АСТАНА
ХАЛЫҚАРАЛЫҚУНИВЕРСИТЕТІНІҢ
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ

РЕФЕРАТ

ПӘНІ:БИОЛОГИЯ
ТАҚЫРЫБЫ:“ПТР әдістемесі және ПТР талдауды қолдану болашағы”

ОРЫНДАҒАН:ОМАРЗАК АЙГЕРІМ
ТЕКСЕРГЕН:МАХШАТОВА.Г.У

АСТАНА 2023жыл

ЖОСПАР

Кіріспе
Негізгі бөлім
1.ПТР туралы түсінік.
2.ПТР дің пайда болу тарихы.
3.ПТР әдістері.
4.ПТР медицинада қолданылуы.
5.Қорытынды.

ТІЗБЕКТІ ПОЛИМЕРАЗДЫ
РЕАКЦИЯ
• Тізбекті полимеразды реакция-бұл молекулалық биологияның
экспериментальді әдісі,биологиялық материалда (сынамда)
нуклейн қышқылының (ДНҚ,РНҚ) ,белгілі фрагменттердің аз
концентрациясын көбірек игеру.

ПТР дің пайда болу тарихы
• ПТР-(полимеразды тізбекті реакцияны) ең алғаш 1983 жылы
американдық ғалым К.Мюллис ашқан және ол осы ащқан
жаңалығы үшін Нобель сыйлығына ие болған...
Оның мвқсаты ДНҚферментті полимеразаның көмегімен ДНҚны ампицерлеу және ДНҚ ның алғашқы молекуласының
барысымен көптеп екі еселенуі.

•
•
•
•
•

ПТР қолдану аясы
Қазіргі таңда ПТР ны
Археологияда,
Сот медициналық сараптамасында,
Генетикада әкесін анықтауда,
Жұқпалы аурулар қоздырғышын анықтауда қолданылады.

ПТР әдісі
ПТР-дың ерекшелігі мен қолданылуы басқа диагностикалық әдістер нәтижелі
болмаған кезде әдістің жоғары дәлдігімен және оның тиімділігімен
байланысты. ПТР (полимеразды тізбекті реакция) адамның биоматериалында
(қан, несеп, қақырық, сілекей және т.б.) аздаған жағдайда да вирус
қоздырғышының болуын анықтайды. Маңызды артықшылық-айтарлықтай
антигендік өзгергіштігі бар инфекцияларды диагностикалау мүмкіндігі.
Сезімталдығы бойынша талдау иммунохимиялық және микробиологиялық
сынамалардың әдістеріне қарағанда айтарлықтай жоғары. Алайда жүргізу
кезінде ескеру керек.

ПТР дің медицинада қолданылуы
Полимеразалық тізбекті реакция (ПТР) — биологиялық материалдағы анықталатын нуклеин
қышқылдарындағы (ДНҚ) аз концентрациялы фрагменттердің айтарлықтай ұлғайтылуын
қамтамасыз ететін молекулярлық биологиядағы эксперименталды әдіс.
ДНҚ-ны амплификациялаудан басқа ПТР нуклеин қышқылдарына әр түрлі әсер етуге
мүмкіндік береді (мутация, ДНҚ фрагменттерін тұтастыру). Сонымен қатар, ПТР биологиялық
және медициналық практикада кеңінен пайдаланылады, мысалы, мирастық немесе
инфекциялық ауруларды анықтау, әкелікті орнату, гендерді клондау, жаңа гендерді бөліп
шығару, т.б.

ПТР салаларының ерекшеліктері
Әдетте ПТР жүргенде әрбіреуі 3 сатыдан тұратын 25-30 цикл жүзеге асады
Денатурация[өңдеу | қайнарын өңдеу]
ДНҚ тізбектері таралып, ширатылып кетуі үшін екітізбекті ДНҚ матрицасын
94-96°C-қа дейін 0,5-2 мин қыздырылады. ДНҚ тізбектері арасындағы
сутектік байланыстар үзілетіндіктен, бұл кезең денатурация деп аталады.
Суыту[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тізбектер бөлінген соң, праймерлер байланысу үшін температураны
төмендетеді.
Элонгация пракер синтезінен кейіни Так полимеразы ДНҚ ның екінші
шоғырлануын примердің 3 аяғынан аяқтайды.

ПТР сатылары
1. Денатурация
2. Праймерлардың күйіп кетуі
3. ПТР

Реакция компоненттері
Амплификация жасалатын ДНҚ үлескісі бар
ДНҚматрица
• Талап етілетін ДНҚ фрагменті әр түрлі тізбектерінің ұштарына
комплиментарлы екі праймер
• Жоғары температураға тұрақты ДНҚ-полимераза - ДНҚ полимеризациясын
катализдейтін фермент.
• Дезоксирибонуклеозидтрифосфаттар (dATP, dGTP, dCTP, dTTP) •
Полимеразаның қызметіне қажетті Mg2+ иондары
• Реакцияға қажетті жағдайларды (pH, ерітіндінің иондық күші) қамтамасыз
ететін буферлік ерітінд

ПТР-НЫҢ ЖҮРУІ ҮШІН ҚАЖЕТ КОМПОНЕТТЕР
1. Праймерлер. Шамамен 15 -30 нуклеотидтерден тұратын, жасанды арнайы
синтезатордың көмегімен синтезделетін қысқа олигонуклеотидтер.
Праймерлер амплификация үшін керек. Праймер матрицалық ДНҚ
молекуласының белгілі –бір бөлігіне комплементарлық принцип бойынша
жабысып, ары қарай ДНҚ полимераза ДНҚ бөлігін синтездейді.
2.Taq-полимераза – температураға төзімді фермент, негізінен
комплементарлы принципте
3` - соңына жабысады да, тізбекті құрастыруға кіріседі.
3.Дизоксинуклеотидүшфосфаттар қосындысы (dNТP): dATP , dGNP, dTTP,
dCTP , болуы керек. ДНҚ молекуласының екінші комплементарлы тізбегін
Taq-полимераза ферменті арқылы синтездеуге қолданылатын «құрылыс
материалы».

ПТР дің қасиеттері
Арнайылығы
Жүргізілуі
Сезімталдығы
Сенімділігі

ҚОРЫТЫНДЫ
Полимеразалық тізбекті реакция (ПТР) — биологиялық материалдағы
анықталатын нуклеин қышқылдарындағы (ДНҚ) аз концентрациялы
фрагменттердің айтарлықтай ұлғайтылуын қамтамасыз ететін молекулярлық
биологиядағы эксперименталды әдіс. ДНҚ-ны амплификациялаудан басқа
ПТР нуклеин қышқылдарына әр түрлі әсер етуге мүмкіндік береді (мутация,
ДНҚ фрагменттерін тұтастыру). Сонымен қатар, ПТР биологиялық және
медициналық практикада кеңінен пайдаланылады, мысалы, мирастық немесе
инфекциялық ауруларды анықтау, әкелікті орнату, гендерді клондау, жаңа
гендерді бөліп шығару, т.б.