдеу. «Ақпаратты өңдеу» термині сипаттамасына
қандай мағынаны білдіреді?
разрядтылық, сыйымдылық, өлшем және
т.б.) терең үңілудің қажеті жоқ.

Ақпаратты шығару, Ақпаратты
Оқушылар мыналарды білуі және түсінуі
шығару дегеніміз не?
қажет:

Сақтау. Ақпаратты не үшін сақтау
1) Компьютердің ақпаратты өңдейтін
қажет?
маңызды құрылғысы процессор болып
табылады.
(Т) ДК әртүрлі бөліктері бейнеленген
2) Программалардың орындалу
карточкаларды оқушыларға таратыңыз.
жылдамдығы процессор мен оның
Оқушылардың міндеттері: ДК
деректерді өңдеу жұмысына тәуелді.
7

Білімді
тексеруге
арналған ресурс.
Енгізу-шығару
құрылғылары.
Пазлдарды
құрастыр.
http://learningapp
s.org/382486
http://learningapp
s.org/575856
Компьютерде не
маңызды?
(жүйелік тақта
туралы)
https://www.yout
ube.com/watch?v
=5IiK9oU5ds0

құрылғыларын енгізу, шығару және өңдеу
құрылғыларына бөлу. Тапсырманы
орындаған соң оқушыларға өзара бағалау
жүргізуді ұсыныңыз.
(К) Интерактивті тақтада процессор мен
қатты дискінің қызметі туралы
бейнематериал немесе презентацияны
көрсетіңіз.
(Т, Ж, Ө) Видеоны көріп болған соң келесі
сұрақтарға жауап беруді өтініңіз:

Жүйелік тақта не үшін қажет?

Ол қайда орналасқан?

Ол не үшін қажет?
(Т, Қ) Оқушыларға «Ақпаратты сақтау»
және
«Процессор
дегеніміз
не?»
тақырыптарында постерлерді жасауды
ұсыныңыз. Келесі тармақтарды түсіндіріп
беруді сұраңыз:
- Қатты дискте не сақталады және ол қайда
орналасқан?;
- Процессор не үшін қажет? Ол қайда
орналасқан?
Компьютерге
жүктелген
программалардың
жұмыс
жасау
жылдамдығы неге байланысты?
(Т, Қ) Әрбір топ өздерінің постерлеріне
қатысты басқа оқушылар тарапынан
қойылатын сауалдарға жауап беруі тиіс.
(М, Ұ) «Компьютердің қай құрылығысы ең
маңызды болып табылады және неге?»
тақырыбында
талқылауды
ұйымдастырыңыз.
8

3) Компьютерге жүктелген барлық
программалар, сонымен қатар біздің
тарапымыздан сақталатын барлық
ақпарат қатты дискте сақталады (қатты
дисктің басқа атауын беруге болады винчестер).
Почемучка видеосынан үзінді көрсетуге
болады:
https://www.youtube.com/watch?v=5IiK9o
U5ds0. Бейнебаяннан ең бастысын кесіп
алуды ұсынамыз, бұл сабақтың уақытын
үнемді қолдануға және негізгі сәттерге
назар аударуға мүмкіндік береді.
(қ) Мұғалім өз таңдауына байланысты
келесі
тапсырмаларды
оқушыларға
орындату қажет:
1) Бейнебаянды көріп болған соң
жүйелік тақта/процессор/қатты диск
туралы сөздермен мәтіндегі бос аралықты
толтыру;
2) Ұсынылған бейнебаянда жауаптары
табылатын сұрақтарды құрастыру;
3) Бейнебаянда айтылған негізгі ойды
білдіретін бір сөйлем құрастыру.
Қалыптастырушы
бағалауды
ұйымдастыру үшін оқушыларға кестені
толтыруды ұсынуға болады:
Құрылғыны
ң атауы

Сурет

Қызметі

Процессор
дегеніміз не?
https://www.yout
ube.com/watch?v
=cXCFnDd9OLU
Қатты диск
дегеніміз не?
https://www.yout
ube.com/watch?v
=QWAO-x4COj0
Сабақты
бекітуге
арналған
тапсырмалар:
http://learningapp
s.org/1664875
Оқушыларға
арналған сайтты
қолдануды
ұсынамыз:
http://www.yaklas
s.ru/p/informatika
/5-klass/vvodinformatcii-v-

pamiatkompiutera12069

5.4.2.1

біреудің
жұмысын
көшіріп алудың
заңсыздығын
талқылау

Интернетпен жұмыс жасау барысында
қандай қауіп бар?
(Ұ,
Т)
Төмендегі
жағдайлардың
мысалдарынан әкеп соғатын салдарлар
жайлы оқушылармен талқылау жүргізіңіз:
 Кез-келген біреуден көшіру (плагиат)
үшін өзінің үй жұмысын жіберуін
өтіну;
 Кез-келген біреуге өзінің құпиясөзін
жіберу (қауіпсіздік);
 Кез-келген біреудің фотосуретін оның
рұқсатынсыз жариялау (жеке өмір).

