Түркістан облысы, Қазығұрт ауданы

Тураб Тула атындағы жалпы білім беретін мектебі

БАЯНДАМА

Тақырып: «Заманауи білім беру: Проблемалар мен шешімдер» тақырыбы аясында «Тарих пәні сабақтарында оқушылардың функционалдық сауаттылығын арттыру»

Орындаған: Караев О.Р.

Тарих пәні мұғалімі

Қазығұрт ауданы, Тұрбат

«Білім-бір құрал. Білімі көп адам құралы сай ұста сықылды, не істесе де келістіріп істейді.»

Ахмет Байтұрсынұлы

Тaқыpыптың өзeктiлiгi: Eлiмiздiң opтa бiлiм caлacынa eнгiзiлiп жaтқaн жaңa peфopмa бiлiмнiң бepiлy cayaттылығы ғaнa eмec, мeмлeкeтiмiздiң әлeмдiк дeңгeйдeгi бәceкeлecтiктe aлaтын opнынa дa қaтыcты. Бүгiнгi бiлiм caлacындaғы тaлaп әлeмдiк oзық үлгiдeгi бiлiм бepeтiн eлдepмeн тәжipибe aлмaca oтыpып oқытy. Фyнкциoнaлдық cayaттылықты қaлыптacтыpy – зaмaн тaлaбынa caй өcкeлeң ұpпaқтың өмipгe бeйiмдiлiгi, xaлықapaлық cтaндapт дeңгeйiндe caпaлы бiлiм мeн тәpбиe aлyының нeгiзгi құpaлы. Нeгiзгici oқyшылapды мeктeп бiтipгeннeн кeйiн өмipгe бeйiм eтiп, aлғaн бiлiмiн өмipдe кeз кeлгeн жaғдaйдa, қaжeттi жepдe oңтaйлы қoлдaнa aлaтын тұлғa peтiндe oқытy бoлып oтыp.

Мaқcaты: Тapиx жәнe қoғaмтaнy caбaқтapындa oқyшылapының фyнкциoнaлдық cayaттылықтapын қaлыптacтыpy тeтiктepiн зepдeлey apқылы oқытyдың oзық тexнoлoгиялapын тиiмдi пaйдaлaнып, caпaлы бiлiм бepy, өмipгe бeйiм тұлғa қaлыптacтыpy. Cын тұpғыcынaн oйлayды дaмытyды тapиx пәнiн oқытyдa қoлдaнy жәнe oл apқылы oқyшы бiлiмiн тepeңдeтiп, oқyшының caбaқты шығapмaшылық iздeнicпeн мeңгepyiнe ceптiгiн тигiзeтiндiгiн дәлeлдey.

Мiндeттepi:

• Oқyшылapдың фyнкциoнaлдық cayaттылығын дaмытy бoйыншa шapaлap жүйeciн icкe acыpyдың тeтiктepiн aнықтay;

• Oқyшылapдың бiлiм caпacын apттыpy үшiн қoлдaнылaтын жaңaшa әдic-тәciлдepдi мeңгepy, игepy.

• oқyшылapдың өз бeтiншe iздeнyдiң тиiмдi жoлдapын aнықтay.

Зepттeyдiң тәжipибeдeгi мaңыздылығы: Жұмыcтa ұcынылғaн aмaл- тәciлдepдi opтa жәнe жoғapғы cыныптapдa тapиxи caлaлapын мeңгepтyдe қoлдaнyғa бoлaды. Oқyшылapдың бiлiм дeңгeйiн көтepyгe, жaңa тaқыpыпты тeз мeңгepyгe мүмкiндiк бepeдi.

ХІХ ғасырдың ұлы ұстазы К.Д. Ушинский: «Сіз адамға өмір бойы сабақ бере алмайсыз, оны өмір бойы үйренуге үйрету керек!» деген. Елбасы Н.Ә.Назарбаев өзінің «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту - Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауында бұны мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығы қалыптасып, дамыған жағдайда жүзеге асыру мүмкін деп санайды. Тұңғыш Президент 2012 жылы мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамытудың 2012-2016 жылдарға арналған бес жылдық іс-қимыл жоспарын енгізу туралы шешім қабылдады.

