Қызықты география.

Қатысуға тиісті: 6-7-8-9 сынып оқушылары

Шараның түрі: Сайыс

Іс-шараның мақсаты: Оқушыларыдың интеллектуалдық қабілетін дамыту, ізденуге, тез ойлануға, алғырлыққа, тапқырлыққа баулу, жан-жақты бәсекелестікке оқушыларды бейімдеу, сыни ойлау қабілетін ұштау, географиялық білімдерін тереңдету, пәнге қызығушылығын арттыру.

Күтілетін нәтиже: Оқушылар көптеген тың мәліметтерді ала алады, географиялық қызықты және ерекше мәліметтермен таныса алады, бәсекелестікке бейімделеді, ойлау қабілеті ұшталады, жылдам жұмыс істеуге қалыптасады.

Ресурс: Компьютерлік құрал-жабдықтар, графопроектор, плакат, карта, маркер, пламастер, стикер, лоторея.вы

Ережесі: Сайысқа 2 топ қатысады. Әр топта 4 оқушыдан барлығы 8 оқушы болуы тиіс. Сайыс 10 турдан тұрады. Әр турдың бекітілген ұпайы бойынша қорытындысы шығарылып отырады. Сайыс соңында жиынтық ұпайы есептеліп, жеңімпаз топ анықталады.

Ұйымдастыру: 1. Қатысатын топтарды таныстыру;

2. Әділ-қазылар алқасын сайлау;

3. Сайыс кезеңдерімен таныстыру.

Армысыздар құрметті ұстаздар мен оқушылар! Бүгінгі сайысымыздың тақырыбы: «Қызықты география» танымдық сайысы 6-7-8-9 сыныптар аралығы 2 топ қатысуда. Бәрі де талантты осы мектептің белсенді оқушылары, оларға сәт сапар тілейміз.

Сайыс шарттарымен таныстырып өтейін-
1-кезең Таныстыру-екі топ ортаға шығып өздерін таныстырады.
2-кезең.Ең, ең, ең...... /сұрақ-жауап/  /лоторея/
3-кезең.Десанттық көмек
4-кезең. Таңда, ойлан, тап. /лоторея/
5-кезең. Жұмбақ жәшік
6-кезең Мерген /лоторея/

7-кезең Бұл кім?

8-кезең Полиглот /лоторея/

9-кезең Ситуациялық сұрақтар.

10-кезең Капитандар сайысы

Осы сайыс сабақ барысында кейбір кезеңдерде лоторея ойнатылады. Сабақ соңында лотореядан көп ұпай жинаған оқушыға сертификат беріледі.

1-кезең. Таныстыру.

2 топ ортаға шығып өздерін таныстырады

ІІ кезең Ең, ең, ең....... /лоторея/

Жалпы жиынтығы 20 сұрақ қойылады. Реттілік сақталмайды. Қай топ бірінші белгі береді сол топ жауап беруі тиіс. Алғашқы жауап қабылданады. Ал, егер жауап қате болса, келесі топ жауап беруіне мүмкіндік бар. Әр сұрақ 2 ұпаймен бағаланады.

1. Әлемдегі ең биік сарқырама?------------Анхель (Оңт.Америка материгінде 1054 метр)

2. Әлемдегі ең ірі материк?------------------Еуразия (53,3 млн.км²)

3. Дүние жүзіндегі ең ұзын тау?------------Анд (Оңт.Америка материгінде 9000 км)

4. Әлемдегі ең үлкен көл?--------------------Каспий (Еуразия материгінде 390 мың км²)

5. Дүние жүзіндегі ең үлкен түбек?--------Арабия (Еуразия материгінде 3 млн км²)

6. Әлемдегі ең үлкен арал?-----------------Гренландия (Атлант мұхитында 2млн 176мың км²)

7. Дүниежүзіндегі ең биік вулкан-----------Килиманджаро

8. Дүние жүзіндегі ең биік ағаш?-----------Секвойя (100 м)

9. Құрлықтағы ең ірі жануар?------------- Африка пілі (7,5 тонна)

