Тақырыбы: Бейнелеу өнері – баланың шығармашылық әлемі

Бейнелеу өнері – бала тәрбиесінде аса маңызды рөл атқаратын, баланың ішкі жан дүниесін ашатын, қиялын шарықтататын шығармашылық бағыт. Балаларға сурет салу, бояу, жапсыру, мүсіндеу – бәрі де қызықты әрі дамытушы әрекет. Бұл тек көңіл көтеру немесе уақыт өткізу емес, баланың дамуына бағытталған мақсатты жұмыс.

– Түрлі материалмен салдыру (бояу, қарындаш, саусақпен, мақтамен т.б.) қызығушылықты арттырады,балаға арналған сурет салу тапсырмалары қарапайым, қызықты әрі баланың қиялын дамытуға бағытталған болуы керек. Міндетті түрде нақты шарт қойылмай, еркін шығармашылыққа мүмкіндік беру маңызды.

Мектепке дейінгі жаста бала заттың пішінін, түсін, құрылымын қабылдауға, оларды бейнелеуге қызығады. Осындай әрекет барысында бала қоршаған орта туралы білімін кеңейтеді, ойлау мен есте сақтау қабілеті дамиды, ұсақ моторикасы жетіледі.

Бейнелеу өнері баланың эстетикалық сезімін қалыптастырады. Бала айналасындағы сұлулықты байқап, оны өз қиялымен ұштастырып бейнелеуге тырысады. Сурет сала отырып, бала өз ойын, сезімін, көңіл-күйін білдіреді.…

[Баланың жасаған жұмысына оң көзқарас танытып, мадақтау арқылы оның шығармашылық қабілетін ынталандыруға болады. Ең бастысы – әр бала үшін оның салған суреті маңызды екенін сезіндіру. Әртүрлі материалдармен жұмыс жасап көру, жаңа техникалармен танысу – баланың қызығушылығын арттырып, өзіне сенімділік береді.

[Баланың жасаған жұмысына оң көзқарас танытып, мадақтау арқылы оның шығармашылық қабілетін ынталандыруға болады. Ең бастысы – әр бала үшін оның салған суреті маңызды екенін сезіндіру.

Қорытындылай келе, бейнелеу өнері – баланың ішкі әлемінің көрінісі. Ол арқылы бала өзін таниды, ойын дамытады, сұлулықты бағалауды үйренеді. Сондықтан тәрбиешінің міндеті – бейнелеу өнері арқылы баланың шығармашылығын ашуға жағдай жасау.

Ұсынуға болатын сурет тақырыптары мен шарттары:

1. "Күзгі ағаш"

Шарты: Ағаштың діңін салып, жапырақтарын саусақпен бояп басу (сары, қызыл, қоңыр түстермен).

2. "Менің отбасым"

Шарты: Әр отбасы мүшесін салып, кім екенін айту. Қай бала – қай адам екенін түсіндіреді.

3. "Күн мент бұлт"

Шарты: Жарты параққа күн шуағын, жартысына бұлт пен жаңбырды бейнелеу. Ауа райы туралы айту.

4. "Жемістер мен көкөністер"

Шарты: Балалар сүйікті жемісін салып, түсін атап береді.

5. "Үй жануарлары"

Шарты: Бір жануарды таңдап, оны салып, неге ұнайтынын айту.

6. "Бақшадағы гүлдер"

Шарты: Әртүрлі гүлдер салып, түстерді сәйкестендіру (қызыл – раушан, сары – күнбағыс).

7. "Менің балабақшам"

Шарты: Ғимарат, аула, достарын бейнелеу – еркін түрде.

Маңызды:

– 4–5 жаста бастысы – баланың өз ойын еркін жеткізуі.

– Мінсіз сызба күтпей, оның талпынысына, қиялына назар аудару қажет.

балаларға дәстүрден тыс тәсілмен сурет салу — өте қызықты әрі дамытушы әдіс. Бұл әдістерде бала тек қылқалам емес, басқа заттарды пайдаланып, ерекше әсер алады. Төменде бірнеше қызықты идеялар мен шарттары берілген:

---

1. Саусақпен сурет салу

Тақырып: «Күзгі ағаш»

Шарты: Ағаштың діңі дайын болады, бала жапырақтарын саусақпен бояуға батырып, бастырады.

