Бұқар жырау ауданы

«Үштөбе тірек мектебі (РО)» КММ

Әдістемелік ұсынымдар

«ТАНЫМДЫҚ БЕЛСЕНДІЛІКТІ

АРТТЫРУ ӘДІСТЕРІ МЕН ТӘСІЛДЕРІНІҢ

КАЛЕЙДОСКОПЫ»

(бастауыш мектеп үшін)

Дайындаған: Нурпеисова Жанаркул Балтиевна–

«Үштөбе тірек мектебі (РО)» КММ бастауыш сынып мұғалімі

Аханова Маржан Насыровна–

«Үштөбе тірек мектебі (РО)» КММ бастауыш сынып мұғалімі

Уштөбе 2025 ж.

Аннотация

"Әдістер мен әдістердің калейдоскопы "әдістемелік ұсыныстары заманауи білім беру технологияларын ескере отырып жасалған.

Әдістемелік ұсынымдарда әдістер мен тәсілдерді ұйымдастыру және пайдалану бойынша нұсқаулар, сабақ үзінділерінің сипаттамасы, практикада пайдаланылатын тапсырмалардың үлгілері бар.

Бастауыш сынып мұғалімдеріне кез-келген сабақтарда және сыныптан тыс жұмыстарда қолдануға кеңес беріледі.

Мазмұны

Кіріспе ....................................................................................................3

Түсіндірме жазба ..................................................................................4

1 Бөлім. Ақыл-ойлауды, қиялды және сөйлеу

шығармашылығын дамыту.....................................................................8

2 Бөлім. Мидың екі жарты шарының

жұмысын дамыту.....................................................................................13

3 Бөлім. Мультимедиялық әдісі арқылы ақпарат беру, баланың есте

сақтау қабілетін арттыру...........................................................................20

Қорытынды ...............................................................................................23

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі..........................................................24

Қосымша ....................................................................................................25

Кіріспе

Бастауыш білім беру мазмұнын жаңарту жағдайында білім алушы тұлғасының үйлесімді қалыптасуы мен дамуына қолайлы білім беру кеңістігін құру өзекті мәселеге айналады.

Ең бастысы-белсенді өмірлік ұстаным, шындықты шығармашылық түрлендіруге деген ұмтылыс, мәселелерді стандартты емес шешу, балама шешімдерді табу мүмкіндігі.

Мақсаты: Бастауыш сынып пәндері бойынша жұмыстың тиімді әдістері мен тәсілдерімен таныстыру.

Міндеттері:

- «Танымдық белсенділікті арттыру әдістері мен тәсілдерінің колейдоскопы» әдістемелік ұсынымының негізгі бағыттарын сипаттау;

- «Танымдық белсенділікті арттыру әдістері мен тәсілдерінің колейдоскопы» әдістемелік ұсынымында қолданылатын принциптердің ерекшеліктерін ашу»;

- Шаршаудың алдын алуға, жоғары оқу мотивациясын дамытуға және қолдауға бағытталған ең тиімді әдістер мен тәсілдерді ұсыну.

Ұсыныстарда сипатталған әдістер мен тәсілдер қазіргі заманға негізделіп балалардың жеке басының зияткерлік әлеуетін дамытуға және балалардың денсаулығын сақтау үшін жағдай жасауға бағытталған негізгі коммуникативтік, әлеуметтік және танымдық дағдыларды қалыптастырады.

Түсіндірме жазба

Қоғам өмірінің барлық салаларындағы жаһандық өзгерістер жаңа заманның сын-қатерлеріне жауап бере алатын, жоғары зияткерлік қабілеттері, сыни ойлау қабілеті бар дарынды, шығармашыл адамдарға деген қажеттілікті шиеленістірді. Бүгінгі Қазақстан мектебінің мұғалімі кәсіби өзін-өзі жетілдіруге қабілетті және ұмтылатын ойлаудың инновациялық, шығармашылық түрі болуы керек .

Сондай-ақ балаларымыздың, жалпы бүкіл өскелең ұрпақтың функционалдық сауаттылығына да үлкен көңіл бөлу қажет. Бұл біздің балаларымыздың қазіргі өмірге бейімделуі үшін өте маңызды. Біз отандық білім беру жүйесіне инновациялық әдістерді, шешімдерді және құралдарды қарқынды енгізуге тиіспіз".

Қазақстан Республикасының білім беруді жаңғырту тұжырымдамасы жалпы білім берудің сапасын арттыру үшін жағдайлар жасауды көздейді және осы мақсаттарда басқа іс-шаралармен қатар білім беру мекемелерінде тәрбиеленушілердің денсаулығын сақтау және нығайту үшін жағдайлар жасауды көздейді.

Қазақстан Республикасында соңғы жылдар ішінде табысты іске асырылатын білім беру жүйесін жаңғырту оны әлемдік білім беру кеңістігіне интеграциялау және халықаралық білім беру стандарттарына жақындату мақсатында жүзеге асырылады.

2012 жылғы 23 тамыздағы Қазақстан Республикасының бастауыш білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартында (1) бастауыш білім берудің мақсаты мынадай кең ауқымды дағдылардың негіздерін меңгерген білім алушы тұлғасының үйлесімді қалыптасуы мен дамуы үшін қолайлы білім беру кеңістігін құру болып табылады:

1) білімді функционалдық және шығармашылық қолдану;

2) сыни тұрғыдан ойлау;

3) зерттеу жұмыстарын жүргізу;

4) ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану;

5) коммуникацияның әртүрлі тәсілдерін, оның ішінде тілдік дағдыларды қолдану;

6) топта және жеке жұмыс істей білу.

«Танымдық белсенділікті арттыру әдістері мен тәсілдерінің колейдоскопы» әдістемелік ұсынымы оқу іс-әрекетін оңтайландыруға, бастауыш мектеп жасындағы балалардың шығармашылық әлеуетін сақтауға және дамытуға арналған, шаршаудың алдын алуға, жоғары оқу мотивациясын дамытуға және қолдауға, оларда аналитикалық белсенділік, өзін-өзі бақылау дағдыларын дамытуға, сондай-ақ алған білімдерін сабақтарда және әртүрлі өмірлік жағдайларда қолдануға бағытталған.(ереже)

Жоба әр түрлі ақпарат құралдарын және оқу материалын қабылдаудың екіұштылығын қолдана отырып, баланың ақпараттық, танымдық және практикалық қызметін жүзеге асырады, бұл оқуға деген жоғары ынтаны қамтамасыз етеді.

Ұсынымдар қазіргі заманғы білім беру технологияларын ескере отырып және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес басым бағыттар бойынша әзірленді.

«Танымдық белсенділікті арттыру әдістері мен тәсілдерінің колейдоскопы» бастауыш сынып мұғалімдеріне практикалық көмек көрсетуге арналған.

Материал негізгі бағыттарға сәйкес келетін бөлімдер бойынша орналасқан:

1. Ақыл-ойлауды, қиялды және сөйлеу шығармашылығын дамыту

2. Мидың екі жарты шарының жұмысын дамыту

3. Зерттеу дағдылары мен шығармашылық қабілеттерін дамыту

4. Мультимедиялық әдісі арқылы ақпарат беру, баланың есте сақтау қабілетін арттыру.

Материалдың бұл орналасуы қолдануға ыңғайлы.