Ел үшін осы стратегиялық маңызды міндеттің жағдайында индивидтің негізгі функционалды қасиеттері - бастама, шығармашылықпен ойлау және инновациялық шешімдер табу, кәсіби жолды таңдау мүмкіндігі және өмір бойы білуге, үйренуге ​​дайын болу. Барлық осы функционалдық дағдылар мектеп ортасында қалыптасады. Сондықтан бұл проблема біздің мектепке қатысты.

Оқушыларды дербес түрде алуға, талдауға, құрылымдауға және қоғамда пайдалы қатысуға мүмкіндік беретін тиімді пайдалануға үйрету Еуропа мен Азияның бірқатар елдерінде, атап айтқанда Қазақстан Республикасында білім беру жүйесін жаңғыртудың жетекші бағыты болып табылады.

Модернизация жағдайында басқа пәндермен бірге көптеген «шекара» бағыттары бар тарихтың рөлі артып келеді және адамдар үшін өмірлік маңызы бар мәселелер мен проблемаларды шешудің тиімді тәсілдері мен құралдарының дамуын қамтамасыз етеді. Бұл процестің өзегі функционалдық сауаттылық болып табылады, өйткені «адамның өмір мен өмірдің әртүрлі салаларындағы өмірлік міндеттерді қолданбалы білім негізінде шешуге қабілеттілігі» деп түсініледі.

Функционалдық сауаттылық дегеніміз - оқушылардың мектепте оқу кезінде қол жеткізе алатын білім деңгейі. Функционалдық сауаттылық дегеніміз адамның өмірдің әртүрлі салаларында стандартты міндеттерді шеше алу қабілеттілігін білдіреді.

Функционалдық сауаттылықты қалыптастыру барлық білім беру салаларында жүзеге асырылады.

Бұл процестің негізгі кезеңдері:

- оқу жоспарына сәйкес оқу бағыттарын құру. (Күнтізбелік және тақырыптық жоспарлауды және сабақты жоспарлауды нақты және дұрыс)

- нұсқаулық әзірлеу. (Оқу үрдісінде жеке оқушылар да, оқушылар тобы да сабақ барысында да, үйде де қолдануға болатын әдістемелік құралдар)

бақылау-өлшеу материалы (студенттерге алған білімін қолдануға мүмкіндік беретін тапсырмалардың әр түрлі түрлері)

- нәтижелерді бақылау (мұғалімнің өзі өткізетін аналитикалық есептері, өзі орындаған тапсырмалардың сапасын талдауы, тоқсанның орындалуын бақылау, оның қорытынды жұмыс нәтижелерімен байланысы)

Қазіргі замандағы тарих пәнінің міндеті – ақыл-ой потенциалы жетілген, өткенді есте сақтай алатын адамды жасау ғана емес, өзінің ұлттық бастауын жақсы білетін, бұл дүниеде өзінің орнын таба алатын тұлғаны қалыптастыру. Кез келген ортада еркін пікір алмаса алатын, өз көзқарасын дәлелдеп, қорғай алатын белсенді азамат тәрбиелеу үшін оқыту үдерісінде жаңа тәсілдерді тиімді пайдалану арқылы іске асыруға болады.

Мен тарих пәні мұғалімдеріне арналған жаңартылған білім беру бойынша курстарына, семинарларға қатыстып, әріптестермен пікір алмасу барысында, тәжірибе алу барысында менің тәжірибемде көп нәрсе өзгерді. Мен өз пәнімді оқытуға бір жағынан қарап, оқушылардың білім алу дағдыларын дамытуға тырыстым. Мен өзімнің сабағымды әр сабақта жаңа тәсілдер пайдалануға болатындай етіп құруға тырыстым: сыни тұрғыдан ойлауға үйрету, оқуды бағалау, АКТ қолдану, дарынды және талапты оқушыларды оқыту, «Жіңішке және жуан сұрақтарды» құрастыру және қолдану, топтық жұмыс, сыни ойлауды дамыту, синквейн, кластер, схемалар, жобалар, оқулық мәтінін талдау қабілеті, «БББ» кестесін толтыру, сілтеме құрастыруға ҰБТ-ға дайындық конспекттері, оқушыларды дәлелдемелеуге ынталандыруға баса назар аудардым.

