Тапсырма №1

1. Зоология ғылымының балықтарды зерттейтін саласы--ихтиология.

2. Балықтардың денесі қандай бөлімдерден тұрады- бас, тұлға, құйрық.

3.Балықтарда қандай жүзбе қанаттар болады, атқаратын қызметі қандай?—жұп көкірек, жұп құрсақ жүзбеқанаттары дене тепе-теңдігін сақтайды, арқа және аналь жүзбеқанаттары жүзіп жүргенде денесін қалыпты ұстауға көмектесесді.Құйрық жүзеқанаттары бағыт береді.

Тапсырма №2

1. Шеміршекті балықтардың сыртқы құрылысына қандай белгілер тән-дене пішіні әртүрлі, акуланың денесі созылыңқы, жұмыр, ұршық тәрізді. Скаттардың денесі қабысып,жалпайып кеткен.

2. Шеміршекті балықтардың қаңқасы қандай бөлімдерден тұрады – бас қаңқасында ми сауыты, жақ, тіласты, желбезек доғалары бар.Омыртқа жотасы.Ол тұлға және құйрық бөлімдерінен құралады.

3. Шеміршекті балықтардың асқорыту, тыныс алу жүйесін сипаттаңдар—Акуланың жағы шеміршекті әрі қозғалғыш. Жаққа үшкір тістер орналасады. Тілі нашар дамыған.Жұтқыншаққа желбезек саңылаулары ашылады.Аш ішегі қысқа,бауырдан келетін өт өзегі және ұйқы безінің өзегі ашылады. Акуланың тік ішегі клоакаға ашылады.

Тынысалу-желбезек.Желбезек доғаларының саны 5 жұп. Желбезек шашақтарын ұсақ-қылтамырлар торлап жатады.

Дұрыс жауаптар.

Сәйкестендіру.

1.Электр қуатын шығаратын мүшесі болады---жұпбалықтар

2. Баренц теңізінде мекендейді ----Тұтасбастылар.

3. Субтропикалық, тропикалық белдеулердегі теңіздерде кездеседі--- Акула.

Сәйкестендіру.

Патша балық ---бахтах

Өрістегіш ----бекіре

Бір рет уылдырық шашады ---жеңсік албырт

Марқакөл балығы ----мөңке

Торсылдақ ----сүйекті балық

Қосжынысты балық ---теңіз алабұғасы

Саусақққанатты балық---латимерия

Тест тапсырмалары

1. Балықтарды зерттейтін ғылым саласы

а) микология

б) кардиология

в) ихтиология

г) орнитология

2. Балықтар неше класқа бөлінеді?

А) 1

Б) 2

В) 3

Г) 4

3. Шеміршекті балықтар класының түр саны

А) 22000

Б) 20000

В) 7500

Г) 750

4. Шеміршекті балықтардың асқорыту жүйесі немен аяқталады?

А) аналь тесігі

Б) клоака

В) тік ішек

Г) ауыз қуысы

5. Акуланың миы неше бөліктен тұрады?

А) 5

Б) 2

В) 3

Г) 6

6. Балықтардың жүрегі неше қуысты?

А) 1

Б) 2

В) 3

Г) 4

7. Балықтарда қанайналым шеңбері қанша?

А) 4

Б) 2

В) 3

Г) 1

8. Шеміршекті балықтар қалай ұрықтанады?

А) Сырттай

Б) іштей

В) жынысты

Г) жыныссыз

9. Акуланың адам үшін ең қауіптісі:

А) аратұмсықты акула

Б) балғабасты акула

В) сұр акула

Г) доғалтұмсықты акула

10. Акула миынан денесіне қанша жұп жүйке тарайды?

А) 10

Б) 20

В) 30

Г) 40

Сұрақтар

1.Сояуында улы безі бар балық—қазыққұйрық.

2. Электр заряды 8-ден 220 вольтқа жететін балық---тұтасқанаттылар.

3.Адамға шабуыл жасайтын акула—көк акула.

4. Акуланың желбезек қақпағы-- 5-7 жұп желбезек.

5.Торсылдақ болмайтын балық--- шеміршекті балықтарда

6.Балықтарда дыбыс толқынын күшейткіш ( резенатор) ретінде дыбыс шығаратын мүше --- торсылдақ.