Бұл әдіс-тәсілдерді мұғалімдер сабақтың кез-келген кезеңінде қолдана алады. Сіз олардың қабілеттерін арттыруға, шаршауды жеңуге, зейінді шоғырландыруға, ойлауды белсендіруге, қызығушылықты арттыруға қолдана аласыз. Бұл балалардың денсаулығын сақтауға және нығайтуға әсер етеді. Ұсыныстарда сипатталған барлық әдістер осы жобаның негізін құрайтын принциптерге сәйкес келеді:

- метапәндік білім беру қағидаты;

- оқу материалын қабылдаудың "екіұштылық" принципі;

- ақпарат берудің мультимедиялық тәсілінің принципі;

- зерттеушілік оқыту қағидасы;

- денсаулық сақтау технологияларының принципі.

Метапәндік білім беру принципі

Білім берудің метапәндік мазмұны деп белгілі бір оқу пәніне жатпайтын, керісінше кез-келген оқу пәні аясында оқу үдерісін қамтамасыз ететін қызмет түсініледі. Метапәндік тәсіл оқушы білім жүйесін игеріп қана қоймай, іс-әрекеттің әмбебап әдістерін игеріп, олардың көмегімен әлем туралы ақпарат ала алады деп болжайды. Мұндай қызметті жоспарлау және ұйымдастыру кезінде мынадай міндеттер қойылады: оқуға деген ішкі уәждемеге негізделген ерекше білім беру ортасын құру; заманауи білім беру технологияларын пайдалану.

Оқу материалын қабылдаудың "екіұштылық" принципі

Мидың екі шарының байланыстарын дамытуға арналған жаттығулар мидағы жаңа жүйке жасушаларының пайда болуына әкеледі. Бұл жасушалардың көп болуы интеллект мүмкіндіктерін арттыруға әкеледі. Бақытымызға орай, ми жарты шарларын дамытуға болады. Бұл мүмкін емес, сонымен қатар қажет, өйткені мұндай балаларға мектепте оқу оңайырақ, олардың ақыл-ой мүмкіндіктері үлкен. Оң жарты шардың және сол жарты шардың байланыстарының дамуы Зерек жобасында ұсынылған қызықты әдістер үдерісінде жүреді.

Ақпаратты берудің мультимедиялық әдісінің принципі

Ақпарат беру құралдарын білім беру процесіне енгізудің кең таралған және таныс әдістерінің бірі презентация деп атауға болады. Презентация сияқты мультимедиалық технология оқытудың әртүрлі кезеңдерінде: тірек білімді өзектендіру сәтінде; сауалнама барысында, зерделенген тақырыпты бекітуге өтуі мүмкін. Бұл тәсіл уақытты едәуір үнемдеуге ықпал етеді, оқушылардың ақпаратты қабылдауын жеңілдетеді. Мұғалім оқушылардың білім деңгейін бағалауға мүмкіндік алады.

Мектепте кеңінен қолданылатын ақпаратты берудің келесі тәсілі-бейне материалдарды қарау. Айта кету керек, бейнефильм тек ақпарат көзі ғана емес. Бейнефильмді пайдалану зейін мен жадының дамуына ықпал етеді. Сыныпта қарау кезінде бірлескен танымдық белсенділік атмосферасы пайда болады. Сабақта бейне қолдану келесі мәселелерді шешуге көмектеседі: оқу мотивациясын арттыру; оқушыларды белсендіру; өзіндік жұмысы; оқушылардың білім сапасын арттыру.

Зерттеушілік оқыту принципі

Зерттеу-бұл шығармашылық үдеріс, шығармашылықты сырттан жүктеу мүмкін емес, ол тек ішкі қажеттілік негізінде туады, бұл жағдайда білімге деген қажеттілік туындайды. Оқушыны тек біліммен ғана емес, оларды алу тәсілдерімен де таныстыру маңызды. Бала алған ақпарат қаншалықты жаңа болса да, ең бастысы, бұл ақпаратты қалай алуға, дұрыс өңдеуге және ұсынуға болатындығын білу керек.

Денсаулық сақтау технологиясының принципі

Ақыл-ой белсенділігі кезінде қозғалыс белсенділігінің мәжбүрлі шектелуі бұлшықеттерден ми қыртысының қозғалыс орталықтарына импульстар ағынын азайтады. Кинезиологиялық жаттығулар-жарты шарлар ақпарат алмасатын және олардың жұмысы синхрондалатын ми шарының өзара әрекеттесуді белсендіруге мүмкіндік беретін қозғалыстар жиынтығы. Сергіту жаттығулары жалпы жұмысқа қабілеттілігін, денсаулығын сақтау мақсатында, шаршауды болдырмауына септігін тигізеді

Әдістемелік ұсынымдарда мұғалімдерге көмектесетін үлкен қосымша бар. Біз сізге қызықты суреттер, әндер, өлеңдер, карточкалар, тапсырмалар тақырыптары, бейнелер, ақыл-ойды зарядтауға арналған сұрақтар және т.б. жинауға болатын электронды банктерін құруды ұсынамыз.

Сабақта әдістер мен тәсілдерді қолдану алдын-ала жоспарлануы керек немесе қажет болған жағдайда балаларда шаршау, сабаққа деген қызығушылық пен қызығушылықтың төмендеуі, физикалық шаршау және т. б. болса қолдануға болады.

Ұсынылған техниканы, жаттығулар мен тапсырмаларды қолдануға уақыт бөлуге өкінбеңіз. Бұл тек 1-3 минут. Уақыт үнемделеді, өйткені қызығушылық, көңіл-күй, белсенділік және жұмысқа қабілеттіліктері артады. Бұл балалардың денсаулығын жақсартады және білім сапасын арттырады.

1 Бөлім. Ақыл-ойлауды, қиялды және сөйлеу шығармашылығын дамыту

Ақыл-ой - бұл адамның жадында орналасқан жеке заттар, құбылыстар, оқиғалар мен фактілер арасында пайда болатын байланыстар.

Ақыл-ой әртүрлі мәселелерді шешуде пайдалы, тек ауызша ғана емес, сонымен қатар визуалды бейнелер, дыбыстар, иістер, сезімтал сезімдер түрінде де болуы мүмкін. Бұл жаңа идеяларды құруға көмектеседі және қиялдың дамуын ынталандырады. Ақыл-ой жаңа нәрсені есте сақтау процесін жақсартуға көмектеседі және шығармашылық процестің негізі болып табылады, сондықтан оны дамыту өте пайдалы. Балалық шақта ойлаудың бұл түрін дамыту баланың шығармашылық қабілетін арттыруға көмектеседі. Ақыл-ойды, қиялды және сөйлеу шығармашылығын кез-келген сабақта әртүрлі әдістерді, ойындар мен жаттығуларды қолдана отырып дамытуға болады.

Сөйлеу шығармашылық қызметі адам миының жаңа бейнелер жасау қабілетімен қамтамасыз етілетін жаңасын жасауға бағытталған.

Оқушылардың сөйлеу шығармашылығын дамыту үшін үйлесімді сөйлеу деңгейін, сөздік қорын, сөйлеудің грамматикалық құрылымын жақсарту бойынша жұмыс жүргізу қажет.

Шығармашылық тапсырмалардың өзіне тән ерекшелігі–оларда танымдық мазмұнның болмауы, бірақ жас оқушыдан тапқырлықты, тапқырлықты, яғни стандартты емес шығармашылық ойлауды қажет ететін ойын мәселесін шешудің жасырын тәсілдері.

