турист анықтамалығы

ТУРИСТ
ТУРИСТ АНЫҚТАМАЛЫҒЫ

ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН
ОБЛЫСЫ

Катон-Қарағай

Шығыс Қазақстан
Катон-Қарағай

12

Елді мекен туралы қысқаша ақпарат
«ҚАЗАҚСТАН ЖЕРІНІҢ ШЕТІНДЕ»
Ғаламшардағы ең жұмбақ орындардың бірі – Алтай.
Еліміздің шеткі шығыс нүктесі–Катон-Қарағай ауданы Шығыс Қазақстан
облысы аумағының солтүстік-шығыс бөлігіналып жатыр және екі мемлекет
шекарасының түйіскен жерінде орналасқан.
Солтүстік және солтүстік-шығыста аудан Ресей Федерациясының Алтай
Республикасының Усть-Коксинский және Кош-Агачский аудандарымен,
оңтүстік-шығыста Қытайдың Шыңжаң Ұйғыр автономиялық ауданының
Алтай округімен шектеседі.
Ауданның шеткі шығыс нүктесінен Моңғолияның батыс шекараларына
дейінгі қашықтық шамамен 40 шақырым құрайды.

6

Шығыс Қазақстан облысы білім басқармасы
Алтай ауданы бойынша білім бөлімінің «Алтай
қаласының №9 орта мектебі» КММ

Тақырыбы: «Шығыс Қазақстан
облысының туристік
орталықтары»
Кіріспе бөлім: Анықтамалық туралы жалпы мәліметтер берілген
анықтамалық облысысмыздың басым, сұранысқа ие
маршруттарымен қатар қысқы мезгілде актуалды Өскемен Алтай
Орел шаңғы базасы, жылдың көктем күз аралығында әсем
табиғатымен таң қалдыратын Өскемен Маралды бағыты, тарихты
танып білу мен табиғатпен етене байланыты сезінуге мүмкіндік
беретін Өскемен Коробиха бағыттарын қамтып отыр.
Анықтамалыққа енген туристік маршруттың әр бірінді түсіндірмелер
мен фотосуретермен толықтырылған.
Анықтамалықтың негізгі идеясы табиғаты бай өлкеміздің туризмін
дамыту, туристік маршруттардың білімділік маңызын арттыру.
Елді мекен туралы қысқаша ақпарат............................................................
Негізгі бөлім . .Экологиялық,емдік сауықтыру ,білім туризмі.
Негізгі бөлім
Экологиялық, спорттық туризмі

Қосымша ........................................................................................................

1

Кіріспе бөлім.