7.Сазанның миы неше бөлік-5

8.Бір шашқанда 98 мыңнан 1,8 миллионға дейін уылдырық салатын қай балық--- сазан.

9.1938 жылы Үнді мұхит Африка жағалауынан табылған балық--- латимерия.

10.Еті дәмді, қызыл уылдырығы үшін ауланатын балық--- албырттәрізділер (албырт, ақсақа, қиярбалық, шортан).

11.Ең жүзгіш ( жүйрік) балық—Тынық мұхит желкенді балығы.

12.Сағатына 109 шақырым жылдамдықпен жүретін балық---- Желкенді балық.

13.Сағатына 104 шақырым жылдамдықпен жүретін балық---Тунец балығы.

14.Акулалардың нешеге жуық түрі бар---350

15.Акуланың иіс сезуі неше шақырымнан сезе алады---- 0,5 шақырымнан.

16.Балықтардың жүрегі неше қуысты--- 2 қуысты ( бір құлақша бір қарыншадан).

17.Балықтың бүйір сызығының қызметі--- су ағысының күшін, бағытын,тербелісін, кедергілерді сезеді.

18.Балықтарды зерттейтін сала----ихтиология

19.Балықтардың дене температурасы байланысты қай топқа жатқызылады--- салқынқандылар.

20. Арқа және аналь жүзбеқанаттарының қызмет--- жүзіп жүргенде денесін қалыпты ұстауға көмектеседі.

21.Құйрық жүбеқанаттарының қызметі--- балыққа бағыт береді.

22.Балықтардың тыныс алу мүшесі---желбезек.

23.Акуланың миынан денесіне неше жұп жүйкелер тарайды----10 жұп жүйкелер.

24. Қай балықтардың уылдырық саны аз---- шеміршекті балық.

25. Қазіргі кезде сүйекті балықтардың саны қанша---20 000 нан астам.

26. Балықтарда торсылдақтың қызметі--- дене салмағын өзгертіп, судың түрлі қабаттарына өтуіне жағдай жасайды.

27. Шоғал деген не--- аталық безден бөлінген сұйықтық

28. Уылдырық деген не--- аналық безден б өлінген сұйықтық.

29.Өрістегіш балықтарға қай балықтар жатады--- қортпа, шоқыр, пілмай, бекіре.

30. Д витамині мол, оны мешел ауруына қарсы ем ретінде пайдаланатын балық—Сетінек (треска) балығы.

«Болашақ» жалпы орта мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесі

«Сүйіне білсең табиғат, сұлулыққа

тұнып тұр» атты химия,биология

апталығында өткен

Биология пәнінен сайыс сабақ

7 сыныптар аралығында

Тақырыбы: «Балықтар жоғары класы» тарауын қорытындылау

Пән мұғалімі Г.Алипбекова

2014-2015 оқу жылы

Сабақтың тақырыбы: Балықтар жоғары класы

Сабақтың мақсаты: балықтардың сыртқы және ішкі құрылысымен және олардың сулы ортада тіршілік етуіне байланысты биологиялық ерекшеліктерімен таныстыруға және шеміршекті балықтарға тән белгілерді оқып үйренуге жағдай жасау, тарау бойынша білімін тиянақтау және бекіту.

Сабақтың дамытушылығы: оқушылардың ойлау, есте сақтау қабілетін шыңдау, білім деңгейін көтеру;

Сабақтың түрі; Сайыс сабақ.

Сабақтың типі: Оқушылардың білімін, білігін және дағдысын жетілдіру;

Сабақтың көрнекілігі: оқулықтағы суреттер, балық қаңқасы, балықтардың жеке мүшелері жүйесінің сызбанұсқалары, үлестірме материалдар:

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

7 «Ә», 7 «Б» сынып оқушыларын ІІ топқа бөліп, ұпай жинауды, жарысуды түсіндіру:

Сабақтың тақырыбы мен мақсатын таныстыру

Жаңа білімді игеруге дайындық оқушылардың қолдарындағы тақырыпқа сәйкес топтарға бөлінеді.

1 – топ «Сүйекті балықтар» 2 – топ «Шеміршекті балықтар».

Топ басшылары сайланады.