Банк шоттарын бұзу (компьютерлік
алаяқтық).
(Ұ) Оқушылардан осындай мәселелерді
бастан өткізіп өткізбегенін сұрау (жеке өзі
немесе басқа біреудің басынан өткізгеніне
куәгер болғаны туралы).
(Ұ) Осыған ұқсас жағдайларды болдырмау
үшін қандай шара қолдану қажет екеніне
байланысты
сыныптың
ұсыныстарын
сұраңыз.
(К, М) © авторлық құқығының белгісін
көрсетіңіз және олардың бұл белгіні қайдан
көргені және осы белгінің жанында қандай
ақпарат жазылатыны туралы талқылауға
мүмкіндік беріңіз.
9

Осы сабақтың негізгі ұғымы
оқушылардың Интернетпен жұмыс
жасау барысында, олардың жеке өзінің
деректерінің, өзінің және бөгде
жұмыстың тұтастығының қауіпсіздігі
болып табылады.

Интернеттегі
қауіпсіздік:
http://learningapp
s.org/1823626

Интернет
желісіндегі
Ережеге сәйкес барлық осы түсініктер қауіпсіздік
«желілік әдеп» терминінің ішінде ережелері:
қамтылған,
бірақ
осы
терминді
қолдануға
басымдылық
берудің http://learningapp
s.org/553298
қажеттілігі жоқ.
Қазақстан Республикасының «Авторлық Интернеттегі
құқық және сабақтас құқықтар туралы» қауіпсіздік
заңының қолданыста бар екенін атап өту (Почемучка):
қажет, осы заңды бұзу көрсетілген https://www.yout
мөлшерде шығындарды өтеу немесе ube.com/watch?v
айыппұлдарды
төлеу
түрінде =sBJBxqZe_sk
жауапкершілікке
әкеп
соғатынын
http://psyfactor.or
түсіндіру қажет.
g/lib/cyberhttps://www.youtube.com/watch?v=IhxQV1 bullying.htm
-wQcw
Авторлық
(Қ) Мұғалім өз таңдауына байланысты құқық:
келесі
тапсырмаларды
оқушыларға
орындату қажет:

(Ұ) Бұдан кейін ұстанатын авторлық құқық 1)
Бейнебаянды көріп болған соң
пен қауіпсіз жұмысты сақтау ережелеріне сөздермен мәтіндегі бос аралықты
қатысты сыныптың келісетініне көз толтыру;
жеткізіп, қорытынды жасаңыз.
2) Ұсынылған бейнебаянда жауаптары
табылатын сұрақтарды құрастыру;
3) Бейнебаянда айтылған негізгі ойды
білдіретін бір сөйлем құрастыру.

https://www.yout
ube.com/watch?v
=IhxQV1-wQcw
Интернеттің
пайдасы мен
зияны туралы
білімді бекіту:

Сипаттамалар мен жауаптарды салыстыру http://learningapp
үшін тік төртбұрышты және үшбұрышты s.org/388298
формадағы пазлдарды құрастыру үшін
Formulator Tarsia-ны қолдануға болады.
Компьютердегі деректеріңізді қалай
қорғауға болады?

5.4.2.2

құжатқа
құпиясөз орнату

5.1.3.1

ортақ
қолжетімді
файлдарды
орналастыру,
өзгерту, жүктеу

Мұғалімдер Google Диск / Wiki жүйесін
немесе ортақ қолданудың басқа сәйкес
(Ұ, Т) Оқушылардан ортақ деректер келетін жүйесін қолдана алады.
сақтайтын бума арқылы құпиясөздер
олардың жұмысын қалай қорғайтыны
туралы өздерінің пікірлерімен бөлісуді
сұраңыз. Сонымен қатар оқушылар
қорғаудың басқа да тәсілдеріне байланысты
өз пікірлерін айта алады.
(Ұ)
Оқушыларға
қолданбалы
программалардың
файлдарын
сақтау
кезінде құпиясөзбен қорғаудың әртүрлі
тәсілдерін,
мұрағатталған
файлдарды
құпиясөзбен қорғау сияқты әрекеттерді
жасау
арқылы
оқушылар
тәжірибе
жинақтай алады.
«Әлемді өзгерткен жаңалықтар» мини
жобасы

