Т үркістан облысы, Шардара ауданы

Сырбек Каттебеков атындағы жалпы білім беретін мектептің бастауыш сынып мұғалімі

Умирбекова Сапаркул Садуахасовна

Т үркістан облысы, Шардара ауданы

Сырбек Каттебеков атындағы жалпы білім беретін мектептің бастауыш сынып мұғалімі

Умирбекова Сапаркул Садуахасовна

БАСТАУЫШСЫНЫПОҚУШЫЛАРЫНЫҢШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБЫЛЕТІН ДАМЫТУ

Қазақстан Республикасының білім беруді дамыту тұжырымдамасына сәйкес «білім алушылардың бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін сапалы білім алуына жағдай жасап, жаңа технологияларды енгізу» орта білім беру жүйесінің негізгі міндеттерінің бірі болып табылады. Шығармашылық әрекет – оқушының өз жеке шығармашылық бағытын таңдау қажеттігін және шығармашылық өнім, нәтиже туғызуға бағытталған жа- уапкершілігін қамтитын әрекет. Б.Д.Эльконин шығармашылыққа мынадай анықтама береді:

«Шығармашылық – бұл ерекше тұрғыдағы жасампаздық, жаңадан жасалған нәрсе,бұрынғын әрселердің механикалық қайталануы емес өзінің сонылығымен, біртумалығымен ерекшеленетін болса, өзін-өзі куәландыратын, дәлелдейтін болса, онда бұл нәрсені туғызған шығармашылық акт туралы сөз қозғауға болады».

Бастауыш мектеп-оқушы тұлғасымен санасының дамуы қуатты жүретін, ерекше құнды, қайталанбас кезең. Сондықтан бастауыш білімүздіксіз білім берудің алғашқы басшысы, қиын да жауапты жұмыс.

Бастауыш мектеп балаға белгілі бір білім беріп қана қоймай, оны жалпы дамыту,яғни,сөйлеу, оқу, қоршаған орта жөнінде дұрыс көзқарас қалыптастыру, жағдайларды объективті түрде бақылап,талдау жасауға үйрету,ойын дұрыс айтуға, салыстыра білуге, дәлелдеуге, сөйлеу мәдениетіне үйретеді. Дамыта оқытудыңда басты мақсаты баланы оқыта отырып,оны шығармашылық бағытта жан-жақты дамыту.

Бастауыш мектеп оқушысының жеке тұлғасын қалыптастыру, оның рухани әлемін байыту, сабаққа ынта-жігерін арттыру, жеке дарындылығын дамыту-бүгінгі таңдағы негізгі мәселелердің бірі.

Өйткені,қазіргі кезеңдегі қоғамның жедел дамуы ғылым мен техниканың дамуымен байланысты болса, ал болашақта ғылым мен техниканы, өндірісті дамытатын бүгінгі мектеп оқушылары. Сондықтан мектеп оқушылары үлкен жауапкершілік пен білімдарлықты қажет етеді. Оқушылардың өз-өзіне сенімін арттыру, олардың шығармашылығын дамыту, өтілетін сабақтың оқуматериалы тереңұғынабілугебаулу-мұғалімніңпедагогикалықшеберлігінедебайланысты. Мұғалімнің әрбір өтілетін сабағы қазіргі кездегі оқыту талаптарына сай болып келуі қажет.Бұлаталған талаптармен біргемұғалімнің күнделікті өтілетін әрбір сабағы ғылыми түрде негізделіп,оның тәлім-тәрбиелік мәні жан-жақтыашылуы тиіс.

Осы талаптардың орынды атқарылуында ғана оқушыда шығармашылық қабілетдамитүсіп,оқушыныңоқуға,білімгедегенқұштарлығыдамыпотырады. Оқушы құлшынысын ұдайы дамытып әрбір өтетін сабағын жаңаша ұйымдастыра біліп, оқытудың озық әдіс-тәсілдерін қолдана білгенде ғана бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеті дами түседі.