Анықтамалық туралы жалпы мәліметтерберілген анықтамалық
облысысмыздың басым, сұранысқа ие маршруттарымен қатар
қысқы мезгілде актуалды Өскемен Алтай Орел шаңғы базасы,
жылдың көктем күз аралығында әсем табиғатымен таң
қалдыратын Өскемен Маралды бағыты, тарихты танып білу
мен табиғатпен етене байланыты сезінуге мүмкіндік беретін
Өскемен Коробиха бағыттарын қамтып отыр. Анықтамалыққа
енген туристік маршруттың әр бірінді түсіндірмелер мен
фотосуретермен толықтырылған.
Анықтамалықтың негізгі идеясы табиғаты бай өлкеміздің туризмін дамыту, туристік маршруттардың
білімділік маңызын арттыру.
Пайдалану бойынша ұсыныстар Берілген туристік маршруттар бірнеше оқу бөлімдерін қамти
отырып, зор білімдік маңызы бар.
География ,тарих ,өлкетану , қазақ әдебиеті сабақтарында қолдануға болады
Мысалы Өрел ауылына дейнгі жолда кездесетін Берел қорғандары тарих сабақтары ,6-7
сыныптардаМаралды ауылына сапар «Биологи» , «География» сабақтарында «Жергілікті жердің
флорасы мен фаунасы» деген тақырыптарын толықтыруға көп ықпал етеді.
Коробиха ауылына сапар тарих ,өлкетану сабақтарында маңызды, сондай ақ биология
сабақтарында алған білімдерін қолдануда маңызды
Орел тауындағы шаңғы базасы «География» сабақтарында 7,8 cыныптарда «Табиғат зоналары»,
«Биіктік белдеулері» тақырыптарында, сонымен қатар жергілікті компонентті қамтуда үлкен үлес
қосады.
Салыстырмалы түрде алынған кішкентай аймақта сіз кез келген талғам мен жасқа лайықты істі таба
аласыз. Оқушыларға арналған өлкетану экскурсиясынан бастап, экстремалды оқиғаларға дейін
бар.Таңғажайып жартасты, қар басқан тау шыңдары – Мұзтау және Бүркітауыл. Шулы тау өзендері –
Ақ Берел, Бұқтырма, Сарымсақты және т.б. Мүлгіген, көзден таса жалпақ жапырақты орманға
жасырынған, жанды баурайтын, балыққа бай Хайрюзов, Маралды, Черновое көлдері бар.
Қазақстанның ең шығыс аймағында, батыс жақтанҮкек үстіртінің баурайыммен және де солтүстік
жағынан Қатын жотасымен шектелген биік тауда Шангин (Бухтарминское) көлі орналасқан. Сансыз
сарқырамалары бар Алтайдағы ең үлкен Көккөл сарқырамасы да осында.
.«Үлкен Берел қорғаны» саналатын ең көлемді және жұмбақ мола кешендерінің бірі 40 қорғанның
арасында сақ патшасының жерленгені белгілі. Бұл заманауи Қазақстанның жерінде табылған
үшінші«алтын адам».Гранитті жартастарда суық көздерден таса сақ кезеңіндегі көптеген суреттер
де бар. Катон арқылы өтетін Ұлы Жібек Жолының солтүстік алтын тармағы туралы көптеген
аңыздар жеткен. Рудный кеніші – күтімсіз қалған «ашық аспан астындағы мұражай».
Ең қызықты адамдар – бұл Катондағы туризмнің ең маңызды бөлігі. Жергілікті тұрғындар мен Катон
туған үйіне айналған адамдардың көптеген қызықты әңгімелері. Бақытты балалардың күлкісі, қиын
жағдайға тап болған саяхатшыларға көрсетілетін риясыз көңіл мен ашық қолдау, жергілікті
базардағы жарқын жүзді саудагерлер. Оларсыз, Сіз Катонды ешқашан сезіне алмайсыз…
Мадени танымдык Біз осында келуге 4 күннен кем емес мерзімге кеңес береміз. Осы мерзім
ішіндеҮлкен Нарын ауылындағы өлкетану мұражайына, Катонқарағай ауылындағы жергілікті
өнімдер тұтынылатын базарға, Берел қорған мұражайына баруға үлгере аласыз. Қызықты
қонақүйлерде түнеуге және жергілікті тұрғындармен сөйлесуге болады. Мысалы, «Беловодье»
бағыты.