10

Жобалау жұмысы 3-5 оқушыдан тұратын
топтармен
орындалады.
Тақырып
бойынша осы сабақтардың мақсаты –

Интернет
болмаған кезде
жергілікті
тораптағы
Google Диск /
Wiki жүйесі/
ортақ деректер
сақтайтын бума

5.1.3.1

5.4.2.2

ортақ
қолжетімді
файлдарды
орналастыру,
өзгерту, жүктеу

құжатқа
құпиясөз орнату

(Т) Оқушылардан «Әлемді өзгерткен
жаңалықтар»
тақырыбы
бойынша
ақпаратты табуды сұраңыз.
(Т) «Әлемді өзгерткен жаңалықтар»
тақырыбы бойынша жобаны жасауды
ұсыныңыз. Жобаны ресімдеу формасы өз
таңдауы
бойынша
қалағанындай
болатынын түсіндіріңіз:

«Ғылым жаңалықтары» журналына
мақала;

Фотоколлаж;

Жарнамалық баннер;

Постер

Компьютерлік презентация және т.б.

оқушыларда құжаттармен ортақ жұмыс Интернет
жасау дағдыларын дамыту.
болмаған кезде
«Жаратылыстану»
пәнінің жергілікті
мұғалімдерімен жоба тақырыптарын тораптағы
талқылай
отырып,
жобаларға Google Диск /
тақырыптарды алдын ала дайындауға Wiki жүйесі/
ортақ деректер
болады. Оқушылардың жасына сәйкес
сақтайтын бума
ресурстарды алдын ала таңдаңыз.

Жобаға байланысты жұмыстың реттілігін
сипаттайтын жоба жұмысына арналған Жобаларды
жадынаманы алдын ала дайындап бағалау мен
қойыңыз.
оларға дауыс
Жобаны ресімдеу барысында таңдау беруді
ұйымдастыруға
еркіндігін беріңіз.
(Ұ)
Оқушыларға
шағын
жобаны
арналған
ресімдеудің
өлшемдерін
дайындауын Google+ қауымдастығын құру және Google+ сервисі
жобаны бағалауға арналған өлшемдерді
ұсыныңыз.
орналастыру ұсынылады.
(Т, Ө, Қ) Жобаларды өзара бағалау
бойынша
оқушылардың
қызметін Ұсынылатын өлшемдер:
ұйымдастырыңыз
(тораптық - бірегейлілігі;
қауымдастықта дауыс беру арқылы).
Сонымен қатар ортақ бумаға бағалау - түсініктілігі;
нәтижелерін орналастыруларын сұраңыз.
- толықтай қамтылуы;
(Ұ, Қ) Тапсырманы орындау бойынша - көркемдігі және т.б.
талқылауды
ұйымдастырыңыз,
құжаттармен
жұмыс
барысында Google+ қауымдастығында жобаларға
құпиясөздерді қолдану қажеттілігі туралы ашық дауыс беруді ұйымдастырыңыз.
оқушылармен талқылау жүргізіңіз.