---

2. Мақтамен салу

Тақырып: «Аққала» немесе «Бұлтты аспан»

Шарты: Мақта түйірін бояуға малып, қағазға бастыру арқылы сурет салады.

3. Жіппен сурет

Тақырып: «Гүл» немесе «Жолақ өрнек»

Шарты: Жіпті бояуға малып, қағаз арасына салып, жіпті тартып сурет шығару.

---

4. Картоп штампымен

Тақырып: «Жемістер әлемі»

Шарты: Картопты екіге бөліп, бетіне пішін ойып, бояуға батырып суретке бастыру.

---

5. Сабанмен үрлеу техникасы

Тақырып: «Қызықты өрнектер»

Шарты: Сұйық бояуды қағазға тамызып, сабанмен үрлеп әртүрлі пішін шығару.

---

6. Алақанмен салу

Тақырып: «Тауық» немесе «Алақан ағашы»

Шарты: Алақанды бояуға малып, қағазға бастырып, содан образ жасау.

---

7. Тіс щеткасымен шашырату

Тақырып: «Жұлдызды түн»

Шарты: Щетканы бояуға малып, саусақпен жүргізіп бояуды шашырату арқылы сурет салу.

Табиғи материалдар мен қалдықтарды қолданып сурет салдыру — балалар үшін өте қызықты әрі экологиялық тәрбиеге бағытталған тиімді әдіс.

Қандай табиғи қалдықтар қолдануға болады?

– Кепкен жапырақтар

– Шөптер, гүл күлтелері

– Ағаш бұтақшалары

– Дәндер (күріш, бұршақ, жүгері, тары)

– Жаңғақ қабығы, тұқымдар

– Қабық, тастар

– Жүн, жіп қалдықтары, жұмыртқа қорабы, т.б.

---

Сурет салдыру тәсілдері мен тақырыптар:

1. «Күзгі орман» (жапырақ аппликациясы)

Шарты: Түрлі пішіндегі кепкен жапырақтардан ағаштар, жануарлар құрастырып, қағазға жапсыру.

2. «Дәнді гүл»

Шарты: Дәндерді (тары, күріш, үрме бұршақ) желім жағып, гүл пішініне жапсыру.

3. «Жаңғақтан кірпі»

Шарты: Жаңғақ қабығы кірпінің денесі ретінде, үстіне дәндер, жапырақтармен безендіру.

4. «Орман ертегісі» (табиғи коллаж)

Шарты: Бұтақ, жапырақ, гүлден орман бейнесін жапсыру.

5. «Гүлдер алаңы»

Шарты: Гүл күлтелерін, шөптерді түрлі композиция ретінде қағазға орналастыру.

---

Артықшылықтары:

– Баланың экологиялық танымы артады

– Табиғатты бақылауға үйренеді

– Шығармашылық қабілеті дамиды

– Саусақ моторикасы, зейіні артады

Дәстүрден тыс, ерекше, сирек қолданылатын, шығармашылықты оятатын әдістер:

1. Көбікпен сурет салу (Пена-бояу техникасы)

Қалай жасалады:

Қайырылған ыдысқа қырынуға арналған көбік пен бояуды араластырып, бетіне қағаз қойып, содан кейін алып тастайсыз — ерекше сурет пайда болады.

Тақырып: «Бұлтты аспан», «Ғажайып әлем»

---

2. Тұзды сурет (Соль + клей)

Қалай жасалады:

Қағазға желіммен сурет салып, үстіне ас тұзын себеді. Сосын тамшы бояумен түрлі түстер тамызылады. Тұз – бояуды жайып, ерекше эффект береді.

Тақырып: «Жұлдыздар жолы», «Қиял мекені»

---

3. Шарикпен бояу шашырату

Қалай жасалады:

Шарик ішіне бояу құйылып, қағаз бетінде домалатылады. Түс кездейсоқ жайылады.

Тақырып: «Көңілді доптар», «Түс әлемі»

---

4. Лимон шырынымен жасырын сурет

Қалай:

Қағазға лимон шырынымен сурет салынады. Кепкен соң, үтікпен қыздырғанда ғана көрінеді.

Тақырып: «Жасырын хат», «Сиқырлы сурет»

---

5. Көкөніс пен жеміспен бастыру

Картоп, алма, капуста, жүгері кесегін бояуға малып, штамп ретінде қолданылады.

Тақырып: «Көкөністер әлемі», «Табиғат мозаикасы»

---

6. Мрамор техникасы (су бетінде бояу)

Су бетіне майлы бояу тамызып, араластырып, бетіне қағаз қойылады – ерекше мрамор тәрізді өрнек шығады.

Тақырып: «Су әлемі», «Қиял суреті»

Осындай әдістер балаларға қуаныш сыйлап, шығармашылық еркіндік береді.

мүсіндеу (лепка) жұмыстары жеңіл, қызықты әрі дамытушы болуы керек. Төменде жас ерекшеліктеріне сай ұсынуға болатын шығармашылық тапсырмалар берілген:

---

1. Жеміс-жидектер мен көкөністер

– Мысалы: алма, алмұрт, сәбіз, қызанақ

Мақсаты: Пішінді ажырату, көлем түсіну, түстерді сәйкестендіру

---

2. Жануарлар бейнесі

– Мысалы: кірпі, қоян, балық, мысық

Мақсаты: Дене бөліктерін қосу, бөлшектермен жұмыс

---

3. Ұлттық нақыштағы бұйымдар

– Тостаған, самаурын, домбыра

Мақсаты: Мәдени таным, дәстүрмен таныстыру

---

4. Қысқы мүсіндер

– Аққала, қар ұшқыны, шырша

Мақсаты: Маусымдық ұғымдарды қалыптастыру

---

5. Табиғат элементтері

– Күн, бұлт, жаңбыр, гүл

Мақсаты: Қоршаған ортамен байланыстыру

---

6. Қиял-ғажайып кейіпкерлер

– Ғарыш кемесі, айдаһар, ертегі кейіпкерлері

Мақсаты: Қиялдау, еркін шығармашылық

---

7. Азық-түлік

– Нан, бәліш, торт, балмұздақ

Мақсаты: Тағам түрлерін тану, ойынға пайдалануға болады

---

Материал ретінде:

– Пластилин

– Тұзды қамыр

– Балшық (саз)

– Табиғи материал қосу (түйме, моншақ, шөп т.б.)

жапсыру (аппликация) жұмыстары қарапайым, қызықты әрі қиялдарын дамытатындай болуы керек. Бұл жастағы балалар үшін жапсыру – моториканы, зейінді, шығармашылықты дамытатын өте пайдалы жұмыс түрі.

---

Жасатуға болатын жапсыру жұмыстары мен тақырыптар:

1. Геометриялық пішіндерден жапсыру

- Тақырып: «Робот», «Үй», «Кеме»

- Мақсаты: Пішіндерді (шеңбер, шаршы, үшбұрыш) тану, бөліктерден біртұтас зат жасау

---

2. Маусымдық аппликациялар

- Күз: «Жапырақтар жауады», «Саңырауқұлақтар»

- Қыс: «Аққала», «Шырша»

- Көктем: «Гүлдер әлемі», «Күн мен бұлт»

- Жаз: «Көбелек», «Теңіз жануарлары»

---

3. Табиғи материалмен жапсыру

- Материал: Кепкен жапырақтар, шөптер, гүлдер

- Тақырып: «Жапырақтан жануар», «Табиғат мозаикасы»

---

4. Дәнді аппликация

- Материал: Тары, күріш, бұршақ, макарон

- Тақырып: «Гүл себеті», «Күн мен аспан»

---

5. Қағаз жыртып жапсыру (жыртпа техника)

- Тақырып: «Күлкілі күн», «Отбасым», «Бақтағы алма»

- Мақсаты: Саусақ моторикасын дамыту

---

6. Қиылған дайын бөліктерден жапсыру

- Тақырып: «Машина», «Құстар», «Балық»

---

7. Коллаж жасау

- Түрлі-түсті қағаз, матаның қиындылары, суреттерден қиып жапсыру

- Тақырып: «Менің үйім», «Балабақшадағы күн»

---

Қолданылатын әдіс-тәсілдер:

- Жыртпа аппликация

- Қиып жапсыру

- Дәнді жапсыру

- Табиғи материалмен

- Коллаж жасау

- Шаблонмен жұмыс