2

Жылкы эко туризм Жылқы әуесқойларына Катон жақын маңайдағы төбелерде бірнеше
сағаттық қарапайым серуендеуді де, 6 күннен 14 күнге дейін созылатын шытырман оқиғалы
серуенді де ұсына алады. Мысалы, «Мұзтау баурайында» бағыты. Жекелеген адамдардың
тілектерін ескере отырып, ер-тоқымның үстінде сенімді отыратындар үшін
ұйымдастырушылар тек танымал соқпақтарды ғана емес, сонымен қатар жергілікті
тұрғындар ғана білетін «жабайы табиғат» күрделі бағыттарын қамтитын ат трекингін жасай
алады.
Катонда спорттық рафтингке жарамды ірі өзендер көп емес. Бірақ тыныш ағызылулар үшін
керемет бағыттар да бар, онда тіпті балаларды да алуға болады. Ең қызығы – осында
көптеген құстармен кездесуге болады, өйткені жағалаулардан оларға жақындай алмайсыз,
ал судан Катонқарағайдың бай қауырсынды әлемін тамашалауға болады. Көктемдегі долы
суды ұнататындар үшін санаттық қиындығы 3 тен 6 - ға дейінгі бағыттар да бар.
Шангы Біз тауға жалғыз бармай, аймақты жақсы білетін және қауіпсіздікті қамтамасыз ете
алатын мамандандырылған гидтерге хабарласуға кеңес береміз. Бұл Катонның туристерге
ұсынатын барлық саяхат түрі емес. Белсенділік түрі әртүрлі аралас бағыттар жиыны бар.
Барлығы тек сіздің қиялыңыз және уақытыңызбен шектеледі. Катон тіпті ең талғампаз
саяхатшыларды да таң қалдырады.
Емдк туризм Шығыс Қазақстаның ғажайып табиғаты сиқырлы қасиеттерге ие: бұл емдік
сулар, балшық және радон. Жасыл төбелер, әсем тау шатқалдары, көптеген өзендер, көлдер
адамдарға тыныштық пен тыныштық сыйлайды. Альпілік марал альпілік шалғындарда
мекендейді; мұнда бірнеше ғасырлар бойы марал шаруашылығы және пантотерапия дамып
келеді.
МАРШРУТ Өскеменнен Катонқарағайға дейін небәрі 344 шақырым бар. Бұл жолда тек қана 3
сағаттық жер сияқты. Бірақ, өкінішке орай, мүмкін, бақытымызға орай, бұл шақырымдар
шамамен 5 сағатқа созылатын шағын саяхатқа айналады.
Әдемі «Осиновский» асуы бар бұралаң жол. Тар серпантинімен танымал, бұлжерде жазда
белсенді қозғалыс кезінде өте сақ болу керек. Бұқтырма теңізінің бойындағы тамаша
серпентиндер, жергілікті тұрғындар су қоймасын жылы теңіз деп атайды, онда Бұқтырма
ауылында кішкентай балық базары бар.
Базардан Бұқтырма теңізінде жүретін балықты әртүрлі нұсқада сатыпалуға болады:
сүрленген, кептірілген, қақталған, тұздалған. Бірақ, өкінішке орай, мұнда жаңа ауланған
балық өте сирек сатылады.
Бұқтырма цемент зауыты үшін әктас өндірілетін өте әдемі емес, бірақ қызықты жердің,
Сажаев карьерінің жанынан өтіп бара жатқанда, өте мұқият болу керек, өйткені мұнда кен
тасымалдаушылар үнемі жұмыс істейді.
Алтай қаласынан өтіп, ландшафт күрт өзгереді – жол барған сайын жол бұралаң болады, ал
таулар одан да биік болады, өрістер одан да әдемі-әсіресе шілде айының аяғында тамыздың
басында күнбағыс өрістері ешкімді бейжай қалдырмайды.

3

ШҚО картасы
және шартты
белгілері:

4

5

Өскемен-Маралды
Маралды ауылына сапар жасау, «Маралды» пантымен
емдейтін орталығында ем қабылдау, жергілікті жердің
флора фаунасымен танысу,сарқырама, «Бес саусақ»
табиғи нысанын тамашалау, Өрел ауылында
орналасқан «Мұз тау» демалыс базасында дем
алу,қысқы мерзімде шаңғы, коньки тебу
Жас санаты кез келген жастагы адамдар
Қозғалыс тәсілі атты , автомобиль
Ұзақтығы 420 км
Маршруттың жүру жолы Өскемен Алтай Катон Қарағай Берел Өрел

7

Маралды-қонақ үй

https://visiteast.kz/turistu/gde-ostanovitsya/gostevyiedoma/gostevoj-dom-kensu.html

8

Өскемен-Коробиха
Ұзақтығы Өскеменнен 380 км Белкарагайдан 32 км
Маршруттың өту маусымдылығы мамыр-қыркүйек
Маршруттың жүру жолы км авто және жаяу картада

XVIII ғасырдан бері осында тұратын ескі сенушілердің өмірімен танысу, жеті
ұрпақтан бері ара шаруашылығымен айналысып келе жатқан тұқым
омарташылардың отбасымен танысу. Мұнда кержак сорпасынан дәм тату,
қызылша квасының құпияларын білу, ескі славян қарағашымен жазылған
кітаптарды парақтау, саз құмыралар мен тоқылған кушактарды ұстау