10. Әлемдегі ең ыстық ғаламшар?--------Шолпан (462°C)

11. Әлемдегі ең кішкентай құс?------------Колибри (5 см)

12. Әлемдегі ең ұзын ел?---------------------Чили (4300 км)

13. Дүние жүзіндегі ең тұзды теңіз?-------Қызыл теңіз (41 промилль)

14. Үнді мұхитының ең терең жері -------Зонд

15. Дүние жүзіндегі ең биік сүтқоректі?--Керік (6 м)

16. Әлемдегі ең ірі мұхит?-------------------Тынық мұхиты (179 млн км²)

17. Дүние жүзіндегі ең суық жер?----------Антарктида (83°С)

18. Әлемдегі ең терең көл?-------------------Байкал (1620 м)

19. Дүние жүзіндегі ең үлкен шөл?-------- Сахара (7 млн км²)

20. Әлемдегі ең жылдам ғаламшар?-------Меркурий (172 мың км/сағ)

ІІІ-кезең Десанттық көмек. 

Кординаттар бойынша объектілерін табу. 
1–топ
1. 35 с.е – 118 б.б (Лос-Анджелес)
2. 50 с.е. – 5 ш.б. (Париж)
2–топ.
1. 15 о.е. – 38 б.б. (Бразилиа)
2. 38 с.е – 5 ш.б. (Алжир)

ІV кезең «Таңда, ойлан тап» /лоторея/

Тақтаға тақырып бойынша сұрақтар жасырылған (10, 20, 30, 40, 50 ұпайлық) 15 ұяшық шығады. Реттілік бойынша топтар ұяшықты таңдап, жауап береді. Жауап болмаған жағдайда келесі топтың жауап беруіне болады.

Қазақстан

10 - Қазақстан дүние жүзінде жер көлемі жөнінен нешінші орын алады? Жауабы: 9 орын

20 - Қазақстан неше облыс аумағына бөлінеді? Жауабы: 14

30 - Бұл облыстың шығысы мен оңтүстігі таумен, солтүстігі көлмен шектеседі? Жауабы: Алматы облысы

40 - бұл жабайы қой Қазақстанның қай қорығында өмір сүреді? Жауабы: Үстірт қорығы

50 – Бұл қай облыстың аумағы? Жауабы: Қостанай облысы

Әлем елдері

10 - Жерінің көлемі жөнінен 1 орындағы ел? Жауабы: Ресей Федерациясы

2 0 - Мына елді табыңыз? Жауабы: Ұлыбритания

30 - Азияның шығысында орналасқан бұл ел түбі бір ұлт болса да, екіге бөлініп тіршілік етеді. Жауабы: Корея

40 - Дүние жүзіндегі орманға бай ел? Жауабы: Канада

50 - Бұл қай елдің аумағы? Жауабы: Бразилия

Халықтар

10 - Аталған суреттегі халықтар қалай аталады? Жауабы: негрлер

20 - Дүние жүзіндегі ең көп халық? Жауабы: Қытайлар

30 - Қазақстан аумағында басым болып келетін өзге ұлт өкілдері? Жауабы: Орыстар

40 - Бес дәуірді басынан өткерген халық? Жауабы: Қытайлар

50 - Оңтүстік Американың қай елінде халқының ең көп бөлігін үндістер құрайды? Жауабы: Боливия

V кезең «Жұмбақ жәшік»

Жәшік ішіне жасырылған заттың сайыскерлерге сипаттамасы беріледі, сол арқылы оның ішінде не бар екенін табу керек. 3 көмек болады, әрбір көмек алған сайын 1 ұпай шегеріліп отырады. Ойлануға 1 минут, дұрыс жауап 10 ұпай.

І сұрақ:

Ең алғаш бұл сусын 18 ғасырда голландықтар дастарханында пайда болған. Ресейге бұл сусын тосыннан келген. 1638 жылы Мәскеуден монғол ханына сыйлық келеді. Риза болған хан жауап ретінде өз сыйын жібереді. Орыс елшілері бұл сыйды көріп, жарамсыз зат ретінде қабылдап, өз елдерін төмендету деп есептейді. Дегенмен сыйлық Ресейге жетеді, патша оны ұнатады. Басында оны дәрі ретінде пайдаланады, ал 19 ғасырдан бастап оны өте көп мөлшерде пайдалана бастады.