11

Информатика – Негізгі мектеп – 5-сынып
5.2А-бөлім: Ақпарат және оны өңдеу
Алдын ала меңгерілуге тиісті білімдер
Оқушылардың «ақпарат» ұғымы туралы түсінігі интуиция деңгейіндегі өмірден алынған тәжірибеге негізделген. Олар мәтінді, графиканы,
мультимедианы және презентацияларды өңдеу үшін қолданбалы программалармен жұмыс жасай алады.
Мәнмәтін
Оқушылар «ақпарат» деген негізгі түсінікпен танысады. Компьютердің құрылғылары туралы алған біліміне сүйене отырып, адам мен
компьютердің ақпаратты қабылдауын салыстырады. Ақпаратты өңдей алу қабілетінің оқушыларға растрлы графика редакторымен жұмыс
барысында көмегі тиеді.
Осы бөлімдегі (пәннің мақсаттары) тілдік мақсаттар
Оқушыларға академиялық тілге сәйкес тілдік мақсаттың мысалы оқушылар үшін төменде ұсынылған.
Пән бойынша оқу мақсаты
Оқытудың тілдік мақсаты
Пәндік лексика және
Диалог құруға/жазылымға қажетті
терминология
сөздер
Оқушылар:
Оқушылар:
ақпарат, ақпаратты ұсыну
Ақпарат дегеніміз бұл – …
түрлі формада ұсынылған формасы, мәтін, сан, дыбыс, Ақпарат берілу тәсіліне байланысты …
ақпаратты түрлі формада атап
шыға алады және ұсына алады.
ақпаратқа мысалдар келтіре графика, ақпарат өлшем
Дыбыс түрінде берілген ақпаратқа
алады.
бірліктері, программалық
…жатады.
қамсыздандыру, растрлы
Графикалық түрде берілген ақпаратқа
графика.
…жатады.
Программалық
қамсыздандыру
дегеніміз бұл –…
Қысқаша шолу
Оқушылар «ақпарат» ұғымы туралы білімдерін кеңейтеді және жинақтайды, ақпараттарды түрлі формада ұсынуды үйренеді. Олар ақпарат өлшем
бірліктерімен және олардың ара қатынасымен танысады. Бұдан кейін олар растрлы бейнелерді жасау мен оларды редакциялауды үйренеді.
Оқушылар өзінің жұмысында компьютерді эргономикалық қолдану ережелерін сақтауы тиіс.

12

Пән
бағдарламас
ына сілтеме

5.2.1.1

Оқыту
мақсаттары

әртүрлі
ақпаратты атап
шығу және
көрсету

Сабақта ұсынылатын жұмыс түрлері
Біздің айналамыздағы ақпарат
(Ұ, Ө, Т) Сабақтың тақырыбын анықтау үшін
оқушыларға ребусты немесе «ақпарат» сөзінің
анаграммасын шешуді ұсыныңыз.
(Ұ) Оқушылардан «ақпарат» сөзін қалай
түсінетіндіктерін сұраңыз. Жалпы қорытынды
ретінде
осы
ұғымның
анықтамасын
тұжырымдаңыз.
(Ұ) Адамның ақпаратты қабылдауда сезім
мүшелерінің
рөлін
қарастырыңыз.
Оқушылармен қай сезім мүшесі арқылы
қандай
ақпаратты
алуға
болатынын
талқылаңыз.
(Т, Ж) Оқушылардан ақпарат түрлері
бойынша суреттерді топтауды және өздерінің
шешімдерін негіздеуді сұраңыз.Суреттердегі
бейнелер мен сезім мүшелері бір-бірімен
қалай байланысты екеніне талдау жүргізулерін
сұраңыз.
(Т, Ж) Оқушылардан ақпаратты ұсыну
формасы бойынша топтауды және өздерінің
шешімдерін негіздеуді сұраңыз. Берілген
топтарды атауды сұраңыз.
(Ұ, К) Оқушыларға талқылауға мынадай
сұрақты ұсыныңыз: «Компьютерде қандай
ақпаратпен жұмыс жасайсыңдар?». Ақпаратты
ұсыну формалары туралы жауап беруге
оқушыларды жетелеңіз.
(Ө, Қ) Келесі мысалдарға ұсыну формасы
бойынша ақпарат түрін анықтауды ұсыныңыз:
13

Оқыту әдістемесі бойынша
мұғалімге арналған ескертпелер

Оқу ресурстары

«Ақпарат» сөзі шығатындай кезкелген ребусты қолдансаңыз
болады, сонымен қатар Бір сөздің
әртүрлі ребусын топта шешуді
ұйымдастыруға болады.
Мұғалімнің ақпараттың түрлі
формада ұсынылуын қағаз бетіне
алдын ала даярлап алғаны абзал:
сандық, мәтіндік, дыбыстық және
графикалық.
Сызба, сурет, фотобейнелер және
диаграммалар графикалық формада
ұсынылған ақпарат болып
табылатынына назар аудартыңыз.
Мысалдар мен ақпаратты ұсыну
формаларының атаулары жазылған
карточканы дайындаңыз.