12 оқушыдан 2 топқа бөліп отырғызылды.

Жаңа сабақ: Балықтар жоғары класы

І-тапсырма

Қызығушылықты ояту сатысы.

Өлеңдегі жасырын сөзді табу арқылы жаңа сабақтың тақырыбын ашып алу.

Қанаты бар ұшпайтын

Сусыз жерде тұрмайтын

Өзен жағалағанның өзегі талмас деген халық

Желбезекпен тыныс алатын ол не?

Оқушылар жасырын сөздің «балық» екенін айтады.

ІІ- тапсырма.

Екі топқа тапсырма беріледі 5 минутта орындап шығу керек.

Тапсырма №1

1. Зоология ғылымының балықтарды зерттейтін саласы.

2. Балықтардың денесі қандай бөлімдерден тұрады.

3.Балықтарда қандай жүзбе қанаттар болады, атқаратын қызметі қандай?

Тапсырма №2

1. Шеміршекті балықтардың сыртқы құрылысына қандай белгілер тән.

2. Шеміршекті балықтардың қаңқасы қандай бөлімдерден тұрады.

3. Шеміршекті балықтардың асқорыту, тыныс алу жүйесін сипаттаңдар.

ІІІ тапсырма

Сәйкестендіру.

1. Акула. а.Электр қуатын шығаратын мүшесі болады.

2. Жұп балықтар. б. Баренц теңізінде мекендейді.

3. Тұтасбастылар. с. Субтропикалық, тропикалық белдеулердегі теңіздерде кездеседі.

Сәйкестендіру.

Патша балық ----------------------- бекіре

Өрістегіш ---------------------------- бахтах

Бір рет уылдырық шашады ---- мөңке

Марқакөл балығы ---------------- латимерия

Торсылдақ -------------------------- теңіз алабұғасы

Қосжынысты балық -------------- сүйекті балықтар

Саусақққанатты балық ---------- жеңсік албырт

ІV.Тапсырма

1. «Жан-жануарлар»тақырыптарына байланысты мақал – мәтелдерін бойынша топ жарыс.

V. Тапсырма . Егерде мен Балық зауытының директоры болсам? Деген тақырыпта өз ойыңды дәлелде.

VІ. Тапсырма. Капитандар сайысы. Сұрақ-жауап

1.Сояуында улы безі бар балық—қазыққұйрық.

2. Электр заряды 8-ден 220 вольтқа жететін балық---тұтасқанаттылар.

3.Адамға шабуыл жасайтын акула—көк акула.

4. Акуланың желбезек қақпағы-- 5-7 жұп желбезек.

5.Торсылдақ болмайтын балық--- шеміршекті балықтарда

6.Балықтарда дыбыс толқынын күшейткіш ( резенатор) ретінде дыбыс шығаратын мүше --- торсылдақ.

7.Сазанның миы неше бөлік-5

8.Бір шашқанда 98 мыңнан 1,8 миллионға дейін уылдырық салатын қай балық--- сазан.

9.1938 жылы Үнді мұхит Африка жағалауынан табылған балық--- латимерия.

10.Еті дәмді, қызыл уылдырығы үшін ауланатын балық--- албырттәрізділер (албырт, ақсақа, қиярбалық, шортан).

11.Ең жүзгіш ( жүйрік) балық—Тынық мұхит желкенді балығы.

12.Сағатына 109 шақырым жылдамдықпен жүретін балық---- Желкенді балық.

13.Сағатына 104 шақырым жылдамдықпен жүретін балық---Тунец балығы.

14.Акулалардың нешеге жуық түрі бар---350

15.Акуланың иіс сезуі неше шақырымнан сезе алады---- 0,5 шақырымнан.

16.Балықтардың жүрегі неше қуысты--- 2 қуысты ( бір құлақша бір қарыншадан).

17.Балықтың бүйір сызығының қызметі--- су ағысының күшін, бағытын,тербелісін, кедергілерді сезеді.

18.Балықтарды зерттейтін сала----ихтиология

19.Балықтардың дене температурасы байланысты қай топқа жатқызылады--- салқынқандылар.

20. Арқа және аналь жүзбеқанаттарының қызмет--- жүзіп жүргенде денесін қалыпты ұстауға көмектеседі.