1. «Кейіпкердің атынан сөйле»

Бұл техниканы шаршауды жеңілдету және өнімділікті арттыру үшін сабақтың кез-келген кезеңінде қолдануға болады. Ол сөйлеуді, қиялды, ақыл-ойлауды дамытуға бағытталған. Оқушыларға слайдта әлемнің заттары бейнеленген суреттер ұсынылады. Бұл тірі және жансыз заттар болуы мүмкін. Суреттер кезекпен көрсетіледі. Көру ұзақтығы бойынша бір сурет 5 секундты алады. Оқушыларға тапсырма: суретке қарап, оны сөзбен жандандыру, бірінші адамның эмоцияларын немесе сезімдерін білдіру. (1 қосымша)

Мысалы, күлімсіреген Арыстанның суреті көрсетілген. Балалар мұндай өрнектерді ұсына алады: "Мен қаншалықты жақсымын!", "Бүгін менің ең сәтті күнім!", "Біреумен ойнағым келеді!"және т. б.

2. "Үстелдегі ойлар".

"Үстелдегі ойлар" қысқа уақыт ішінде ми шабуылы үшін жаңа идеяларды құру қажет болған жағдайда өте қолайлы. Сабақты ұйымдастырудың бұл формасын қайталау немесе бекіту кезеңінде де қолдануға болады.

Бірінші нұсқа. А4 форматындағы парақ топта 16 бөлікке бөлінеді, содан кейін мұғалім оқушыларға қауымдастық жазуға шақырылған сөз айтады. Оқушылар сөйлеу бөліктерін қолданумен шектелмейді. Қатысушылар осы тақырып бойынша ойлап тапқан сөзді қатты дауыстап айтады, оны парақшаларға жазып, үстелдің ортасына жоғары қаратып қояды. Тәртіпті сақтамай, әр оқушы 4 парақшаны толтыруы керек, сондықтан үстелдің ортасында 16 жапырақ болады.

Тексеру: бір топ өз сөздерін оқиды, ал басқалары қайталанулардың бар-жоғын мұқият тыңдайды және егер олар бар болса, карточкаларындағы сөздерді сызып тастайды. Қызықты қауымдастықтар жазған команда жеңіске жетті.

Тапсырма нұсқалары: тірі зат есімдер болып табылатын сөздерді жазыңыз. "Мұнда билет қажет"тақырыбына сөз жазыңыз. Зат есімдердің емлесіне соңында 4 сөз жазыңыз. Тапсырмалардың тақырыбы әртүрлі болуы мүмкін және сабақтың тақырыбымен байланысты емес. (2 қосымша).

Екінші нұсқа. Балалар жай сөздерді атайды және парақшаларына жазады. Кім қанша уақыт алады. Ең бастысы: бір топтағы сөздер қайталанбауы керек. Сондықтан балалар бір-бірін мұқият тыңдайды. Дабыл бойынша "Тоқта!"жұмыс аяқталуда. Бір топтың балалары сөздерді оқиды, ал басқалары қайталанулардың бар-жоғын мұқият тыңдайды және өз парақшаларында дәл солай атап өтеді. Содан кейін тізімді жаңа сөздермен толықтырыңыз. Ойын тез және жанды өтеді. Бұл әдіс кез-келген тақырыпта жақсы.

3. «Түстерді оқу»

Жазылған сөздің өзін емес, миыңызды айлалап, әр сөздің түсін айта аласыз ба? Адаспау және жаттығуды дұрыс орындау үшін сізге зейіннің шоғырлануы қажет! Сіз мұны 25 секундта жасай аласыз ба?

4. Есте сақта! Көргеніңді тап!

5. «Мюнстерберг»

Берілген әріптерден сөздер табу

6. «Айырмашылығы неде?»

Оқушыларға екі түрлі мәтін немесе екі түрлі сурет көрсетіңіз. Екеуінің арасындағы айырмашылықты анықтауды сұраңыз. Жауаптарын дәлелдеп отырулары керек.

7. «Алфавит»

Оқушылар әрқайсысы алфавиттің бір-бір әрпін алып, жыл көлемінде оқыған материалдарынан өздеріне түскен әріпке сәйкес тақырыптарды айтып шығады. Мысалы, «Қаратпа сөз, қыстырма сөз, қосарлы айқындауыш, қарсылықты салалас, қарсылықты сабақтас т.с.с.»

Қорытынды сабақтарда, есте сақтауын дамытуда көмекке келеді.

8. «Ақыл-ой жаттығуы»

Бұл әдіс сабақтың кез-келген бөлігінде және тақырыпқа қарамастан кез-келген тақырыпта жүзеге асырылады. Қабылдау ойлау жылдамдығын дамытады, бір тақырыптан екіншісіне ауысады, ақыл-ойдың икемділігін дамытады. Сондай-ақ өнімділікті арттырады, шаршауды басады. (3 қосымша)

9. «Бұл жауабы болса, онда сұрақ қандай болады?»

Оқушыларға сөйлемдер беріп, жауап ретінде осы сөйлемдерді алу үшін сұрақ қандай болатынын анықтауды сұраңыз.

10. «ВЕЕР»

Қағазды веер пішінінде бүктеп, бірінші оқушы бір бөлігіне сабаққа қатысты сұрақтар жазып шығады, екінші оқушы екінші бөлігіне қысқаша жауап жазып тапсырады.

11. «Өлеңді қалпына келтіріңіз»

Мұғалім оқушыларға сызықтар араласқан үзінді немесе тұтас өлең береді. Тапсырма: ұйқасы сақталатын және өлеңнің мағынасы бұзылмайтын етіп сызықтар жинаңыз. (4 қосымша)

Өлеңді қалпына келтіріңіз	Тексеру
Қолдаймыз жақсылықты, Қорғаймыз табиғатты. Бақтарға гүл егеміз Қоршаймыз айналасын.	Жақсылықты қолдаймыз, Табиғатты қорғаймыз, Гүл егеміз бақтарға, Айналасын қоршаймыз.
Болады гүлдер нәзік Өсіп толады. Аялап қарамасаң Қурап қалады солып,	Гүлдер нәзік болады Қаулап өсіп толады. Қарамасаң аялап Солып, қурап қалады.
Бұлбұл сайрамас гүлсіз, Жайнамас дала гүлсіз. Нұрын шашады бізге Жауын көздің алады.	Гүлсіз бұлбұл сайрамас, Гүлсіз дала жайнамас. Бізге нұрын шашады, Көздің жауын алады.
Бақ ішінде қыдырсақ. Таза суға жуынсақ. Қуыршақ, қуыршақ, Қол ұстасып, дос болып,	Қуыршақ, қуыршақ, Таза суға жуынсақ. Қол ұстасып, дос болып, Бақ ішінде қыдырсақ.
Көктем болды алақай, Қуанар барлық балақай. Көктемде жаңбыр болады, Бақшаға гүлдер толады. Көкорай белестері мақпал кілем,	Көктемде жаңбыр болады, Көктем болды алақай, Бақшаға гүлдер толады. Қуанар барлық балақай.