Шығармашылық дегеніміз-адамның өмір шындығына, өзін-өзі тануға ұмтылуы, ізденуі.Өмірде дұрыс жол табу үшін дұрыс ой түйіп,өздігінен сапалы, дәлелді шешімдер қабылдай білуге үйренуі. Оқушылардың белсенділігі мен танымдық іс-әрекеттері арқылы шығармашылығын дамыту, қажетті жағдайда айрықша шешім қабылдайалатын жеке тұлғаны дайындау,осыған орай оқытуды ізгілендіру мектептерінің алдында тұрған үлкен міндет екені белгілі.

Уақыт талабына сай оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту үшін, оқытудың жаңа ақпараттық технологиясын пайдаланған жөн деп ойлаймын. Шығармашылыққа үйрету үшін мынадай жағдайларды ескеру тиіс. Мұғалімең алдымен,сыныпташығармашылық көңіл-күй тудыруүшін баланың назары бір нәрсеге бағытталуы керек. Әрбір шығармашылық тапсырманы оқушыға ұсынудың мазмұны жеткіншектердің жас ерекшелігіне, қызығушылығына үлесуі керек.

Оқушының шығармашылықпен айналысуына мектепте, сабақ үстінде, үйде қолайлы жағдай туғызу.

Шығармашылық бағытқа баланы жүйелі, сапалы түрде қалыптастырып отыру қажет. Сондықтан баланың шығармашылығын дамытуда ұстаз көп еңбек сіңіру керек.

Баланың қиялын дамытып,ойын ілгері жетектеуде,түрлі лингвистикалық жаттығулардың да ролі зор. Сабақ үстінде материалды салыстырып қарама- қарсы қою әдісі арқылы да ұғындыру өз нәтижесін береді.

Мұғалім сабақта әдіс-тәсілдерді пайдалана отырып, балалардың ұсыныс пікірлерін еркін айтқызып, ойларын ұштауға өздеріне деген сенімін арттыруға мүмкіндік туғызып отыру қажет. Әдістәсіл көмегімен өткізген әрбір сабақ оқушылардың ойлауын және қиялын,ойындамытып,оларды сөйлеуге үйретеді. Түрлі әдістемелік тәсілдер пайдалану арқылы балалардың ортасынан қабілеті жоғары бала іздеп, онымен жұмыс жасау, оны жанжақты тану, оқушылардың шығармашылық деңгейін бақылап отыру-әрбір мұғалімнің негізгі міндеті.

Адам бойындағы қабілеттерін дамытып, олардың өшуіне жол бермеу адамның рухани күшін нығайтып, өзін-өзі тануына көмектеседі.Оқушының өз болмысын тануға көмектесіп, қабілетін ояту, жаңа рухани күш беру білімнің ең маңызды мақсаты болып табылады.

Осындай шығармашылық тапсырма түрлерін сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне, психологиялық саралығы, шығармашылық қабілетінің да- ралығына қарап әр сынып бойынша жалғастыра беруге болады. Шәкірт бойындағы қабілеттің көзін ашып, тілін байытуға, қиялын ұштауға, өз бетінше ізденуге зор әсерін тигізеді. Оқушылардың шығармашылық белсенділігін қалыптастыруда сабақтарды түрлендіріп өткізудің маңызы ерекше. Шығармашылық сипаттағы сабақтар түрлерін жүйелі ұйымдастыру арқылы танымдық белсенділігі қалыптасып, ұстазы берген ақпаратты игеріп қана қоймай, оқушы іс-әрекетте шығармашылық бағыт ұстанады, қабілет,білігін ұштай түседі. Шығармашылық сабақтардың, сыни тұрғыдан ойлау технологиясының оқушылар үшін маңызды жақтары да көрінеді. Осыған орай шығысданасы Абдул Баханың сөзімен қорытындыласақ: Мұғалімнің еңбегі Бағбан еңбегі мен пара-пар,өйткені бағбан әртүрлі өсімдіктерді күтіп,баптайды. Кейбір өсімдіктер күн сәулесін сүйсе, кейбіреулері- салқын самал көлеңкені, кейбіреуі ағынды су жағасын, ал кейбірі тау шыңын сүйеді. Кей өсімдік құмдақты жерді,кейбірі құнарлы,шұрайлы жерлерді ұнатады. Әрқайсыс ыөзіне тиімді күтімді қажет етеді, ал олай болмаған жағдайда нәтижесі қанағаттандырылмайды.