Тыныс белгілері. (Punctuation marks).

Үтір. (The comma).

Жай сөйлемдегі үтір.

Жай сөйлемде үтір қойылады:

1) Сөйлемдердің бірыңғай мүшелерін ажыратуда:

Мысалы:There are many theatres, museums and libraries in Mosсow.

Мəскеуде көптеген театрлар, мұражайлар жəне кітапханалар

бар.

2) Айқындауыш сөздерді айыру үшін.

Мысалы: Pushkin, the great Pussian poet, was born in 1799.

Пушкин, ұлы орыс поэты, 1799 жылы дүниеге келді.

3) Қыстырма сөздерді айыру үшін.

Мысалы: Fortunately, the fire was discovered before it did much damage.

Бақытқа қарай, өртті үлкен кесел келтірмес бұрын көрді.

4) Қаратпа сөзді айыру үшін.

Мысалы: Helen, where is my red pencil?

Елена, менің қызыл қарандашым қайда?

5) Күн жатысын жылдан айыру үшін.

Мысалы: The contruct was concluded on the 15-th September, 1961.

Келісімге 1961 жылы 15 қыркүйекте отырды.

Құрмалас сөйлемдегі үтір.

1) Салалас құрмалас сөйлемдерде үтір екі жай сөйлемнің арасына,

шылаудың алдынан қойылады.

Мысалы: At last the rain stopped, and the sun come out.

Ақырында жаңбыр жауып болды жəне күн шықты.

2) Сабақтас құрмалас сөйлемдер.

А) Бастауыш, баяндауыш жəне толықтауыш бағыныңқы сөйлемдер

үтірмен айырылмайды.

Мысалы: How this happened is not clear to anyone.

Бұның қалай болғаны ешкімге түсініксіз.

В) Анықтауыш бағыныңқы сөйлемдер суреттейтін жағдайда үтірмен

айырылады.

Мысалы: I spoke to my teacher, who promised to help me.

Маған комектесуге сөз берген мұғаліммен мен сөйлестім.

С) Пысықтауыш бағыныңқы сөйлемдер басыңқы сөйлемнің алдында

тұрса үтірмен айырылады.

Мысалы: If I see him, I shall tell him about it.

Егер мен оны көрсем, оған бұл жөнінде айтамын.

Нүктелі үтір.(The Semicolon)72

Нүктелі үтір салалас қөрмалас сөйлемнің құрамындағы жай

сөйлемдерді байланыстыратын жалғаулықтар болмаған жағдайда

қойылады.

He will return from Moscow in June; His sister will stay there another

month.

Ол Мəскеуден шілдеде оралады; Оның апасы тағы бір айға сонда

қалады.

Қос нүқте.( The Colon )

Қос нүкте қойылады:

1) Цитата алдында.

2) Төл сөздегі ұзақ мəтін алдында.

Мысалы: He said: “We agree to asept your offer if you reduce the price by

10 p.s.”

« Егер сіз бағаны 10 пайзға төмендетсеңіз біз сіздің ұсынысыңызды

кабылдауға келісеміз» - деді ол.

3) Бірыңғай сөйлем мүшелері алдында.

Мысалы: The agreement provides for the delivery of the following raw

materials:

сotton, wool, jute and others.

Келісім келесі шикізатарды əкелуді қарастырады: мақта,

жүн,

жəне т.б.

Нүкте.

(The full stop or the period )

Нүкте қойылады:

1) Хабарлы жəне бұйрықты сөйлемдердің соңында:

Мысалы: The goods were shipped yesterday.

Заттар кеше тиелді.

Open the window.

Терезені ашыңыз.

2) Қысқарған сөздерде.

Мысалы: Mr.- Mister Mrs. – Misstress

Co. – Company Ltd. - Limited

Сұрақ белгісі. (The Note of Interrogation).

Сұраулы сөйлемдердің соңында сұрау белгісі қойылады.

Мысалы: Where is my red pencil?

Менің қызыл қарындашым қайда?

Леп белгісі. ( The Note of Exclamation).73

Күшті сезімді білдіретін сөйлемдер соңында леп белгісі қойылады

Мысалы: How glad I am to see you !

Сізді көргеніме қандай Қуаныштымын!

What a building ! -Қандай тамаша Ғимарат!

Тырнақша ( The Inverted Commas ).

Тырнақшалар төл сөздің немесе цитаттаның басында жəне

аяғында қойлады. Нүкте сөйлем соңында тырнақша алдында қойлады.

He said, “She will come in the evening”.

«Ол кешке келеді»,- деді ол.

Айшықша (Апостраф – Тhe apostrophe).

Айшықша (апостраф) белгісі сөздегі əріптердің жазылмағанын

көрсетеді: it’s – it is, don’t – do not, we’re – we are, ’phone – telephone.

Айшықша (апостраф) белгісі зат есімдердің тəуелдік септігінің

жалғауында кездеседі: ’s, ’ - Peter’s, boy’s, workers’, boys’.

Дефис немесе сызықша. (The Hyphen)

Қосарланған күрделі сөздердің арасында дефис қойылады:

reading-room - оқырмандар залы, dark-blue - қара-көк.