Информатика
бойынша
интерактивті
ребустардың
мысалдарын мына
сілтеме бойынша
жүктеп алуға
болады:
http://www.botik.ru/
~robot/ru/book.htm.
Ақпаратты ұсыну
формалары:
https://www.youtube
.com/watch?v=9IQF
qZut6Sg
Ақпарат түрлерінің
11 слайды:
http://festival.1septe
mber.ru/articles/624
040/
http://learningapps.o
rg/98810 «Ақпарат, оның
түрлері және
қасиеттері»
12 слайд тапсырма:

опера, смс хабарлама, математика бойынша
есептің шешімі және т.б.
(Т/Ж, Қ) Оқушылардан топ немесе жұп болып
әртүрлі ақпарат түрлеріне мысалдар ойлап
табуын сұраңыз.

http://festival.1septe
mber.ru/articles/624
040/
13 слайд тапсырма:
http://festival.1septe
mber.ru/articles/624
040/

Көмек ретінде мұғалім ақпарат
Ақпаратты өлшеу
(Ұ,
К)
Жыланды
маймылдардың, өлшем бірліктерінің басып
тотықұстардың, пілдердің үстінде жыланды шығарылған кестесін бере алады.
қалай өлшегені туралы «38 тотықұс» («38
попугаев») мультфильмінің үзіндісін (4.307.50 мин.) көрсетумен сабақты бастаңыз.
Оқушылармен мына сұрақтарды талқылаңыз:
- Жыланды өлшеу үшін кейіпкерлер қандай
өлшем бірліктерін қолданды?
- Қазіргі таңда біз қандай өлшем бірліктерді
қолданамыз?
(Ұ) Оқушылардан ақпаратты өлшеу үшін
қандай өлшем бірліктері қолданылатынын
біліп-білмейтінін сұраңыз.
(М, К) Ақпарат өлшем бірліктерінің ара
қатынасын көрсетіңіз.
(Ж/Ө, Қ) «кило», «мега», «гига», «терра»
префикстері бар «бит», «байт» өлшемдерінің
ара қатынасын есептеу үшін оқушыларға
кесте құруды ұсыныңыз.
(Ө) (Қ) Азаю/өсу тәртібіне сәйкес ақпарат
өлшем бірліктерін орналастыруды ұсыныңыз:
1 Гбайт 1Кбайт 1025 байт 1 Мбайт
14

http://www.tvidi.ru/c
h/games/38popugaev/play/9087/
38popugaev.aspx «38 тотықұс» («38
попугаев»)
мультфильмі
http://learningapps.o
rg/255445 - «Өсу
тәртібі бойынша
ақпарат өлшем
бірліктерін
орналастырыңыз.»
интерактивті
жаттығуы

5.1.2.1

5.2.1.1

5.2.2.2

«программалық
қамтамасыз ету»
ұғымын
түсіндіру

әртүрлі
ақпаратты атап
шығу және
көрсету
растрлық
кескіндерді құру
және өңдеу
көрсету

Программалық қамтамасыз ету
(Ұ, К) Компьютерлік программалар не үшін
қажет екендігін оқушылармен бірге
талқылаңыз.
(Ұ, К) Оқушылардан ақпараттың
ұсыну
формалары туралы естеріне түсіруін сұрап, әр
ақпарат
түрін
өңдеу
үшін
қандай
программалар қолданылатынын талқылауды
сұрайсыз.
(Т) Топтардан ақпаратты ұсынудың түрлі
формасын өңдеуге арналған программаларды
табуын ұсыныңыз.
(Ұ) Оқушылардың өздерінің «программалық
қамсыздандыру» ұғымының анықтамасын
тұжырымдауын сұраңыз. Оқушылардың
мысал келтірулерін сұраңыз.
(Ұ) Программаларды кім құрайтыны туралы
айтыңыз. Программаларды құру тарихынан
кейбір қызықты мәліметтерді көрсетуге
болады. Мысалы: Ада Лавлейс алғашқы
программаны құрушылардың бірі болып
табылады.
Жобалық жұмыс
(М)
Оқушыларға
қандай
жұмыс
жасайтындықтары (өзінің тарихын салу) және
оны
арнайы
қолданбалы
программа
графикалық редакторда орындайтындары
түсіндіріледі.

Осы сабақтарда ПҚ-дың толық
жіктелімін берудің қажеттілігі жоқ,
тек қана қолданбалы
программалардың пакетімен
шектелу қажет.
Оқушылар ақпаратты ұсынудың
түрлі формаларын өңдейтін
программалар тізімін табады,
соның ішінде мұғалім қолданыста
болатын программаларға назар
аудартқан жөн.