12. «Домино»

Бұл әдіс ойлаудың дамуына ықпал етеді, балалардың бөлім бойынша білімдерін пысықтауға, есте сақтауға және жүйелеуге бағыттайды. Бұл жерде төрт карточканы көріп тұрсыз. Олардың үстіне порттері қойылған, астына сәйкес келмейтін жазулар жазылған. Осы сурет пен жазулар сәйкес келетіндей етіп «Домино» ойыны әдісімен қайта орналастыру керек. Соңғы суреттің жазуы бірінші суретке сәйкес келуі керек екенін ескеру керек. Бұл әдістің тиімділігі оқушы оқиды, ізденеді, еске түсіреді. (5 қосымша)

2 Бөлім. Мидың екі жарты шарының жұмысын дамыту

Оқу материалын қабылдаудың «екі ұштылығын» қолдану балалардың оқу іс-әрекетін құруды қамтиды, мұнда оқу міндеттерін арнайы таңдау балалардың миының екі жарты шарын да белсендіруге және әр жарты шардың нақты мүмкіндіктерін пайдалануға бағытталған. Осы тәсілдің арқасында әр тақырыптың, әр тұжырымдаманың « көлемді көру « әсері қамтамасыз етіледі, логикалық және бейнелі компоненттері бар «көп өлшемді» іс-қимыл модельдерін құруға болады. Мысалы, математика сабақтарында бір қызмет түрінен екіншісіне ауысудың оңтайлы саны 20-25, орыс тілі сабақтарында-15-20.

Адамның миы екі жарты шардан тұрады: сол және оң. Біреу сол жақ жарты шарда жақсы жұмыс істейді, біреуі оң жақта, ал екеуі де мидың жарты шарлары жұмыс істеген кезде өте жақсы.

Сол жақ жарты шар логикалық, оң жақ – шығармашылық ойлайды. Адамға екеуі де қажет екені анық. Сондықтан бала кезінен бастап интерполярлы байланыстарды дамыту ұсынылады. Интерполярлы байланыстар неғұрлым жақсы дамыған болса, баланың интеллектуалды дамуы, есте сақтау қабілеті, зейін, сөйлеу, қиял, ойлау және қабылдау қабілеті соғұрлым жоғары болады.

Ұсынылған әдістер, кинезиологиялық жаттығулар, интерполярлы байланыстарды дамытуға арналған ойындар жарты шарлардың жұмысын үндестіреді, есте сақтауды жақсартуға, әңгімелесушінің (ата-ана, мұғалім және басқа балалар) сөйлеуін қабылдауды жақсартуға ықпал етеді, баланың тұрақты қызығушылығын тудырады, белсенді назар аударады, бір әрекеттен екіншісіне тез ауысуға мүмкіндік береді, бұл баланың сабаққа тез қосылуына ықпал етеді.

Жаттығуларды баяу қарқынмен орындаңыз.

Тұрақты нәтижеге қол жеткізу үшін жаттығуларды күнделікті орындау керек.

1. «Бір уақытта екі қолмен сурет салу»

Екі қолдың бір уақыттағы қозғалысы мидың екі жарты шарын бірден іске қосады. Мұнда ақпаратты талдау және синтездеу процестері тезірек жүреді. Нәтижесінде ақыл-ой белсенділігі мен жұмыс қабілеттілігі артады. Оқушылар білімді жақсырақ игеріп, көп тапсырмаларды орындай алады. (6 қосымша)

2. «Оңға-солға-жоғары».

Бұл тәсілдерді әртүрлі нұсқаларда жасауға болады: « Әріпті атаңыз, қимыл жасаңыз», «Қателеспеңіз!», «Жауапты атаңыз, қозғалысты орындаңыз».

3. «Әріпті атаңыз, қимыл жасаңыз»

Жоғарғы жолдардағы әріптер дауыстап айтылады, ал төменгі жолдардан қолдар қолмен жасалады (С — сол қол солға көтеріледі, О — оң қол оңға көтереілді, Ж — екі қол да жоғары көтеріледі). Мұның бәрін бір уақытта жасау қиын, бірақ бір қарағанда қарапайым болып көрінеді.

4. «Қателеспе!»

Жіңішкелік (ь) белгісі бар сандарды жазу ережесін есте сақтаңыз.

Сандарды атаңыз: егер жіңішкелік белгі (ь) санның ортасында болса – оң қолыңызды оңға, соңында солға, егер ол сөзде болмаса – екі қолыңызды жоғары көтеріңіз.

500, 13, 600, 3

2, 10, 900, 100

15, 1, 40, 800

5. «Жауапты атаңыз, қозғалысты орындаңыз»

Мысалдар ауызша шешіледі, жауаптар дауыстап айтылады, ал төмендегі әріптер қолмен орындалатын қозғалыстардың белгісі болып табылады (С — сол қол солға көтеріледі, О — оң қол оңға көтеріледі, Ж — екі қол да жоғары көтеріледі).

6. «Сергіту сәті»

Сергіту сәті оң жарты шардың жұмысына байланысты миды бейнелі ойлауға дамытады (қазіргі заманғы әдістер мидың сол жақ жарты шарының шамадан тыс жүктелуімен байланысты); материалды есте сақтау үдерісін жеңілдетеді және оқуға танымдық қызығушылықты қалыптастырады.

Саусақ гимнастикасы, әртүрлі динамикалық үзілістер бірдей рөл атқарады. (7 қосымша)

7. «Кинезиологиялық жаттығулар»

• «Сақина»

Қолдардың саусақтары кезекпен және мүмкiндiгiнше тез ,сынақ дәйектi түрде басбармаққа, сұқ саусаққа және әрі қарай жалғаса береді. Тура және керi ретте орындалады. Жаттығу бастапқыда бөлек әрбiр қолмен орындалады, содан соң бiрге орындалады.

• «Жұдырық – қабырға-алақан»

Балаға қолдың үш жағдайын жазық үстел үстіне көрсетеді. Бір-бірінен айырмашылығы ашқанда алақан, жұмғанда жұдырық,, қырынан қабырға болып қалатынын ажыратады. Бала ұстазбен бірге сынақты орындайды да 8-10 рет қайталағаннан кейін, бала есте сақтау қабілеті бойынша өзі істейді. Алдымен оң қол, кейін сол қолмен ,содан соңы – екi қолдармен бiрге. Тапсырманы меңгеруде бала қиыналатын болса , (жұдырық – қабырға- алақан) командаларымен ауызша немесе қолмен ымдап көмектесуге болады.

• «Лезгинка»

Сол қол жұдырығын түйіңіз, бас бармақты жұмбай-ақ қойыңыз.Жұмған саусақтарды ашып,оң қол алақанымен горизонталды бағытта беттестіріңіз. Енді оң қол мен сол қол жаттығуын алмастыра жасау.

Осы жаттығуды 6-8 рет қайталау, және жылдамдықты үдете түсу.

• «Айнаша сурет салу»

Таза қағаз парағын үстелге қойыңыз. Қарындаш немесе фломастерді екі қолға бірдей алып, әріптер немесе суреттер салу. Бұл жаттығуды орындау барысында көз бен қолдың босаңситынын сезесіз.. Екi ми сыңарларының қызметінің сәйкестенуі ( синхрондауы), барлық мидың жұмыс жасауы жақсара түседі.

• «Құлақ-мұрын»

Мұрынның ұшын сол қолмен ұста, оң қолмен – қарама-қарсы құлақты ұста. Құлақ және мұрынды бiр уақытта жiберіп, алақанды соғу .Қолдардың жағдайын керісінше алмастырыңыз да дәлдiкпен қайталаңыз.

• «Жылан»

Қолыңызды айқастыра ұстаңыз, алақанды беттестіріп саусақтарды бір-біріне iлiңiз.Қолды өзіңе қарай тартып, бұрап шығарыңыз. Саусақ тура және айқын қозғалуы керек. Жаттығуда дәйектi түрде екi қолдың барлық саусақтары қатысуы керек.