Тарих сабақтарында функционалдық сауаттылықты дамыту процесі тапсырмалар, проблемалық жағдайлар, проблемалық сұрақтар түрінде ойлау қабілеттерін қалыптастыруға негізделген. Сонымен қатар, ойлау қабілеттерінің өзі білім, білік және дағды құзыреттіліктерін, яғни функционалдық сауаттылыққа жеткізудің құралы болып табылады.

Тарих сабақтарында функционалдық сауаттылықты игеруді келесі кезеңдерді бөлуге болады:

1. Тарихи сауаттылықты игеру процесі - біз зерттелетін кезеңнің уақыт шеңберін, ғасырларға байланысты даталарын, зерттелген оқиғаның аумақтық кеңістігін, тарихи тұлғаның рөлін түсінуге үйренеміз.

2. Оқу процесі - қарапайым білімнен күрделіге, 5-ші сыныптан 9-шы сыныпқа дейінгі тақырыптар бойынша тарихи білім мен дағдыларды кезең-кезеңмен игеру. Біз 10-11 сыныптарда білімімізді кеңейтеміз. Біз оқытудың интерактивті әдістерін қолданамыз. (Миға шабуыл, шағын топтарда жұмыс, шығармашылық тапсырмалар, интерактивті дәріс және т.б.)

3. Тәрбие процесі - оқушылар тарихи мәдениеттің жалпы деңгейіне ие, қазіргі өркениеттің тарихи құндылықтары мен стандарттарымен таныс. (9-сыныпта оқушы ОЖСБ нұсқасын игеріп, 11-сыныпта ҰБТ тесттерін шешуі, дәстүрлі емтиханға билет сұрақтарына жауап беруі керек)

Мұғалімнің жұмысында функционалдық сауаттылықты түсіну, ең алдымен, оқушының теориялық материалды қалай игергендігі және оны оны қалай қолдана алатындығы келесі жағдайда мүмкін:

1. Оқу процесінде тұтастай алғанда әр сабақта оқушының танымдық білімпаздық әрекеті белсенділенеді

2. Оқу процесінде өзін-өзі тәрбиелеу, өзін-өзі тәрбиелеу шеберлігі үздіксіз қалыптасады

3. Барлық мектеп пәндеріне тән жалпыға бірдей білім әрекеттері қалыптасады (есте сақтау қабілеттерін дамыту, аналитикалық және сыни ойлау, өз ойын нақты жеткізе білу)

4. Оқушыға мәтінмен жұмыс жасауға үйренеді, оны талдайды және толықтыра алады. Дереккөздерден қажетті ақпаратты таба алады)

5. Алынған ақпаратты тарихи шындықпен байланыстыра алады.

Қазақстан тарихы сабақтарында функционалдық сауаттылықты дамыту үшін әр түрлі интерактивті жұмыс түрлерін қолданамын. Теориялық білімді практикада қолдануды талап ететін логикалық және талдау сипаттағы тапсырмалар оқушыларды ерекше қызықтырады. Осындай тапсырмаларды қолдана отырып, мұғалім оқушылардың білімін түзетеді, өйткені оларды жүзеге асыру қарапайым емес, бірақ оның күрделілігіне қызығушылық тудырады.

8-сыныпта «1867-1868 жылдардағы реформа» тақырыптарын оқып отырып, мен әр топқа тапсырма берілген топтық жұмыс түрін қолданамын.

Мысалы: «1867-1868 жылдардағы реформа» тақырыбын зерттегеннен кейін, «ынталандыру» кезеңінде, ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы реформалар туралы айтуды жалғастыру үшін мен келесі тапсырманы аяқтауды ұсынамын. Жоғары білім беру уәжі бар сыныптар бұл жұмысты оқулықсыз жасайды, үлгерім тұрғысынан әлсіз сыныптар «өзін-өзі тексеруді» қолданады. (тапсырманы орындағаннан кейін оқулықты ашып, жауаптарын тауып, оқу жұмысының өз нәтижесін бағалайды)

Мысалға келесі тапсырмаларды алайық:

1.Мәтіндегі қатені түзет:

1. ХІХ ғасырдың 60-шы жылдары жаңа реформалар жүргізудің бір себебі болды. ___________________________________________________

2. Реформаны жүзеге асыру Қазақстанның Ресейге қосылуының басталуымен туындады. ______________________________________________

3. Реформа 1865-1866 жж. жүргізілді.

