Шырағдан жасау

Қарағанды облысы білім басқармасының Теміртау қаласы

білім бөлімінің «№8 жалпы білім беретін мектебі»КММ

Ғылыми жоба

Секциясы: «Этномәдениет»

Тақырыбы: «Шырағдан » жасау

Орындаушы: Фархатбек Рамазан

7 «Ә» сынып оқушысы

Теміртау қаласы, Қарағанды облысы

Жұмыс жетекшісі: Жансултан Назерке

Көркем еңбек пән мұғалімі

«№ 8 ЖББМ» КММ Теміртау қаласы

Қарағанды облысы

Теміртау, 2021ж

Қарағанды облысы білім басқармасының

Теміртау қаласы білім

«№8 жалпы білім беретін мектебі»

коммуналдық мемлекеттік мекемесінің

7«Ә» сынып оқушысы

Фархатбек Рамазанның

«Шырағдан» жасау

тақырыбындағы ғылыми жобасына

Пікір

Фархатбек Рамазан 2019- 2020 оқу жылының басынан бері ағаш өңдейтін білдектің құрылысымен толығымен танысып, фанера немесе ағаш материалдарынан күнделікті тұрмысқа қажетті заттарды жасап шығаруды үйренді.

Фархатбек Рамазан түрлі кітартар және интернет желісін орынды пайдалана білген.Оқушы болашақта өз жұмысының жемістерін жоғары биіктерден көрсетеді. Қазіргі заман талабына сай елінің қамын ойлайтын, өз елінің патриоты болатынына сенемін. Оқушы көптеген қажетті мәліметтері, деректерді интернет желісінен алған.Оқушы өз жұмысына тиянақты, логикасы жақсы дамыған , компьютер саласынан көп қабілеті бар, құзіреттілігі жоғары оқушы.

Пікір жазған: Жансултан Назерке

Ғылыми жоба бойынша сәйкестікті тексеру

Аннотация

Бабалар дәстүрін жалғастыру оны ұрпақтан-ұрпаққа жеткізу әрбір адамның борышы.

Қол өнерді кәсіп еткен ағаш ұқсатушылар, ұсталар мен зергерлер, үйшілер мен әршілер ел арасында кездеседі.

Сол адамдардың игілікті істеріне, шеберлігіне жас ұрпақтың ынтасын арттырсақ, нұр үстіне нұр болар еді. Сол оймен өз тәжірбиемнен жинақталған мына шағын еңбегімді ұсынамын.

Бұл ұсынылып отырған ғылыми жоба, жасөспірімге, қол өнер түрлерінің бірі –фанера материалынан күнделікті тұрмысқа қажетті шырағдан жасап шығарды .Ағашты немесе фанера материалын көркемдеп өндеуге, біз негізінен ерте дәуірдегі қолөнер шеберлерінің ұмытылып бара жатқан техникасы мен тәсілдерін келтірдік. Яғни ағашты кесіп ою, бояу, сондай-ақ, кейбір жеке техника, ағашты ою тәсілдердің бір-бірімен қиыстырылып әшекей орындалуы өткен замандағы ата-бабамыздың сүйіп, қадірлеп тұтатың тәсілдерінде ұсынып отырмын.

Мазмұны

1. Кіріспе ........................................................................................

2. Негізгі бөлім...............................................................................

3. Қорытынды................................................................................

4. Пайдаланған әдебиеттер...........................................................

Ғылыми жобаның негізгі мақсаты: Халқымыздың қолданбалы өнер мәдениетіне тоқтала отырып, оның маңыздылығын ұғыну; Рухани мәдениеттің бөлшегі ретінде қазақ халқының ою-өрнек түрін қолдана отырып білдектің көмегімен түрмысқа қажетті шырағдан жасау.

Ғылыми жобаның міндеті:

1.Қазақ ою өрнегінің түрлерін және қолданылуын, маңызын қарастыру

2.Білдектің атқаратын қызметін білу.

3.Фанера материалынан шырағдан жасауды үйрену

Ғылыми жобаның гипотезасы: Ою-өрнектің қазіргі заман талабында сән үлгісінен қалмауы, қазақтың ою-өрнектерін пайдалану арқылы әрбір үйде орналасқан шырағдан түрін жасап шығару.

Ғылыми жобаның жасалу кезеңдері:

Біріншіден, біз өзіміз жасайтын жұмысты таңдадық.

Екіншіден, мәліметтерді жинақтап шырағдан жасауды үйрендік.

Үшіншіден, жинаған жұмысты талдадық.

Кіріспе бөлім

Ағаш сұранысқа ие, себебі бұл зиянды заттар бөлмейтін және адам үшін қауіпсіз болып табылатын табиғи экологиялық материал. Бұл ретте, заманауи технологиялар бұл материалды ағаштың көптеген кемшіліктері жойылатындай етіп өңдеуге мүмкіндік береді: бұл ағаш кесегінің кебуіне және уақыт өте келе саңырауқұлақ пен көгерудің пайда болуына қатысты.