• «Көлденең сегiздiк»

Оң қолды алдына көтеру,көз тұсына келтіріп. Жұдырықты түю,ортаңғы нұсқаушы саусақты қалдырып,. Ауада көлденең сегiздiктiң суретiн салу.Мүмкіндігінше үлген өлшемде.. Саусақтың ұшына көздермен бас бұрмай қарау,сурет салу. Содан соң қосыла айту, қарау,салу.Бір уақытта бірге орындату.

• «Қардан жасалған»

Біздің әрқайсымыз қардан илеп жасалғандаймыз, денеміз қатулы , қар қатты.Көктем келдi, күн жылынды, қардан жасалған қиялдар ери бастады.Бас бастапқыда ерiп кетеді де, содан соң иықтар жібиді, қол және тағы басқалар босаңсиды. Бала жаттығудың соңында еденге жұмсақ құлайды және суды шалшықты суреттейдi. Бойын еркін ұстауы керек. Шалшықтағы суды күн, буға айналдырды, бу – жеңiл бұлтқа айналып кеттi.

• «Ағаш»

Жүрелей отыру.Екі тізе ортасына басты тығып,екі қолмен аяқты құшақтау. Сіз бүршік жарып келе жатқан ағаштың дәнегісіз.Жәймен көтеріліңіз,басты сонан соң қолды көтеріп, керіліңіз. Жел үрледі теңселесіз.

• «Шүберек қуыршақ және жауынгер»

Бастапқы қалып -түрегеліп тұру.. Жауынгерше тік тұрыңыз. Қатып қалғандай қақшиып тұрыңыз, қозғалмаңыз. Ендi алға көлбеп қолыңызбен шүберекше желпілдетіңіз. Шүберек қуыршақтардай болып жұмсақ әрі қозғалыста болыңыз.Тізені бүге теңселіңіз.Енді бастапқы жауынгер қалпына еніңіз. Балаларды осылай кезекпен-кезек бірде жауынгер, бірде қуыршақ етіп жаттығуды жағастыру.

• «Алманы үз»

Бастапқы қалып- түрегеліп тұру.. Сендердің әрқайсыңның алдарыңда үлкен алма ағашы өсіп тұрғанын елестетіңдер. Қараңыз алмалар сіздің дәл оң жақ үстіңізде көрініп тұр, бірақ оларды еңбексіз алу мүмкін емес. Демді ішіңе алып қолды жоғары қарай көтеріп керіліңіз. Алма ендi жұлыңыз. Иiлiңiз және жерде тұрған кәрзеңкеге алманы салыңыз. Ендi баяу дем шығарыңыз. Жоғары тiк тұрып солға қараңыз. Екi керемет алмаларды сол жақтан көрдіңіз.. Оң қолмен бастапқыдағыдай созылып жетiңiз, бiр алманы ақырын жоғары көтерiлiп, үзiңiз. Екінші қолмен екіншісін, кәрзеңкеге салыңыз. Дем шығарыңыз. Осылайша кәрзеңкені толтырыңыз .

• « Шырақ»

Бастапқы қалып-дастархан басында отырғандай дөңгеленіп отыру.. Сiздiң алдында үлкен шырақ тұр.. Терең дем алу және бiр дем шығаруды жасаңыз Шырағданды сөндiруге тырысыңыз. Ал қазiр алдыңда кішкене 5 шырақ пайда болды. Терең дем алуды жасаңыз және дем шығаруды жәй жасап, кішкене шырақтарды өшіреміз.

• «Адым жасау »

Ырғақты музыкамен жақсы орындалады. Орында адымдау. Бұл адымда сол аяқпен сол қолдың қарыштауымен жасайды. Оң аяқпен оң қолдың қарыштауымен жасайды.

• «Саяхатшы –көз»

Бұрыштарға әртүрлі ойыншықтар қою, немесе суреттерін ілу.Бастапқы бағыт – тік тұру. Тәрбиешінің айтуымен аталған затқа тек көзбен бару.

• «Сүнгулер»

Бастапқы орын-денемізді бос ұстаймыз. Тынысымызды тоқтатамыз. Терең дем алып, ұзақ тыныс алмаңыз. Қаншалықты шыдауға мүмкін екенін тексеріңіз.

4 Бөлім. Мультимедиялық әдісі арқылы ақпарат беру, баланың есте сақтау қабілетін арттыру

Мультимедиа-бұл интерактивтілік, икемділік және оқу ақпаратының әртүрлі түрлерін біріктіру қасиеттерінің арқасында, сонымен қатар оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескеру және олардың уәждерін арттыруға ықпал ететін тиімді білім беру технологиясы.

Мультимедиялық презентациялар- бұл компьютерлік бағдарламалар арқылы ақпаратты ұсынудың ыңғайлы және тиімді әдісі. Презентациялық құрал-саймандарды пайдалану көрнекілік әсерін сабаққа енгізуге мүмкіндік береді және балаға материалды тезірек меңгеруге, баяндалатын ақпараттың маңызды сәттеріне назар аударуға; көрнекі әсерлі бейнелер жасауға көмектеседі. Суреттер, слайд-шоу, дыбыстық дизайн және бейне фрагменттері мен анимациялардың дикторлық қолдауы баланың назарын ұзақ уақыт сақтайды.

Презентация оқытудың әртүрлі кезеңдерінде: тірек білімді өзектендіру сәтінде; фронтальды сауалнама барысында, зерделенген тақырыпты бекітуге өтуі мүмкін. Бұл тәсіл уақытты едәуір үнемдеуге ықпал етеді, оқушылардың ақпаратты қабылдауын жеңілдетеді. Мұғалім оқушылардың білім деңгейін бағалауға мүмкіндік алады.

Қабылдаудың екі маңызды органына бір уақытта әсер ету (есту және көру) әлдеқайда үлкен нәтижеге қол жеткізуге мүмкіндік береді. Адам естігендерінің 20% -ын және көргендерінің 30% -ын және бір уақытта көргендерінің 50% -дан астамын есте сақтайтыны дәлелденді. Осылайша, жарқын бейнелер арқылы ақпаратты қабылдау және есте сақтау процесін жеңілдету кез-келген заманауи презентацияның негізі болып табылады.

1. «Бейнероликтерді көру»

Сабақтың барысына бейнероликтерді қарау динамика мен интерактивтілікті қосады, оны білім алудың қызықты процесіне айналдырады. Сонымен қатар, оқушыға «бейнелі» ақпаратты игеруге ыңғайлы.

Кіші мектеп оқушыларының өмірлік тәжірибесі нашар, сондықтан олар үшін бағдарлама бойынша зерттелген әлемнің көптеген бейнелері бейтаныс.

Бейнелер материалды жақсы есте сақтауға және игеруге мүмкіндік береді, өйткені олар бір уақытта көру және есту қабілетіне әсер етеді.

Роликтердің ұзақтығы қысқа 1-3 минут. Тақырып әртүрлі:» жануарлар»,» өсімдіктер»,» тарих»,» ақылды үй және ондағы барлық нәрсе « және басқалар. Олар мазмұнды және ғылыми. Оқушылар бірнеше минут ішінде білімдерін байытады. Балаларға керек емес мәліметтерді жүктеуге қорқады .

Ұзақ бейнелерді бірнеше сатыда қолдануға болады. Сіз сабақтарға» бонус» бере аласыз. Математика сабағында тек математика туралы, орыс тілі сабақтарында – орыс тілі тақырыбында қараудың қажеті жоқ. Жұмыс түрлері мен тақырыптардың өзгеруі неғұрлым көп болса, балалар соғұрлым жақсы дамиды.