Бірінші көмек: Отаны – Қытай

Екінші көмек: Қытайдан басқа Үндістанда, Шри-Ланкада, Жапонияда, Индонезияда,

Вьетнамда. Грузияда, Таиландта, Бирмада өсіріледі.

Үшінші көмек: Бұл сусынды ішпесе қазақтардың басы аурады.

Жауабы: Шай

ІІ сұрақ:

Бұл өсімдікті орта ғасырларда ежелгі гректер жыланның шаққан жеріне бірден-бір ем ретінде қолданған. Сондықтан оны "жылан өсімдігі" деп атаған. Ал ежелгі Мысырда оны пирамида құрылысы кезінде мыңдаған құлдарға күн сайын беріп тұрған.

Бірінші көмек: Бұл өсімдіктің отаны - Орта Азия.

Екінші көмек: Францияда шілдеден қаңтарға дейін әр бейсенбіде бұл өсімдіктің ғажайып жәрмеңкесі өткізіліп тұрады.

Үшінші көмек: Исі өткір, ащы, тамаққа пайдаланамыз.

Жауабы: Сарымсақ

 VІ кезең Мерген. /лоторея/

Географиялық объектілер берілген, соны сіздер картадан көрсетесіздер. Әрбір объектіге 1 минуттан барлығы 5 минут беріледі.

1– топ.
1. Қара теңіз
2. Арабия түбегі
3. Дрейк бұғазы
4. Амазонка өзені
5. Мексика шығанағы
2 – топ.
1. Беринг теңізі
2. Сомали түбегі
3. Аден шығанағы
4. Ніл өзені
5. Ла – Манш бұғазы

 VІІ кезең Бұл кім? (тұлғаны таны)
1. 1492 жылы Пиреней түбегінен шығып, асыл тастармен бағалы піл сүйегі, алтынға бай Үндістанға сапар шекті. Екі айдан соң Орталық Америка аралдарына жетті. Бірақ өмірінің соңына дейін Үндістан жағалауында болдым деп, сол аймақ тұрғындарын «үндістер» деп атады. / Х. Колумб/
2. Б. з. б ІІ ғасырда өмір сүрген грек оқымыстысы. Ол картасында градус торларын белгілеп, көптеген географиялық нысандар түсірді. Бірақ картаның кемшілігі онда құрлық судан көп болып бейнеленген. /Птоломей/
3. 1519 - 1522ж. ж. Тұңғыш рет дүние жүзін айналып шығып, жердің шар тәрізді екенін және ең үлкені - Тынық мұхиты екенін дәлелдеген. /Ф. Магеллан/
4. 1835ж. Қостанай облысы Құсмұрын көлінің жағасында дүниеге келген. Арғы тегі - Абылай хан, шын аты - Мұхаммедханафия. Ыстықкөл аймағының картасын жасап, «Манас» жырын жазған /Ш. Уәлиханов/

5. Әлемнің дөңгелек картасын жасаған түрік оқымыстысы. Ол картаға түріктердің көптеген қалалары мен қоныстарын, жер бедерін картаға бейнелеген. /М. Қашқари/

VІІІ кезең Полиглот /лоторея/

Жұмбақты шешу ( үш тілде)
1.Жарқ етсе сабау қамшы,
Нөсерлетіп жауар тамшы (найзағай)
2.Қанатсыз құс маңып барады,

Көзінен жас тамып барады (бұлт, облока)
3.Күні - түні жүйткиді,
Кең далада бір тарлан (жел, ветер)
4.Көтеріліп теңізден,
Аспанға биік барамын.
Биіктен қайта түскенде,
Өңі кірер даланың (жаңбыр, дождь)
5.Ат үстінде асыл тас,
Алайын десем табылмас (жұлдыз, звезда)

6.Қаласы бар, үйі жоқ
Өзені бар, суы жоқ
Орманы бар, түбі жоқ
Бақшасы бар, гүлі жоқ (карта, карта)
7.Ешбір тіреусіз күмбез,
Ешбір сүйеусіз күмбез
Ешкім көтере алмайды
Ешкім төңкере алмайды ( аспан, небо)
8.Жалғыз бағыт білері
Бұрғаныңа көнбейді
Жол көрсетіп береді
Өзі бірақ көрмейді ( тұсбағдар, компас)
10.Бар ма жоқ па
Оны анық білмейміз
Ол жоқ жерде
Өмір сүріп жүрмейміз (ауа, воздух)
11. Өркеші бар, түйе емес, 
Не ақ отау – үй емес. 
Бір орнында тұрғаны, 
Не болады бұл, кәне? /тау, гора/ 
12.Туған жердің белбеуі, 
Шұбатылып қалыпты, 
Керемет-ау кернеуі – 
Тасты кесіп, жарыпты! /өзен, река/ 

ІХ-кезең Ситуациялық сұрақтар

1. Ертеде қойшылар ағаш тостағанға сүт пісіріп ішкен. Оны қалай түсіндіруге болады.

Жауабы: Тасты қыздырып салып отырған

2. Сіздер бейтаныс жерге кемемен жүріп жергілікті адамдармен тіл табыспақшы болып, оларға әртүрлі сұрақтар қоя бастадыңдар. Олар сіздерге Кенгуру деген сөзден басқа сөз айтқан жоқ. Сіздер қай жерге келдіңіздер. Жауабы : Австралия материгі

1. Сіздер бұл материкте оқымысты ғалым қызметкерлерімен басқа адамды кездестірмейсіздер. Бірақ ешқайсысы зәулім ғылыми институттарға жұмысқа бармайды және қарапайым вагон үйлерде тұрады.Бұл қай материк және қай халық.

Жауабы: Антарктида материгі және зерттеушілер.

2.Италияда Ит үңгір деп аталатын үңгір бар. Оның түбінде ұдайы көмір қышқыл газы тұнып тұрады. Үңгірде адам еркін жүре береді, ит болса, ұзамай-ақ сенделіп барып құлайды. Неге?

Жауабы: Газ жерден 1 м-ден артық биікке көтерілмейді. Ит сондықтан жүре алмайды.

Х кезең «Капитандар сайысы»

Географиялық нысанның аты аталады, сіздер оның не екенін айтасыздар. Мысалы: Гималай – тау.

1-топ

Сахара – шөл

Мадагаскар –арал

Африка –материк

Ертіс –өзен

Алматы –қала

Анаконда –жылан

Каспий –көл

Шолпан – ғаламшар

Тұсбағар – құрал

Темір кені – пайдалы қазба

2-топ

Алтай – тау

Наурызым –қорық

Аустралия –материк

Іле –өзен

Қызылорда –қала

Колибри –құс

Анхель –сарқырама

Күн – жұлдыз

Термометр – құрал

Гранит – минерал

Көрермендер сайысы «Ойлы болсаң, тауып көр» (қызықты сұрақтар)

1.Шаян тектес жануардың атын жазбақ еді, орнына Солтүстік Африка халқының аты шықты (краб-Араб)

2.Әрі суық, әрі тәтті дәм еді, болып қалды солтүстіктің тұрғыны (эскимо-эскимос)

3.Ең ашулы қандай қала? (Грозный)

4.Бір әрпін жоғалтса қандай арал геометриялық фигура болады (Куба)

5.Қандай мемлекетті басқа киюге болады? (Панама).

5.Қандай жер ешқашан қартаймайды? (Жаңа жер)

Қорытындылау. Осымен «Қызықты география» атты сайысы да өз мәресіне жетті. Бүгінгі сайысымыздың жеңімпаздарын анықтау үшін сөзді сарапшы ұстаздарымызға береміз. Лотореядан алған ұпайлары болек есептеліп сертификат беріледі.