Түйе жүнінің пайдасы және одан жасалатын бұйымдар

Түйе — қазақ халқының ежелден келе жатқан төрт түлігінің бірі. Оның сүті де, еті де, жүні де — адамға пайдалы. Әсіресе түйенің жүнінен жасалған бұйымдар өзінің жылы әрі жеңіл қасиетімен ерекше бағаланады.

Түйе жүні – табиғи, экологиялық таза материал. Ол өте жұмсақ, жылы және ауа өткізгіш. Сондықтан түйе жүнінен тоқылған немесе тігілген киімдер мен бұйымдар суықтан жақсы қорғайды.

Қазақ халқы ерте кезден түйе жүнінен шұлық, қолғап, ішік, көрпе, жастық, киім және тоқыма бұйымдарын жасаған. Қазіргі заманда да түйе жүні тоқыма және тігін өнеркәсібінде кеңінен қолданылады. Тіпті түйе жүнінен жасалған жіп, кілем, матрац, жылы көрпелер де үлкен сұранысқа ие.

Түйе жүнінен жасалған бұйымдар тек жылы ғана емес, сонымен қатар емдік қасиетке де ие. Ол буын ауруларын жеңілдетіп, қан айналымын жақсартады.

Қорыта айтқанда, түйенің жүні – халқымыздың тұрмысында үлкен рөл атқарып келе жатқан бағалы шикізат. Оның табиғи қасиеті мен жылулығы ешқандай жасанды материалмен салыстыруға келмейді.

Түйе жүнінің ерекшелігі

Түйе жүні – өте жылы, жеңіл әрі жұмсақ материал. Оның құрамында табиғи ланолин (жануар майы) бар, сондықтан ол адам денесіне пайдалы, емдік қасиетке ие. Түйе жүні денені жылы ұстап, ылғал өткізбейді және ауа айналымын қамтамасыз етеді. Сол себепті ол ревматизм, буын ауруларына, суық тию сияқты дерттерге қарсы жақсы әсер береді.

Түйенің жүні екі түрлі болады:

1. Биязы жүн – мойын мен бөксе тұсынан қырқылады, ол өте жұмсақ, нәзік және сапалы

2. Қатты жүн – аяқ-қол және өркеш маңайынан алынады, ол негізінен арқан, жіп, көрпе тысы сияқты бұйымдарға пайдаланылады.

Түйе жүнінен жасалатын бұйымдар

Ежелгі дәуірден бастап қазақ халқы түйе жүнін өңдеп, тұрмыста кең қолданған. Түйе жүнінен жасалатын негізгі бұйымдар:

Көрпе, жастық, төсек жабдығы – өте жылы әрі жеңіл;

Киімдер – ішік, шұлық, қолғап, белбеу, шәлі, тон, пальто;

Тоқыма өнімдері – жіп, мата, кілем, шәлі, орамал, бас киім;

Емдік бұйымдар – белбеу, тізелік, иық жылытқыш сияқты бұйымдар;

Тұрмыстық заттар – жіп, арқан, киіз, felt, кілем тоқуға арналған жүн.

Қазіргі заманғы жеңіл өнеркәсіп түйе жүнінен жоғары сапалы тоқыма жіптер, трикотаж бұйымдары, тіпті медициналық және туристік киімдер де шығарады. Түйе жүнінен жасалған маталар теріні тітіркендірмейді, табиғи жылу сақтайды, ал өнімнің сапасы ондаған жылдарға дейін бұзылмайды.

Түйе жүнінің халық өміріндегі маңызы

Қазақ халқы түйені «шөл даланың кемесі» деп құрметтеген. Оның жүні мен өнімі көшпелі өмірдің барлық кезеңінде қажет болған. Қыстың суығында түйе жүнінен тоқылған киім мен көрпе – адамның бойын жылытып, денсаулығын сақтайтын табиғи қорғаныш болған.

Қазіргі уақытта түйе жүнінен жасалған бұйымдар экологиялық таза өнім ретінде дүние жүзінде үлкен сұранысқа ие. Тіпті шетелдік нарықта да қазақстандық түйе жүнінен жасалған көрпелер мен тоқыма киімдер жоғары бағаланады.

Қорытынды

Түйе жүні – табиғаттың ерекше сыйы. Ол әрі жылы, әрі пайдалы, әрі ұзақ мерзімге шыдамды. Қазақ халқының өмірінде түйе жүнінен жасалған бұйымдар тек тұрмыстық қажетке ғана емес, ұлттық мәдениеттің де бір бөлігі болып қала береді. Түйенің жүнін тиімді пайдалану – ата-бабамыздан қалған дәстүрді жалғастыру және табиғи байлықты қадірлеу белгісі.

Т.Г. Шевченко атындағы №13 орта мектепте оқушылармен жүргізілетін жұмыс жүйелі түрде ұйымдастырылған. Мұнда білім беру мен тәрбиелеу үрдісі оқушылардың жеке қабілетін ашуға, шығармашылық әлеуетін дамытуға және адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруға бағытталған.

Мұғалімдер әр сабақта заманауи әдіс-тәсілдерді қолданып, оқушылардың қызығушылығын арттыруға және пәнге деген сүйіспеншілігін оятуға ерекше көңіл бөледі. Сонымен қатар, мектепте тәрбие сағаттары, үйірмелер мен сыныптан тыс іс-шаралар жиі өткізіліп, оқушылардың жан-жақты дамуына мүмкіндік жасалған.

Мектеп ұжымы мен ата-аналар арасындағы ынтымақтастық та жоғары деңгейде. Бұл өз кезегінде оқушылардың оқу жетістіктеріне және тәрбиелік деңгейіне оң әсерін тигізуде

Осылайша, Т.Г. Шевченко атындағы №13 орта мектеп – оқушылардың білім алып қана қоймай, өмірге бейімделуіне, тұлға болып қалыптасуына бағытталған заманауи оқу орны.

Сактаганова Айгуль Аралбаевна