Біз «Сақтық сабақтары», «Балаларға арналған ғылым», «Ескі теңізшінің әңгімелері», «Антарктида», «Толағай», «Бәрін білгіміз келеді», «Әли мен Айя», «Саяхатшы Дара», «Алдаркөсе», «Қажымұқан», «Тәжірибе алаңы»,

«Балапан» телеарнасындағы балаларға арналған бағдарламалар мен мультфильмдерді көруді ұсынамыз.

«Адибу саяхаты», «адам қалай жұмыс істейді» танымдық және қызықты мультфильмі. Бұл Адибу есімді кішкентай бала туралы әңгіме. Бұл ерекше бала . Ол алыс планетадан бізге Жер планетасына қонаққа келді! Кішкентай бала біздің әлем туралы, әсіресе адам ағзасы қалай жұмыс істейтіні туралы білгісі келеді. Ол өзінің досы Робитокпен бірге бір жерге емес, шынайы адам ағзасына адамдардың ішкі әлемі сөздің мағынасында қалай жұмыс істейтінін зерттеу үшін барады!

«Көрнекті тұлғалар» бөлімінде «анимациялық энциклопедия» сериясындағы мультфильмдерді ұсынамыз. Тарихи тұлғалар, Қазақстанның ғалымдары: Абай Құнанбаев, Ыбырай Алтынсарин, Құрманғазы Сағырбаев, Шоқан Уәлиханов, Әбілхан Қастеев, Отанымыздың қорықтары, халық дәстүрлері, суретшілер, жазушылар және т. Б. Туралы бейнероликтер бар.

Бейне материалдар оқулықтарда жоқ ақпаратты ұсынуға мүмкіндік береді. Жаңа ашылымдар, балама ғылыми теориялар, ерекше зерттеулер және танымал ғылыми стильде баяндалған күрделі сұрақтар-мұның бәрі оқушылардың көкжиегін кеңейтіп, білім оқулықтардың беттерімен шектелмейтінін көрсете алады.

2. Бейнежазбаны тоқтату – бұл фильмнен оқшауланған бір суретпен жұмыс.

Егер мұғалім өз сабақтарында «мұздатылған/жанданған фотосурет» сияқты театрлық әдістерді қолданса, онда ол өз сабағында осындай тапсырмаларды-қойылымдарды ойластыруға қиын болмайды.

Сонымен қатар, фильмді бір жерде немесе басқа жерде тоқтатып, қарапайым сұрақтарды қою тиімді.

Мысалы:

- Кейіпкер осы көшеде жүргенде қандай иіс сезінеді?

- Ал оның қалтасында (немесе сөмкесінде) не бар?

- Кейіпкер бөлмесінің терезесінен тыс ауа-райы (немесе жыл/күн уақыты) қандай?

Сынып бірдей сурет, ғимарат, сұрақ берілген топтар бойынша жұмыс істеген кезде жұмыстың тиімділігі арта түсетініне назар аударайық. Нәтижесінде сынып бірнеше нұсқаны көреді, бұл сыныптағы шығармашылық атмосфераны тиімді арттырады.

Мұндай жұмыстың жұптасқан түрлері бар. Мысалы, сынып жұп болып бөлінеді. Екеуінің біріне кадр көрсетіледі. Ол жақтауды сөзбен сипаттайды, ал серіктес оны схемалық түрде суреттейді, бірінші жетекші сұрақтар қояды.

Келесі не? Бұл тапсырманы фильмнің әртүрлі үзінділерінде қатарынан бірнеше рет орындауға болады. «Ең қызықты жерде» көруді тоқтатып, оқушылардан сұраңыз: «бұдан кейін не болады?».

3. Дыбыстау. Бұл техниканы фильмнің басында да, оның кез-келген эпизодында да қолдануға болады. Тиісті эпизодты алдын-ала таңдаңыз. Дыбысты өшіріп, оқушыларға не болып жатқанын айту тапсырмасын беріңіз. Егер сіз бағдарлама бойынша зерттелген әдеби шығармалардың үзінділерін қайталаудың орнына тәжірибе өткізуге түсініктеме ретінде және т. Б. Қолдансаңыз өте қызықты болады.

4. Жоқ суреттер. Бұл әдіс дауыстың керісінше. Тек тыңдауға болатын фильмнің үзіндісін таңдаңыз. Мысалы, диалогтардың бірі. Немесе «көше шуларының» тығыз фоны. Оқушылар актер болады: олар естігендеріне сүйене отырып, эпизодтың оқиғалар сериясын ойлап тауып, сахналайды.

5. «Фрагментті тап»

Слайдта кез-келген жабық сурет берілген. Бұл қоршаған әлемнің тақырыбы болуы мүмкін: өсімдік, жануар, аттракцион және т.б. мұғалім бұл кескінді фрагменттерден ашады. Оқушылар тақырыпты тапқаннан кейін, олар 1 минут ішінде ол туралы білгендерінің бәрін айтуға шақырылады. 2-3 аптадан кейін мұғалім бұл пәнді қайта көрсетеді. Осы уақытқа дейін балалар қосымша әдебиеттерді оқиды. Олардың әңгімесі 1 минут ішінде мазмұнды және қызықты болады. Балалардың ішкі қызығушылығы бар, қызығушылығы дамиды. Ақпаратпен жұмыс істеу қабілеті жетілдірілуде.

6. «Әндерді тыңдау және ән айту»

Музыканы тыңдау ғана емес, өзіңіз ән айту да пайдалы, өйткені ән айту кезінде дыбыстық жиіліктер баланың миына әсер етіп, дамуын белсендіреді. Ән айту арқылы сіз өкпені ретке келтіріп, қан айналымын және келбетті жақсарта аласыз, қалыптарыңызды түзете аласыз, дикцияны және ауызекі сөйлеуді жақсарта аласыз. Өзара байланысты сөйлеу орталықтары арқылы бүкіл ми ән айтуға қатысады, оның жарты шарларының қызметі біріктіріледі. Ән айту-мидың өзіндік «жаттықтырушысы». Сондықтан біздің кез-келген сабағымызда балалар әндерін жиі айтады.

ҚОРЫТЫНДЫ

Қарағанды облысы Бұқар Жырау ауданы «Үштөбе тірек мектебі (РО)» КММ мұғалімдерінің жұмыс тәжірибесі негізінде құрастырылған «Танымдық белсенділікті арттыру әдістері мен тәсілдерінің колейдоскопы» атты әдістемелік ұсынымдарын таныстырады.

Әдістемелік ұсынымдарда бастауыш сыныптарда қолданылатын принциптердің негізгі бағыттары, ерекшеліктері сипатталған. Бастауыш мектеп жасындағы балалардың денсаулығын сақтау және шығармашылық әлеуетін дамыту үшін ең тиімді әдістер мен тәсілдер ұсынылған. Шаршаудың алдын алуға бағытталған осы әдістер мен тәсілдерді қолдану жоғары оқу мотивациясын дамытады және қолдайды.

Ұсынымдар материалы негізгі бағыттарға сәйкес келетін бөлімдер бойынша орналасқан:

1. Ақыл-ойлауды, қиялды және сөйлеу шығармашылығын дамыту

2. Мидың екі жарты шарының жұмысын дамыту

3. Зерттеу дағдылары мен шығармашылық қабілеттерін дамыту

4. Мультимедиялық әдісі арқылы ақпарат беру, баланың есте сақтау қабілетін арттыру.