Оқушылар бірнеше сабақтың ішінде
«Шындыққа
жақын
тарих»
тақырыбында
жоба
жұмысын
орындау қажет. Осы жұмыстың
мақсаты – ӨЗІНІҢ шындыққа
жақын
тарихын
графикалық
релакторда
ұсыну.
Жұмыс
кемінде
(К, Ұ) Оқушыларға дайын жобаны көрсетіңіз
бір-бірімен
байланысқан
3
суреттен
және
оқушылардан
жобамен
жұмыс
барысында орындалуы қажет әрекеттерді құралуы қажет.
анықтауларын сұраңыз.
15

http://chernykh.net/c
ontent/view/465/677
/

Мысалдар:
суреттер мен
мәтіндер арқылы
берілген ертегілер
http://gnomiknn.narod.ru/fairytale.
html

(К) (Ө) Графикалық редакторда құралдармен
және фигуралармен жұмыс жасауды көрсетіңіз
(құралды, оның параметрлерін (сызықтардың
түстері, қалыңдығы және т.б.) таңдау).
(Ө, Қ) Оқушылардан өзінің тарихын ойлап
табуды және мұны бірнеше суретте бейнелеуді
сұраңыз.
(Ұ) Оқушылармен алдын ала жобаны бағалау
өлшемдерін құрастырыңыз.
(Ж, Қ) Жоба жұмысын қорғауды және өзара
бағалауды ұйымдастырыңыз. Оқушылардан
бір-бірінің жұмысын қарап, пікір айтуларын,
суретті дайындау немесе өңдеу үшін
графикалық
редактордың
қандай
мүмкіндіктері қолданылғаны туралы бірбіріне сұрақ қоюын сұраңыз.. Қажет болған
жағдайда оқушыларға өздерінің жұмыстарын
аяқтауға немесе түзетуге уақыт бөліңіз.
Құрастырған жоба жұмысын ата-анасына
көрсету ұсынылады.

16

Оқушылар өзінің идеяларын ұсыну
үшін кейін суреттерді өңдей отырып
немесе бірнеше суретті үйлестіре
отырып,
интернеттен
алынған
суреттерді қолдана алады. Бұл
жағдайда дереккөздерге барлық
сілтемелер көрсетілуі тиіс.
Оқушылардан суреттерге шағын
мәтін қосуын сұраңыз.
Жобаны
бағалау
барысында
мыналарға назар аудару қажет:
тарихтың бірегейлігі, түсініктілігі,
сапасы,
редактордың
әртүрлі
құралдарын қолдануы.
Әр оқушыға өзінің жобасын
орындау үшін әртүрлі уақыт қажет
екенін ескере отырып, соған дайын
болу қажет.

Информатика – Негізгі мектеп – 5-сынып
5.3A-бөлім: Біздің өміріміздегі алгоритмдер
Алдын ала меңгерілуге тиісті білімдер
Оқушыларда өмір тәжірибесінен алгоритмдер туралы түсінігі бар.
Мәнмәтін
Осы бөлім оқушылардың алгоритмдік ойлау қабілетін дамытуға мүмкіндік туғызады.
Осы бөлімдегі (пәннің мақсаттары) тілдік мақсаттар
Оқушыларға академиялық тілге сәйкес тілдік мақсаттың мысалы оқушылар үшін төменде ұсынылған.
Пән бойынша оқу мақсаты
Оқытудың тілдік мақсаты
Пәндік лексика және
Диалог құруға/жазылымға
терминология
қажетті сөздер
Оқушылар:
Оқушылар:
алгоритм, командалар
Алгоритм – бұл…
- алгоритм ұғымын түсіндіре
орындаушысы,
Алгоритмдерді …түрлерінде
өмірден алгоритмдерге мысалдар
алады;
командалар жүйесі
ұсынуға болады
келтіре алады.
- өмірден алгоритмдерге
Командалар орындаушысы – бұл...
мысалдар келтіре алады.
Командалар жүйесі – бұл…..
Қысқаша шолу
Бөлім алгоритм және командалар орындаушысы ұғымдарын үйренуден басталады. Ойын түрінде тармақталу мен қайталым командасын
қолдану дағдылары қалыптасады.. Оқушылар компьютерді өзінің жұмысында эргономикалық қолдану ережелерін сақтауы тиіс.