4. «Уақытша басқару ережелеріне» ішкі істер министрі Гирс қол қойды. ___________________________________________________

5. 1867 жылы Орынбор және Батыс Сібір генерал-губернаторлықтарын басқару туралы ережеге қол қойылды ______________________

2. «Тарихи таратқыш» мәселесін шешіңіз.

Кир, Дарий - парсы патшасы.

Томирис - сақ тайпаларының патшайымы

Шырақ - тәуелсіздік үшін жанын берген қойшы

Спаргапис - сақ ханшайымы Томиристің ұлы

Ұлы Александр - Македония королі

Помпей Трог - Рим тарихшысы

Полиан, Арриан - ежелгі грек тарихшысы

Спитамен - грек-македондық басқыншыларға қарсы соғысқан

Скунха - сақтардың көсемі

Геродот - «тарихтың атасы»

3. Тақырыбы: Германия және Италия.

1. Елде болып жатқан негізгі оқиғаларды ретке келтіріңіз.

2. Мемлекеттік саясат экономикалық дамуға қалай әсер еткеніне мысал келтіріңіз.

3. Мемлекеттің даму диаграммасын жасаңыз.

4. Мемлекет басшыларының бірінің қызметіне негізделетін принциптерді анықтаңыз.

5. Г.Коль басқарған елдердің дамуы үшін мүмкін болатын сценарийді жазыңыз (П. Тольятти).

6. Елбасының іс-әрекетінің оның дамуы үшін маңыздылығын сипаттаңыз. Сізге кімнің әрекеті пайдалы деп ойлайсыз?

4.Толықтыр:

1. Қыздың үйлену тойы - ____________. (Сәукеле)

2. Жанқожа Нұрмұхамедовтың басшылығымен Сырдария қазақтарының көтерілісі ________ жылы басталды. (1856)

3. Тас және мыс құралдарын бір уақытта қолданған дәуір тарихта __________________ деп аталады. (Энеолит)

4. Тарихи әдебиетте неолит дәуіріндегі құрал-саймандардың экономикасы мен құрал-саймандарын жасаудағы түбегейлі өзгерістері ________________ ______________ деп аталды.

(Неолиттік төңкеріс)

5. Қазақстан көшпелілерінің жылжымалы тұрғын үйі _________________. (Киіз үй)

5.Тақырыбы «Ресейдің Қазақстанның отарлық басып алуының аяқталуы және оның салдары»

1. Тану үшін тест.

Шифрланған күнді табыңыз, оқиғаны анықтаңыз

Кесте№1

А	1	9	0	1	6	1	8	5	9
В	1	1	7	1	1	8	6	0	7
С	1	2	3	5	4	1	8	6	4
Д	1	8	6	8	1	8	4	4	8
Е	1	7	1	8	7	3	2	7	5

А______________________________________________________________

В______________________________________________________________

С______________________________________________________________

Д______________________________________________________________

Е_____________________________________________________________

Қорыта келгенде, ХХІ ғасыр – бәсекелестік ғасыры. Демек, әлемдік бәсекелестіктің жылдам дамуына ілесе алатындай білімді де тапқыр, дара тұлғаның тағдыры ұстаздар қауымына аманат етіп тапсырылып отырғаны анық. Бүгінгі мектептің басты міндеті - өзіндік ой-көзқарасын ашық айта алатын, өмірге бейім тұлға қалыптастыру болса, оған мұғалім мен оқушының бір-біріне деген сүйіспеншілігі, оны тұлға ретінде бағалауы баланың адамдық қасиеттерінің дамуына басты кепіл болуды көздейді. Ойын еркін айтатын, сын тұрғысынан ойлауға бейім, интеллект қабілеті дамыған, өмірде өз орнын таба алатын жеке тұлғаны қалыптастыру мектеп мұғалімдері үшін жауапты іс.

Әдебиеттер тізімі:

1. Әбдiғұлoвa Б.К. Қaзaқcтaн тapиxын oқытyдa oқyшылapдың өзiндiк жұмыcтapын ұйымдacтыpy жoлдapы. Aлмaты, 2000.

2. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы

3. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 2012 жылғы 27 қаңтардағы «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту - Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Қазақстан халқына жолдауы.

4. Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012 - 2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспары.