ТЖБ 5-cынып І нұсқа Код_____________________

«Қазақ тілі» пәнінен 2-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

«Жануарлар әлемі мен өсімдіктер дүниесі», «Бос уақыт және хобби» бөлімдері бойынша жиынтық бағалау

Тыңдалым, айтылым тапсырмасы

Адамдар уақытты осыншама үнемдеу үшін қаншама оқиғаларды бастан кешті. Жылдамдықты үдете түсу үшін автокөліктер, пойыз жасауға қажетті бу машинасы ойлап табылды. Оларға қажетті жолдар салынды. Мануфактуралық өндірістің орнына жаңа зауыт, фабрикалар ашылып, миллиондаған адамдар жұмысқа тартылды. Жұмысшыларға төленетін жалақыны үнемдеу және әр жұмысшының еңбек өнімділігін арттыру үшін конвейерлі өндіріс дүниеге келді, оның арты зауыттар мен фабрикаларды автоматтандыру­ға әкеліп соқты. Сөйтіп қазір бұрын мың­даған адам жұмыс істейтін зауыт­тарда енді жүздеген адамдар ғана қалды. Олардың саны ондаған есе азайғанымен еңбек өнімділігі жаңа технологиялардың арқасында бұрын жұмысшылардан ондаған, жүздеген есе жоғары. Міне, осылардың барлығы ұдайы үнемдеулердің арқасы. Енді осы қадамның барлығы ақыр аяғында уақытты үнемдеуге келіп ұласып отыр. Ал уақыт болса, үнемделген сайын құнды бола түсуде. Бұрын Өскеменге атпен жету үшін 10-15 күнін қаза қылатын қазақ қазір темір жол вокзалы мен әуежайда көлік тосып бір сағат артық отырып қалса, шу шығаратын болды. Неге? Өйткені уақыт қымбат.

А) Мәтінді тыңдап, 2 ашық сұрақ құрастырыңыз. Сұрақ мазмұнында қыстырма, қаратпа сөздерді қолданыңыз. Жұбыңыздың сұрақтарына өз пікіріңізді білдіре отырып, жауап беріңіз. (тапсырма ауызша орындалады). /5 балл/

Б) Мәтіндегі қарамен жазылған сөздердің антонимін анықтаңыз:

Антоним:______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ /2 балл/

В)Тура мағынасында берілген сөздердің ауыспалы мағыналарын жазыңдар /3 балл/

Оқылым

2-тапсырма. Мәтінді оқыңыз.

Мәтіндегі ауызекі стиль элементтерінің 4 белгісін анықтаңыз, тілдік құралдарды талдаңыз

Бұрынғы өткен заманда хайуанаттар жиналып, жыл басы болуға таласыпты.
Жылқы айтыпты: - Мен алысты жақын қыламын. Күшімді болса көреді, сүтімді болса ішеді, қылымнан арқан жіп еседі. Адамға менен пайдалы мал жоқ, жыл басы мен боламын.

Сонда түйе оған: - Сен адамның жұмысын қылсаң, құлқының үшін құл болдың. Мен сен көтере алмайтын ауырды көтеріп, неше айшылық жерлерге барамын. Аш болдым деп сен сияқты арпа, сұлы сұрамаймын. Көде, жусан жеп табылса су ішіп, табылмаса шөлге де шыдап жүре беремін. Жыл басы болуға мен лайықтымын!- деді.
Барыс: - Тоқта, тоқта кербез түйе! Сен бойыңа сенсең мен күшіме сенемін, ендеше неге мен жыл басы болмаймын?

Сиыр тұрып: - Адам егін ексе, жер жыртса мен керекпін. Олар сүтімді ішеді, құрт, майымды жейді, Жыл басы болуға мен лайықпын.
Ит тұрып: - Мен болмасам сендердің барлықтарыңды қасқыр жеп қояр еді, мен бақташымын.
Ұлу: - Неге күштілер жыл басы болу керек? Жыл басы болу үшін ақыл мен ой керек.
Әтеш: - Мен жыл басымын, ерте тұрып, таң атты деп хабар беремін.
Қой: - Мен болмасам қазақ үйін немен жабар еді? Жүнімнен киіз басады, жабағымнан киім тігеді, арқан жіп еседі. Сүтімнен құрт, май алады, шаруаға менен пайдалырағың жоқ, жыл басы мен боламын.

Тышқан: - Таласқаннан еш нәрсе өнбес, жылды қарап тұралық, кім бірінші күннің көзін көрсе сол жыл басы болмақ.

Аңдар жиналып бір ойын ойнайды. Ал түйе болса ойнағысы келмей, аулақтау жерге барып ұйықтайды.

/6 балл/

3) Мәтіннен қарамен жазылған сөздерді негізгі түбір, туынды түбір екенін ажыратыңдар. Егер анықтаған сөзің негізгі болса, оған жұрнақ жалғау арқылы туынды түбір жасаңдар. /4 балл/

Жазылым тапсырмасы.

Төмендегі сөз тіркестерін қатыстырып, бір дәрілік өсімдіктің шипалық қасиетін насихаттап, эссе жазыңыз. Сөз саны - 80. Эссе жазу барысында күрделі сөздерді қолданыңыз. /10 балл/

Емдік қасиет, мәдени өсімдіктер, дәрілік қасиет, дәруменге бай, ыстықты қайтарады.

Эссе құрылымы:

Кіріспе

Тезис

Негізгі бөлім

а) кіріспе сөйлемі

ә) дәлел

б) абзацты қорытындылаушы сөйлем.

Қорытынды

Эссеге қажетті мәліметтер

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5-сынып 2-тоқсан ТЖБ қазақ тілі

Балл қою кестесі

Ықтимал жауаптар

Тыңдалым, айтылым тапсырмасы

Адамдар уақытты осыншама үнемдеу үшін қаншама оқиғаларды бастан кешті. Жылдамдықты үдете түсу үшін автокөліктер, пойыз жасауға қажетті бу машинасы ойлап табылды. Оларға қажетті жолдар салынды. Мануфактуралық өндірістің орнына жаңа зауыт, фабрикалар ашылып, миллиондаған адамдар жұмысқа тартылды. Жұмысшыларға төленетін жалақыны үнемдеу және әр жұмысшының еңбек өнімділігін арттыру үшін конвейерлі өндіріс дүниеге келді, оның арты зауыттар мен фабрикаларды автоматтандыру­ға әкеліп соқты. Сөйтіп қазір бұрын мың­даған адам жұмыс істейтін зауыт­тарда енді жүздеген адамдар ғана қалды. Олардың саны ондаған есе азайғанымен еңбек өнімділігі жаңа технологиялардың арқасында бұрын жұмысшылардан ондаған, жүздеген есе жоғары. Міне, осылардың барлығы ұдайы үнемдеулердің арқасы. Енді осы қадамның барлығы ақыр аяғында уақытты үнемдеуге келіп ұласып отыр. Ал уақыт болса, үнемделген сайын құнды бола түсуде. Бұрын Өскеменге атпен жету үшін 10-15 күнін қаза қылатын қазақ қазір темір жол вокзалы мен әуежайда көлік тосып бір сағат артық отырып қалса, шу шығаратын болды. Неге? Өйткені уақыт қымбат.

А) Мәтінді тыңдап, 2 ашық сұрақ құрастырыңыз. Сұрақ мазмұнында қыстырма, қаратпа сөздерді қолданыңыз. Жұбыңыздың сұрақтарына өз пікіріңізді білдіре отырып, жауап беріңіз. (тапсырма ауызша орындалады). /5 балл/

Ең алдымен, адамдар уақытты үдете түсу үшін не ойлап тапты?

Қалай бұрын мыңдаған адам жұмыс істейтін зауыттарда енді жүздеген адамдар ғана қалды?

Демек, адамдар уақытты не үшін және қалай үнемдеуі керек?

Б) Мәтіндегі қарамен жазылған сөздердің антонимін анықтаңыз:

Антоним_ жаңа-ескі, арттыру-азайту, дүниеге келді-қайтыс болды, соқты-құлатты, құнды-арзан, артық-кем, қымбат-арзан.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ /2 балл/

В)Тура мағынасында берілген сөздердің ауыспалы мағыналарын жазыңдар /3 балл/

Оқылым

2-тапсырма. Мәтінді оқыңыз.

Мәтіндегі ауызекі стиль элементтерінің 4 белгісін анықтаңыз, тілдік құралдарды талдаңыз

Бұрынғы өткен заманда хайуанаттар жиналып, жыл басы болуға таласыпты.
Жылқы айтыпты: - Мен алысты жақын қыламын. Күшімді болса көреді, сүтімді болса ішеді, қылымнан арқан жіп еседі. Адамға менен пайдалы мал жоқ, жыл басы мен боламын.

Сонда түйе оған: - Сен адамның жұмысын қылсаң, құлқының үшін құл болдың. Мен сен көтере алмайтын ауырды көтеріп, неше айшылық жерлерге барамын. Аш болдым деп сен сияқты арпа, сұлы сұрамаймын. Көде, жусан жеп табылса су ішіп, табылмаса шөлге де шыдап жүре беремін. Жыл басы болуға мен лайықтымын!- деді.
Барыс: - Тоқта, тоқта кербез түйе! Сен бойыңа сенсең мен күшіме сенемін, ендеше неге мен жыл басы болмаймын?

Сиыр тұрып: - Адам егін ексе, жер жыртса мен керекпін. Олар сүтімді ішеді, құрт, майымды жейді, Жыл басы болуға мен лайықпын.
Ит тұрып: - Мен болмасам сендердің барлықтарыңды қасқыр жеп қояр еді, мен бақташымын.
Ұлу: - Неге күштілер жыл басы болу керек? Жыл басы болу үшін ақыл мен ой керек.
Әтеш: - Мен жыл басымын, ерте тұрып, таң атты деп хабар беремін.
Қой: - Мен болмасам қазақ үйін немен жабар еді? Жүнімнен киіз басады, жабағымнан киім тігеді, арқан жіп еседі. Сүтімнен құрт, май алады, шаруаға менен пайдалырағың жоқ, жыл басы мен боламын.

Тышқан: - Таласқаннан еш нәрсе өнбес, жылды қарап тұралық, кім бірінші күннің көзін көрсе сол жыл басы болмақ.

Аңдар жиналып бір ойын ойнайды. Ал түйе болса ойнағысы келмей, аулақтау жерге барып ұйықтайды.

/5 балл/

3) Мәтіннен қарамен жазылған сөздерді негізгі түбір, туынды түбір екенін ажыратыңдар. Егер анықтаған сөзің негізгі болса, оған жұрнақ жалғау арқылы туынды түбір жасаңдар. /5 балл/

Жазылым тапсырмасы.

Төмендегі сөз тіркестерін қатыстырып, бір дәрілік өсімдіктің шипалық қасиетін насихаттап, эссе жазыңыз. Сөз саны - 80. Эссе жазу барысында күрделі сөздерді қолданыңыз. /10 балл/

Емдік қасиет, мәдени өсімдіктер, дәрілік қасиет, дәруменге бай, ыстықты қайтарады.

Эссе құрылымы:

Кіріспе

Тезис

Негізгі бөлім

а) кіріспе сөйлемі

ә) дәлел

б) абзацты қорытындылаушы сөйлем.

Қорытынды

Эссеге қажетті мәліметтер

Ерте кезден қазақ халқы алуан түрлі жемістерді, өсімдік тамырларын, түрлі-түрлі шөптердің қасиеті арқылы әртүрлі аурудың емін тапқан. Сондай дәрілік өсімдіктің бірі – итмұрын. Итмұрын адам ағзасына несімен пайдалы? Оның құрамында қандай дәрумендер кездеседі?

Итмұрын – бағалы дәрумендерге өте бай жеміс. Итмұрынның тек жидектері ғана емес, оның жапырақтары, бұтақтары, тамырлары да пайдалы. Гүлінде эфир майлары болса, жапырақтарында С дәрумені бар. Тамырын турап, бір ас қасығын жарты литр суға 10 минут ақырын қайнатып ішсе, бойдағы зат алмасуды реттейді. Жұмыс қабілетін арттырады, қан құрамын жақсартады, түрлі жаралардың жылдам жазылуына ықпал жасайды. Сонымен бірге өтті айдайтын, зәрді жүргізетін, іш өтуін тоқтататын, туберкулездің алдын алатын, тәбетті ашатын қасиеті бар дәрі десе де болады. Итмұрыннан тосап жасайды. Жемісін кептіріп, қыста тұмауға қарсы қайнатып ішеді. Гүлдерін шайға қосып бұқтырып ішеді. Демек, дәрі-дәрмексіз-ақ итмұрын өсімдігін қолдануға болады.

Дегенмен қолдануға қарсы көрсеткіштері де бар. Гастритпен ауыратын адамдар бұл жидекті барынша азайтуы керек, тіс эмаліне де кері әсері бар. Сондықтан итмұрын суын таза сумен араластырып ішіп, қабылдағаннан кейін ауызды міндетті түрде шаю керек. Сондай-ақ тромбозға бейім, қан қысымы бар адамдар мейлінше аз мөлшерде пайдалану керек, әйтпесе қан қысымын төмен түсіріп жібереді. Осы жемісі бар сусынды шамадан тыс пайдаланса, бауырға әсер етеді, іш қатуы пайда болуы мүмкін. Сондықтан итмұрынды пайдалану мөлшерін білген жөн.

Қорытындылай келе, итмұрынның адам ағзасына тигізер пайдасы өте зор дегім келеді. Егер де сырқаттанып қалсаңыз , қымбат дәрілерге ақша кетірмей, итмұрыннан жасалатын сусындарды қолданған жөн деп ойлаймын.