Әдістемелік ұсынымдарда әдістер мен тәсілдерді практикада қолдану мысалдары келтірілген. Қосымшада сабақтардың әзірлемелері, тапсырмалар үлгілері, суреттер, зерттеу алгоритмі, кестелер бар.

Бірінші бөлімде он екі әдіс сипатталған. Олардың төртеуіне қосымшалар берілген: үстелдегі ойлар, ақыл-ойды зарядтау, өлеңдерді қалпына келтіру, екі қолмен сурет салу.

Әдістемелік ұсынымдардың екінші бөлімінде ми жарты шарларын дамытудың жеті қызықты әдісі ұсынылған. Олардың арасында кинезиологиялық жаттығулардың үлкен жиынтығы бар. Қосымшада сергіту сәттері бар.

Үшінші бөлімде зерттеу күнделіктерін жүргізу бойынша жұмыс тәжірибесі сипатталған. Қосымшада жұмыстарды зерттеу алгоритмінің үлгілері, жұқа және қалың сұрақтар кестесі, синквейн құрастыру алгоритмі бар.

Төртінші бөлімде бейнелермен, мультфильмдермен, презентациялармен және т. Б. Жұмыс істеудің 6 тиімді әдісі сипатталған.

«Танымдық белсенділікті арттыру әдістері мен тәсілдерінің колейдоскопы» әдістері мен тәсілдерін қолдану нәтижесінде оқушылар:

- ассоциативті ойлау, қиялдау және сөйлеу шығармашылығы;

- мидың екі жарты шарының жұмысын дамыту;

- зерттеу дағдылары мен шығармашылық қабілеттері;

- маңызды белгілерді оқшаулау және сақтау қабілеті.

Оқу мотивациясы жоғарылайды, аналитикалық дағдылар қалыптасады, оқушылардың білім сапасы артады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын бекіту туралы. ҚР Үкіметінің 27.12.қаулысы. 2019 ж. № 988.

2. Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты. Қосымша 2. Бастауыш білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1800017669

3. Орта білім мазмұнын жаңарту аясында бастауыш мектепке арналған оқу бағдарламасы. «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ ұлттық білім Академиясымен бірлесіп.Ы. Алтынсарин. – Астана, 2016.

4. Әліпқалиева г. Б., білім беруді жаңарту жағдайында денсаулық сақтау технологияларын қолдану https://zkoipk.kz/ru/nisconf2s/695-conf.html

5. E-mail:45minut.kz. Бастауыш сыныпта оқытуда қолданылатын педагогикалық әдіс – тәсілдер.

6. Ә.Қ. Құсайынов әлемдегі және Қазақстандағы білім сапасы.- Алматы, 2013. -196с.

7. Хисметова. С. Оқу – тәрбие үрдісінде, оқытудың жаңа әдістерін тиімді пайдалана отырып, оқушыны тұлға ретінде қалыптастыру. \\Қазақ тілі мен әдебиеттер орта мектепте № 10(57)-2013

8. Қуанаева. Б. С. Бастауыш сынып оқушыларының оқу мотивациясын арттыру жолдары. \\ Ұстаз Ғылыми әдістемелік журнал №1 (54) 2012

9. Болашакова С.Е Ұсақ қол моторикасын қалыптастыру: Ойындар мен жаттығулар

10. Пименова Е.П Саусақ ойындары.

11. Қазақстандағы білім беру жүйесі 2020-2021 жылдары. https://www.nur.kz/fakty-i-layfhaki/1773601-novaa-sistema-obrazovania-v-kazahstane-2018-2019/

12. Қазақстандағы орта білім: жағдайы және болашағы. – Астана: ұлттық білім академиясы. Ы. Алтынсарин, 2015. – 248 б.

13. Адибудың саяхаты https://www.youtube.com/watch?v=1KnTdZDhMpM

Толағай мультфильм https://youtu.be/jN_gva2ilRI

14. Әли мен Айя мультфильм https://youtu.be/_qx0iPPXFa8

Қажымұқан - күш атасы https://youtu.be/DFTxQahcBvk

15. Саяхатшы Дара https://youtu.be/CVkAB-ofQM8

Тәжірбие алаңы https://youtu.be/X5_YK0KcWFM

16. Балапан телеарнасының бағдарламалары

17. «Үстелдегі ойлар» әдісін қолдану» https://znanio.ru/media/metodicheskaya-razrabotka-singapurskaya-metodika-obucheniya-2584989

1 қосымша

«Кейіпкердің атынан сөйле»

2 қосымша

«Үстелдегі ойлар» әдісіне арналған тақырыптар

1. Қос дауыссыз сөздер

2. Ағып жатқан нәрсе

3. Мұнда күтуге тура келеді

4. Түстерді атаңыз

5. Көлік

6. Кітап дүкенінің бөлімдері

7. Көбейту кестесі …

8. Жауабы бар мысалдар …

9. Дала жануарлары

10. құстардың келуі

11. Сөздер соңында

12. Пайдалы қазбалар

13. Ыстық

14. Өткір тістері бар

15. Ш әрпіне

16. Мұнда билет қажет

17. Оларда витаминдер бар

18. Қазақстанның

19. Жорыққа

20. Қанаттары бар

21. Киім

22. Пісіру етістіктері

23. Байланыс құралы

24. Ауа-райы

25. Ауруханада

26. Мұражайда

27. Театр

28. Туыстары

29. Үлкен

30. Найзағай бар

31. Қалың

32. Сиқыр

33. Мереке

34. Қалам бар

3 қосымша

«Ақыл-ой жаттығуы»

1. Екі сиырдың қанша мүйізі бар?

2. Екі бала 4 сағат бойы дойбы ойнады. Олардың әрқайсысы қанша сағат ойнады? (4 сағ.)

3. Екі қолында 10 саусақ бар. 10 қолыңызда қанша саусақ бар? (50)

4. 5 дм немесе 50 см қайсы артық ?

5. Үш жылқы 30 км шапты. Олардың әрқайсысы қанша км шапты? (30)

6. Бір айда неше апта?

1. Не дайындауға болады, бірақ жеуге болмайды? (Сабақтар).

2. Сұр қасқыр қанша лақты жегісі келді?

3. алфавитте неше әріп бар?

4. Аспаздың басында не бар? (қалпақ)

5. Сіріңкелер әрқашан қайда жатады? (қорап)

6. «ИӘ»деп қандай сұраққа жауап беруге болмайды? (Сіз ұйықтап жатырсыз ба?).

1. Жабық көздермен не көруге болады? (т8с)

2. Бағдаршамның ортасы?

3. Барлығы қанша материк? (6)

4. Қайда адамдар жүреді? (жерде)

5. Ешкі 7 жасқа толғанда, одан кейін не болады? (Сегізінші жыл өтеді)

6. 30 ақпанда қандай мереке тойланады? (мұндай күн жоқ)

1. Шанышқымен емес, қолыңызбен жалпы үстелден не алуға болады?(нан)

2. Әлемдегі ең үлкен құс? (түйеқұс)

3. Халықтың ең көп саны қай елде? (Қытай)

4. Үй құстары?

5. Таңертеңнен кешке дейін күннің бір бөлігі? (Күндіз).

6. Көбелектің неше қанаты бар?

7. Аптаның бірінші күнін атаңыз.

8. Алфавиттің соңғы үш әрпін атаңыз.

4 қосымша

«Өлеңді қалпына келтіріңіз»

Өлеңді қалпына келтіріңіз	Тексеру
Белгілі жұртқа ескі су. Осы бес су арасы Сарыарқа деген жер еді Ұзын Ертіс, Жетісу, Тәтті, дәмді, тармақты Еділ, Жайық, Сырдария-	Еділ, Жайық, Сырдария- Белгілі жұртқа ескі су. Тәтті, дәмді, тармақты Ұзын Ертіс, Жетісу, Осы бес су арасы Сарыарқа деген жер еді
Қолдаймыз жақсылықты, Қорғаймыз табиғатты. Бақтарға гүл егеміз Қоршаймыз айналасын.	Жақсылықты қолдаймыз, Табиғатты қорғаймыз, Гүл егеміз бақтарға, Айналасын қоршаймыз.
Болады гүлдер нәзік Өсіп толады. Аялап қарамасаң Қурап қалады солып,	Гүлдер нәзік болады Қаулап өсіп толады. Қарамасаң аялап Солып, қурап қалады.
Бұлбұл сайрамас гүлсіз, Жайнамас дала гүлсіз. Нұрын шашады бізге Жауын көздің алады.	Гүлсіз бұлбұл сайрамас, Гүлсіз дала жайнамас. Бізге нұрын шашады, Көздің жауын алады.
Құлдыр, құлдыр құлыншақ, Тентек емес, ұрыншақ. Құлыншақпен ойнаймыз, Ойнаймыз қуыршақ.	Тентек емес, ұрыншақ Құлдыр, құлдыр құлыншақ, Ойнаймыз қуыршақ Құлыншақпен ойнаймыз,
Мынау тұрған мысық, Екі көзін қысып, Ұйықтап отыр маужырап, Сүт көжесін ішіп.	Сүт көжесін ішіп. Екі көзін қысып, Ұйықтап отыр маужырап, Мынау тұрған мысық,
Біз әдепті баламыз, Біз ақылды боламыз. Айтқан тілді аламыз. Үлкендерге жол беріп	Біз әдепті баламыз, Айтқан тілді аламыз. Үлкендерге жол беріп, Біз ақылды боламыз.
Бақ ішінде қыдырсақ. Таза суға жуынсақ. Қуыршақ, қуыршақ, Қол ұстасып, дос болып,	Қуыршақ, қуыршақ, Таза суға жуынсақ. Қол ұстасып, дос болып, Бақ ішінде қыдырсақ.
Көктем болды алақай, Қуанар барлық балақай. Көктемде жаңбыр болады, Бақшаға гүлдер толады. Көкорай белестері мақпал кілем,	Көктемде жаңбыр болады, Көктем болды алақай, Бақшаға гүлдер толады. Қуанар барлық балақай.
Таза ауа үшін терімізді төгейік. Текке отырмай, жасымыз бен кәріміз, Күресейік, бір – бір ағаш егейік. Табиғатты қорғау үшін бәріміз,	Табиғатты қорғау үшін бәріміз, Күресейік, бір – бір ағаш егейік. Текке отырмай, жасымыз бен кәріміз, Таза ауа үшін терімізді төгейік.
Қазақстан – атамекен, құт қонған жер, Кең дала, суы мөлдір, нұр тұнған жер. Қырлары қызғалдағы құлпырған жер.	Қазақстан – атамекен, құт қонған жер, Кең дала, суы мөлдір, нұр тұнған жер. Көкорай белестері мақпал кілем, Қырлары қызғалдағы құлпырған жер.
Қалтамызға саламыз. Теріп – теріп аламыз, Қорбаңдаған аюдың Құлпынайы көп екен.	Қорбаңдаған аюдың Құлпынайы көп екен. Теріп – теріп аламыз, Қалтамызға саламыз.

5 қосымша

«Домино» әдісіне суреттер

175 жасқа толған ақын, аудармашы	Атақты күйші, композитор	Әліппе оқулығының авторы	«Отан туралы » өлеңінің авторы

Жүз жасаған ақын	«Ақсақ киік» өлеңінің авторы	«Абай жолы» романын жазған жазушы	Кеңес Одағының батыры, командир

«Менің атым Қожа» әңгімесінің авторы	«Кел, балалар, оқылық» өлеңінің авторы	Қазақтың ханы	Қазақтың тұңғыш ғалымы

Киелі құс	Бейбітшілік құсы	Көктемнің хабаршысы	Сақ құс

Өз атын өзі шақыратын құс	Орман емшісі	Ең кішкентай құс	Қарқылдап ұшатын құс

6 қосымша

Бір уақытта екі қолмен сурет салу

7 қосымша

«Сергіту сәті»

Өлеңді қалпына келтіріңіз	Тексеру
Бас бармағым - әкем, Балаң үйрек – шешем, Ортақ тірек – ағам, Шылдыр шүмек- апам, Кішкентай бөбек – мен. Бір үйде біз нешеуміз? Бір үйде біз бесеуміз.	Бір, екі, үш, Жинап алдық күш, Төрт, бес, алты, Болайық елдің алды. Дәптерімізді ашайық, Көрсетілген үлгіге, Әдемі етіп жазайық.
Бір, екі, үш – Қарлығаш боп ұш. Төрт, бес, алты – Қарлығаш боп қалқы. Жеті, сегіз, тоғыз,он – Қарлығаш боп қон.	Соз қолыңды оң жаққа, Соз қолыңды сол жаққа. Қолды айналдыр бұлғамай, Шеңбер жасап тұрғандай
Желкілдеген желменен, Жел егінді тербеген. Өсірді оны дихандар, Тамшылаған терменен.	Жаза, жаза өзіміз, Талды әбден көзіміз. Әуенімен әндердің, Әдемі болсын сөзіміз.
Оң қолымда бес саусақ, Сол қолымда бес саусақ, Қосып едім екеуін, Болып шықты он саусақ.	Ал, балалар тұрайық, Алақанды ұрайық. Оңға қарай иіліп, Солға қарай иіліп. Бір отырып, бір тұрып, Бір тынығып алайық.
Қатты нөсер басылды (жаймен тырсылдатады) Күн жарқырай ашылды (қолдарымен күн жасайды) Көктен төмен әдемi кемпiрқосақ шашылды (жарты доға жасайды)	Тәулiк бойы тынбайтын, Болайықшы ақ жаңбыр (Ақырын жауған жауын тырсылын жасайды) Астан-кестен жауатын Өткiншi ендi бiз жаңбыр (Тез-тез жауған жаңбыр тырсылын келтiредi)
Қырғауыл боп ұшамыз, ұшамыз (Екi қолымен қанат жасап ұшады) Түлкi болып қашамыз, қашамыз (Бiр орындарында тұрып жүгiредi) Қырғауылдай тапқыр боп, тапқыр боп, Орнымызға қонамыз (Бәрi орындарына отырады).	Орманның бiз емшiсiмiз, Тоқ, тоқ, тоқ (Партаны үш рет ұрады) Құрт бiткендi жоқ етемiз, Жоқ, жоқ, жоқ, (Қимыл көрсетедi) Тоқ, тоқ, тоқ, Жоқ, жоқ, жоқ.
Шаршасаңдар, балалар, Қолдарыңды созыңдар. Саусақтармен ойнаңдар, Қолдарыңды сермеңдер. Денелерiң шынықсын, Саналарың тынықсын.	Қоңыр аю қонжықтары Басын былай шайқайды Бал іздейді қонжықтар Балға тойып билейді