17

Пән
бағдарламас
ына сілтеме

5.3.2.1

5.3.2.3

5.3.2.2

Оқыту
мақсаттары

алгоритм
анықтамасын
тұжырымдау
орындаушыларға
және олардың
командалар
жүйесіне мысал
келтіру
алгоритмді сөз
түрінде ұсыну

Сабақта ұсынылатын жұмыс түрлері
Команда бойынша
(Ұ, К, Ө) Сыныптан келесі тапсырманың
шешімін
табуын
сұраңыз:
роботты
(қозғалатын компьютер) бір орыннан екінші
орынға
қалай
ауыстыруға
болады.
Сыныптың ішінен өз еркімен сыныптың
командаларын орындайтын роботтың рөлін
орындайтын оқушыны шақырыңыз.
(Ұ, К, ) Оқушылармен бірге робот түсінетін
командалар тізімін анықтаңыз: алға, артқа,
оңға бұру, солға бұру және артқа. Нақты
және
жүйелі
тапсырмалардың
маңыздылығына басымдылық беру үшін
сұрақтарды қолданыңыз.
(Ұ) Роботтың белгілі бір жиынтықтағы
командалардың
орындаушысы
болып
табылатыны
және
одан
да
басқа
орындаушылар бар екені туралы әңгіме
ұйымдастырыңыз.
Оқушылардан
орындаушыларға
мысалдар
келтіруін
сұраңыз. «Дербес компьютер – бұл да
орындаушы» деген түсінікті оқушылардың
санасында қалыптастырыңыз.
(К) Оқушыларды «алгоритм» ұғымымен
таныстырыңыз. Біз күнделікті өмірде
алгоритмдерді орындайтынымыз және әр
қадам
сайын
алгоритмдерді
кездестіретініміз туралы айтыңыз.

18

Оқыту әдістемесі бойынша
мұғалімге арналған ескертпелер

Бұл
әрекетті
орындау
үшін
информатика кабинетіне қарағанда
үлкен кеңістік қажет. Егер мектепте
холл болса, онда сабақты өткізетін
жерді алдын ала ойластыру керек. Сол
кеңістікке сәйкес келетін тапсырманы
анықтаңыз.
«Алгоритм
орындаушылары»
тақырыбы бойынша иллюстрациялар
жиынтығын таңдап алыңыз.
Компьютер
–
бұл
формалды
орындаушы екеніне, яғни ол не істеп
жатқанын түсінбейтініне, өз бетімен
ойлана алмайтынына және адам берген
әрекеттерді нақты орындай алатынына
оқушылардың назарын аударту қажет.
Соңғы
тапсырманы
ресурста
ұсынылған программаларды қолдана
отырып, қағаздар тәрізді компьютерде
де орындауға болады.

Оқу ресурстары

Графикалық
диктанттар:
http://iqsha.ru/uprazh
neniya/5-let/ТraphicДictants/
http://masterkiД.ru/ТraҚicheskieДiktanty-ДlyaДetej.html
«Карандаш»
программалық
қамсыздандыруы:
http://internika.org/no
de/12720
«Стрелочки»
программалық
қамсыздандыруы:
http://internika.org/us
ers/evm/works/progra
mmy-strelochki

Пән
бағдарламас
ына сілтеме

5.3.2.3

Оқыту
мақсаттары

орындаушыларға
және олардың
командалар
жүйесіне мысал
келтіру

Сабақта ұсынылатын жұмыс түрлері
(Ұ) Оқушылардан орындаушыларды көрсете
отырып, күнделікте өмірде кездесетін
алгоритмдерге мысалдар келтіруін сұраңыз.
(Ұ) Сызықтық алгоритм түрін оқушылармен
талқылаңыз.
(Ж, Ө, Қ) Оқушыларға графикалық
диктантты орындауды,
яғни бағыттар
арқылы берілген алгоримді орындау
бойынша есепті шешуді (тор формасында)
ұсыныңыз. Ұсынылып отырған бағыттар
тізбегі сурет салу алгоритмінің графикалық
ұсынылуы болып табылатынын түсіндіріңіз.
(Ж, Ө, Қ) Қандай да бір бейнені салу үшін
бір-біріне бағыттар түрінде осыған ұқсас
алгоритмдерді
құрастыруға
тапсырма
беріңіз. Оқушыларға өз алгоритмдерімен
алмасуға және бағыттар бойынша бейнені
қалпына келтіруге мүмкіндік беріңіз.
(Ж, Ө, Қ) Оқушылар алынған бейнемен
қайтадан өзара ауысады және алгоритмнің
дұрыс орындалуын тексереді.
Лабиринттен шығуды табу
(Ұ, Қ) Сыныпта қарапайым лабиринт
құрыңыз.
Оқушыларды
қарапайым
программаланған роботты қалай қолдану
қажет екенін көрсетіңіз. Роботты басқару
үшін қажетті нұсқаулықтарды оқушылармен
талқылаңыз.
(Т, Э, Қ) Роботпен тәжірибе жүргізу және
оның жұмысымен дербес танысу үшін
19

Оқыту әдістемесі бойынша
мұғалімге арналған ескертпелер

Бұл тапсырма үшін кеңдеу бөлмені
пайдаланған дұрыс.
Лабиринтке арналған жолды қағаз
парақтарынан жасауға болады.
Роботтар болмаған жағдайда
басқарылатын ойыншық
машиналарды қолдануға болады.