21.Құйрық жүбеқанаттарының қызметі--- балыққа бағыт береді.

22.Балықтардың тыныс алу мүшесі---желбезек.

23.Акуланың миынан денесіне неше жұп жүйкелер тарайды----10 жұп жүйкелер.

24. Қай балықтардың уылдырық саны аз---- шеміршекті балық.

25. Қазіргі кезде сүйекті балықтардың саны қанша---20 000 нан астам.

26. Балықтарда торсылдақтың қызметі--- дене салмағын өзгертіп, судың түрлі қабаттарына өтуіне жағдай жасайды.

27. Шоғал деген не--- аталық безден бөлінген сұйықтық

28. Уылдырық деген не--- аналық безден б өлінген сұйықтық.

29.Өрістегіш балықтарға қай балықтар жатады--- қортпа, шоқыр, пілмай, бекіре.

30. Д витамині мол, оны мешел ауруына қарсы ем ретінде пайдаланатын балық—Сетінек (треска) балығы.

VІІ.Тапсырма. Ой сергіту кезеңі: ІІ топ оқушыларына жұмбақ жасыру.

Жер бетінде жатқан арқан,

Ұстауға оны бәрі де қорққан. (Жылан)

Қара арғымақ мінгенім,

Қыр айнала жүргенім.

Сегіз найза сенгенім,

Он екі қылыш ілгенім. (Бүркіт)

Қанаты бар ұшпайды,

Жұрт айламен,ұстайды. (Балық)

Өзі ширақ, өзі қу,

Жүрген жері айқай-шу. (Түлкі)

Бір аң бар қайраты көп, болған күшті

Басынан өткізеді әрбір істі. (Арыстан)

Әр түрлі, орта бойлы, ұзын құлақ,

Өзіне міндетпесе, қызмет қылмақ. (Есек)

Белестен шапқан бесті ат,

Бүкір келген желісті ат.

Бейғам елде іздейді,

Малдан күдер үзбейді. (Қасқыр)

Кілемнің түрлеріндей жүндері бар,

Айбаты жан шыдамас үндері бар. (Жолбарыс)

Орманда жоғары

Ғашқа қонады.

Тұмсығын балға етіп,

Тарсылдатып соғады. (Тоқылдақ)

Орманда сайрайды,

Сайраудан талмайды (Бұлбұл)

Бір топ жынғыл ішінде,

Бір жапырақ қызыл гүл. (қырғауыл)

Ай астында ақ мамық

Жатыр суды жастанып (Аққу)

Таусылама, қарандар,

Табиғаттын қызығы?

Суық жақтағы жануар –

Бұтақ-бұтақ мүйізі. (Бұғы)

Туа сала мұрт өсірген мырза,

Пеш түбінде жатқанына ырза. (Мысық)

Үстінен тоны түспеген,

Сонда да араз қыспенен. (Аю)

Санай алмай шаршадым –

Найзасы бар қанша мың.

Батыр емес бірақ та,

Қашып жүрер жыраққа. (Кірпі)

Бітімі, тұрқы –

Аумаған жылқы.

Мәйкесі жолақ –

Айыбы сол-ақ. (Зебра)

Басында көп-ақ бұтағы,

Адамды көрсе зытады. (Бұғы)

Тастай қатты бұл шапан,

Қалай жуып жұмсартам? (Тасбақаның сауыты)

Тұмсығы дөңгелек,

Денесі он бөлек. (Шошқа)

Жұмыр тасты төрт аяқ

Көтеріп тұр, көп таяп. (Тасбақа)

Кезең	Сабақтың барысы	І-топ «Сүйекті балықтар»	ІІ-топ «Шеміршекті балықтар»
І	Ұйымдастыру.Қызығушылықты ояту сатысы.
ІІ	Тест тапсырмалары
ІІІ	Сәйкестендіру.
ІV	Мақал – мәтелдерін бойынша топ жарыс.
V	Өз ойыңды дәлелде.
VІ	Капитандар сайысы. Сұрақ-жауап
VІІ	Ой сергіту кезеңі «Жұмбақ»
VІІІ	Қорытындылау
ІХ	Бағалау

Бағалау.

Үйге тапсырма беру. Балықтар тарауын қайталау.Кесте толтыру.