Ағаш жиһаздың жасанды материалдардан жасалған жиһаздан әлдеқайда қымбат тұратындығына қарамастан, ол жоғары пайдаланушылық сипаттамаларымен ерекшеленеді және ұқыпты ұсталған жағдайда ұзақ уақыт қызмет етеді, оның үстіне сапалы ағаш жиһаз уақыт өтсе де өзінің табиғи сипатын сақтайды.

Интерьер дизайны тұрғысынан ағаш – жиһаз дайындау үшін ең жақсы материалдардың бірі.Бұл материал стиліне қарамастан кез келген интерьерлік шешімге оңай үйлеседі.

Негізгі бөлім

Фанера (нем. Furnіer, фр. fournіr — жабдықтау, беттестіру) — екі не одан да көп жұқа ағаш тақтайшаларды бір-біріне беттестіріп желімдеу арқылы алынатын ағаш материал.

Фанера жасау үшін көбіне қайың, қандыағаш, қарағай, т.б. ағаш түрлері қолданылады. Фанера тақтайшаларының қалыңдығы 1 — 19 мм, ұзындығы мен ені 725 — 2440 мм шамасында болады. Фанераның арнаулы түрлеріне: бакелиттендірілген фанера (суға төзімділігін арттыру үшін бакелит сіңдірілген), сәндік фанера, профильденген фанера (пресс-формада престелген) жатады.

Фанера құрылыста, автомобиль, вагон, кеме, ұшақ жасауда, сондай-ақ жиһаз өндірісінде, т.б. қолданылады.

Бұл материал білдіреді мата негізінде ағаш. Парақтар дайындалады желімдеу әдісімен аршылған шпон. Бір бұйым саны қабаттар әр түрлі болуы мүмкін 3-тен 23. Әдетте, материал дайындалады технологиясы бойынша болжайтын орналасуы ағаш аралас парақта өзара-перпендикуляр. Алайда, сату кездестіруге болады нұсқалары, шпон орналасқан бір бағытта. Қалыңдығы сыртқы қабаттардың тең 3, 5 миллиметр, ал ішкі қабаттары тең 4 миллиметрам..

Осы ғылыми жобада жасалынатын жұмыс күнделікті тұрмыста қолданатын шырағдан түрін станоктын көмегімен жасап шығарамыз.Осы шырағданды жасау үшін бізге қажетті материалдармен құрал саймандар.Қалыңдығы 2-3,5 мм фанера материалы, станок,эскіз, өңдеуші тегістеуші құрал саймандар, көшірме қағазы, лак бояулары қажет.

Білдек – әр түрлі материалдарды өңдеуге арналған машина.

Кейде өндірісте қолданылатын сүйемелдеуші құрылғыны да білдек деп атайды. Металл кесу, ағаш кесу, тас, тас өңдеу білдектеры болады. Білдектің сондай-ақ ажарлау, теңгеру, сүргілеу, жону станогы сияқты түрлері болады.Көрсетілген білдекті атқаратын қызметіне қарай құрастыруға болады.

1.Фанера материалын кесуге;

2.Ағаш материалын жонуға немесе оюға;

3.Ағаш материалын өңдеуге; етіп құрастыруға болады.

Осы жобада фанера материалынан шырағдан жасаймыз.Яғны фанера материалының қалыңдығы 2-3,5 мм таңдап аламыз.Себебі білдектің кесетін арасына байланысты.

Осы білдекте жұмыс жасағанда техника қауіпсіздік ережесін міндетті түрде сақтаймыз.

Жұмыс кезінде:

1. Кесу жұмысы станок толық күшімен айналған соң баста.

2. Пышақты дайындамаға күш түсірмей, аздан тос.

3. Пышақ тіреуішпен дайындаманың арасын қалыпты жағдайға келтіріп отыр.

4. Жарақат алмас үшін:

а) станокқа қатты жақындама;

ә) станок үстінен алыс-беріс жасама;

б) өлшеу жұмыстарын станок толық тоқтаған соң жүргіз;

г) жұмыс істеп тұрған станокті тастап кетпе.

Жұмыстан кейін:

1. Жұмыс орныңды ретке келтір.

2. Станокті мұғалімге тапсыр.

3. Өзіңді ретке келтір.

Жұмысты бастамас бұрын шырағдан эскизін таңдап аламыз.Яғны шырағданның негізгі бөлігін қазақ халқының ою-өрнекпен үйлестіріп жасаймыз.Ал тірек көтергіш бөлігін геометриялық фигуралардың көмегімен жасаймыз

Осы көрсетілген эскиздерді А3 форматта қалыңдығы 3,5 мм фанера материалына эскизді қиып қиып жапсырамыз. Негізгі бөлік ою-өрнектен 5 дана ,тіреуіш бөлшектен 8 дананы дайындаймыз.

Білдектің көмегімен техника қауіпсіздік ережесін сақтай отырып қажетті бөлшектерін қия бастаймыз.Жұмыс барысында білдекті 30-40 минут сайын өшіріп қайта қосып отырамыз.Себебі білдек мотор қызып жанып кетпеу үшін.Ою-өрнектің ішіндегі бөлшегін бірден білдекке орналастырып кесе алмаймыз.Бұрғының көмегімен фанеранының ортасын ойып дайындап аламыз.Дайын болған ойыққа білдектің инесі арқылы әрі қарай кесу жұмыстарын жүргіземіз.

Ағаш немесе фанера материалын көркемдеп өңдеуде қолданылатын құрал–жабдықтар:

Ағаш оюға қажетті ең басты құрал - қашау (стамеска).

Ою ойған кезде әрбір құралдың өз мүмкіндігін ескермей болмайды. Қашаудың ұзындығы 80-120 мм.,жүзінің ауқымы 2-3мм-ден 40-50 мм-ге дейін болғаны ыңғайлы. Ағаш материалдарын қарапайым өңдеу үшін балтаны, қашауларды, сүргілерді Қасықтың ішін жартылай дөңгелектеп және сопақша етіп ішке қарай тереңдете жону арқылы өңдеуді астауша қашау және жартылай дөңгелек қашаумен жасауға болады, бұрғыларды, балға түрлерін пайдаланады. Материалды көркемдеп өңдеуге арнайы дайындалған құрал түрлері: 

а-тегіс түзу қашау

б,в,г-астауша қашаулар

д-қашау- клюкарза

е-бұрышты қашау

ж-қашау церазик

з-тегіс қашау-косяк

Қауіпсіздік ережелері

1. Жұмыс істегенде халат пен бас киімді киіп жүру қажет

2. Жұмысты міндетті түрде жетекшінің рұқсатымен бастау қажет

3. Шеберхананың құралдарын жан-жаққа тастамай бір жерге сақтау қажет

4. Араны, тағыда басқа үткір заттарды тістерін кері қаратып қою керек

5. Араның жүзін жоғары көтерме

6. Қашау –қауіпті кескіш құрал.

7. Қашаумен жұмыс жасау кезінде ұқыпты болу керек

8. Кескіш құралмен жұмыс жасаған кезінде сол қолын байқау

9. Қашаумен ою кезінде қатты күш салу керек емес.

10. Қашаумен жұмыс жасаған кезінде қашаудың сабынан уру керек болса, қашауды

11. сол қолымен устап, ал балғаны оң қолында устау керек.

12. Қашауларды міндетті түрде верстак жәшігінде сақтау керек.

13. Әр құрал-саймандардың орны белгілі болу керек.

,

Мінекей, біздің шырағдан бөлшектері дайын болды.

Дайын болған бөлшектерді өзара біріктіреміз.Біріктірмес бұрын шырағдан арты жағындағы фанера материалына патронмен шамды орналастырамыз.Орналастырып аяқталған соң негізгі бөлшектерді сұйық желімдердің көмегімен орнатамыз.Ал

тіреуіш бөлшектерін қалыңдығы 7-8 мм болттың байлаймыз.Сонымен қатар өңдеу жұмыстарын жүргіземіз.

Фанера материалдың түсіне сай басқа түс бояумен немесе лактауға болады.Осы жасалынған жұмыстың фанера материалынан жасалғандығын көрсету үшін тек

ғана лақтап өңдедік.

Қорытынды

Қорытындылай келе, аталған ғылыми жобамызды орындаудағы мақсатымыз, халқымыздың қолынан шыққан қолөнер туындыларының ұлттық ерекшеліктерін, ою-өрнек өнерін жете түсіндіріп, оқушыларды қолөнерге баулу. Халқымыз еңбек пен өнерге егіздеп қараған, қол өнері шеңберлігін жоғары бағалаған. Өнер - өмір бұлағы, ізгілік пен әсемдік бұлағы. Ұлттық қолданбалы өнерді, оның қоғамдағы тәрбиелік мәнін жан - жақты түсіну үшін әсемдік, әдемілік заңдарын жақсы түсінуі шарт.

Сондықтан біз халық өнерін, айнала қоршаған әсемдікті, сұлулықты жете түсініп, сүюіміз қажет, өнердің ғажайып сырларын ашып, оқып үйренуіміз қажет. Өнер - жастарды рухани, эстетикалық тәрбиелеуде қабілетін арттылудың сенімді күшті құрал болып табылады. Ою - өрнек өнері адамға тән ізгі қасиеттерді қастерлей білуге үйретеді. Халық мәдениеті, өнері, дәстүрлі даму тарихы жайлы қанша айтқанмен, әрбір адам немесе халықтар өз қолымен жұмыс істеп, жасаған жұмысының әсемдігін көрсете білсе, халық қолөнерін дамытуға қосар үлесі мол деп шексіз болмау.

770 ₸ - Сатып алу