Оқу ресурстары

Программаланатын
роботтар немесе
басқарылатын
ойыншық
машиналар:

Пән
бағдарламас
ына сілтеме
5.3.2.2

Оқыту
мақсаттары
алгоритмді сөз
түрінде ұсыну

Сабақта ұсынылатын жұмыс түрлері
оқушылардың топқа бөлініп жұмыс
жасауын қамтамасыз етіңіз. Роботты
басқаруға арналған нұсқаулықтар
жиынтығын қолданғандарды
ынталандырыңыз.
(Ұ, Қ) Сыныпқа роботтың жұмысы туралы
не
білгені
туралы
оймен
бөлісуге/талқылауға мүмкіндік беріңіз.
(Т, Э, Қ) Лабиринттен өту үшін роботтарды
программалау бойынша топтар арасында
сайыс
ұйымдастырыңыз.
Бағыттаушы
сұрақтар қоя отырып, оқушылармен берілген
есепті шешу старатегиясын талқылаңыз,
оқушыларды үлкен есептерді шағын
есептерге
бөлу
идеясына
әкеліңіз.
Оқушылардан топтасып, лабиринттен шығу
алгоритмін ұсынуын сұраңыз. Олардың
сынақтарының жетістігіне қарай олардан
программаны өңдеуін немесе қайта көшіруін
сұраңыз. Оларға лабиринттен шығуға
мүмкіндік беріңіз, лабиринттен шығу
барысында уақыт үнемдеген топ жеңіске
жетеді.
(Ұ, Қ) Оқушыларға осы алгоритм басқа
алгоритмнен несімен ерекшеленетіні туралы
талқылауға мүмкіндік беріңіз. Тармақталуды
қолдануға итермелеңіз, яғни кедергі
туындаған жағдайда басқа бағытты таңдау
қажет.
20

Оқыту әдістемесі бойынша
мұғалімге арналған ескертпелер
https://www.youtube.com/watch?v=SUr
mcZxYNdM сайтында ұқсас тапсырма
көрсетілген.

Оқу ресурстары
http://www.iboard.co.
uk/iwb/Drawing-witha-Control-Toy-697
http://www.iboard.co.
uk/iwb/ControllingRound-a-Route-693
http://www.ttsgroup.co.uk/shops/tts/
Products/PD1721976/
Bee-Bot-ChangeableMaze/?rguid=92b201e
b-0c85-4e38-a29735932cbc56b6
сайтынан
лабиринттерді сатып
алуға болады.
Онлайн-ойын:
http://www.onemotio
n.com/flash/spider/

Пән
бағдарламас
ына сілтеме

Оқыту
мақсаттары

Сабақта ұсынылатын жұмыс түрлері

Оқыту әдістемесі бойынша
мұғалімге арналған ескертпелер

Оқу ресурстары

(Ұ, Қ) Осы жаттығуды орындау барысында
оқушыларға не үйренгені туралы талқылауға
мүмкіндік
беріңіз.
«Командалардың
орындаушысы» ұғымын қайталаңыз.
Виртуалды лабиринттен шығуды табу
5.3.2.3

5.3.2.2

орындаушыларға
және олардың
командалар
жүйесіне мысал
келтіру
алгоритмді сөз
түрінде ұсыну

(Ұ, К) Оқушыларға өткен сабақты
қайталаңыз және сол сабақтағы лабиринттің
графикалық бейнесін экранда көрсетіңіз.
Оқу ресурстары бөлімінде көрсетілген
лабиринт онлайн ойындарды көрсетіңіз.
(Т, Э, Қ) Оқушыларды топтарға бөліңіз және
программаның
интерфейсін
меңгеруді
жүктеңіз. Оларды лабиринттен шығудың
анағұрлым тиімді жолын табу бойынша
алгоритмді
жазуды