9

Өскемен-Алтай-Орел
Быкова , Подорленок атты ауылына сапар жасау, жыл бойы қабылдайтын
«Марал Сервис» ,КХ «Пант» пантымен емдейтін орталығында ем
қабылдау, жергілікті жердің флора фаунасымен танысу, Орел ауылында
орналасқан шаңғы базасында дем алу
Жас санаты кез келген жастагы адамдар
Қозғалыс тәсілі: автомобиль
Ұзақтығы:185 км
Маршруттың өту маусымдылығы мамыр- казан
Маршруттың жүру жолы Өскемен Алтай Катон Қарағай Берел Өрел

10

Катон-Қарағайдың шипажайы мен демалу
қонақ үйі

https://www.instagram.com/muz_tau.kz?
igsh=dmR1NjlsNnJyMXU1

11

Өрел шаңғы базасында демалу

13

Қосымша

Берел

Берел қорымы – сақ дәуірінен сақталған тарихи
ескерткіш.
Шығыс Қазақстан облысы Катонқарағай ауданында
Бұқтырма өзенінің оң жағалауында Берел ауылынан
оңтүстік-батысқа қарай 7 – 8 км жерде орналасқан.
Қорым солтүстігінде Берел және Бұқтырма өзендерінің
қосылған жерімен, оңтүстігінде Қансу өзенімен, ал
батысы мен шығысында таулармен шектелген
Бұқтырма өзенінің оң жағасындағы алаңда
орналасқан.

14

Берел қорымы
Жерленген адамдардың жанына қыштан жасалған ыдыс пен ағаштан
ойылған екі астау қойылған. Қиманың сыртында, қабірдің солтүстік
бөлігінде 13 жылқы жерленген, олар бірінің үстіне бірі қабатталып
орналастырылған. Араларына курил шайы араласқан қайыңтоз қойылған,
беті қимамен біркелкі болатындай қайыңтозбен жабылған. Жылқылар
маңдайларынан чеканмен ұрып өлтірілген. Жылқылардың барлығы
ерттелген, әбзелдері алуан түрлі аңдардың бейнелерімен әшекейленген,
кейбіреулерінің беттерінде маскалары бар. Масканың бас жағында
арқардың мүйізі орын алған. Мүйіз көлемі үлкен әрі тірі аңдікімен бірдей,
соған қарағанда ат әбзелдерінің әшекейленуі жерлеу ғұрпының күрделі
элементтерінің бірі болып табылады және онда үлкен мән-мағына
тағылған десек де болады. Жылқылар жұмсақ ерлермен ерттелген, бұл
ерлер ертедегі алғаш пайда болған ат әбзелдерінің белгілі бір түрі және
қазіргі ерлердің пайда болуына әкелген прототипі болып табылады.
Ерлерінің беті әр түрлі аңдардың бейнелері бар аппликациялар мен
тігіндермен кестеленген. Жылқы қаңқаларымен бірге тері, ет пен
асқазандағы шөп қалдықтарының сақталуы алуан түрлі пәнаралық
зерттеулер жүргізуге мүмкіндік туғызды.

15

Рахман қайнары
Рахман қайнары, Рахман көлi, арасан – Шығыс
Қазақстан облысының Катонқарағай ауданындағы
шипалы жылы су көзi.
Оңтүстік Алтайдың кiшкене тектоникалық ойпатында,
Арасан көлі жағасында, теңiз деңгейiнен 1750 м
биiктiкте айналасын биiк тау, орман қоршаған өте
көрiктi жерде орналасқан. Су граниттегi терең
тектоникалық жарықтан шығады, температурасы 35 –
42°С. Қайнардың шипалық қасиетi ертеден белгiлi.

https://youtu.be/7ty1DRXpV6k?si=fESNuFnnJUYyeZTl

16

Рахман қайнары
Өскемен қаласынан 450 шақырым, төрт
мемлекеттің Қазақстан, Ресей, Моңғолия,
Қытай елдерінің шекарасының қиылысқан
жерінде, Алтайдың кішкене тектоникалық
ойпатында орналасқан.

Рахман қайнарының шипалық қасиетi оның
құрамындағы көмiр қышқылының, радонның
молдығында. Суы тұщы, минералдылығы 200 мг/л,
құрамында гидрокарбонаттар, натрий, кальций, т.б.
элементтер бар. Рахман қайнарының суы асқазан,
ревматизм, гинекологиялық, жүйке, тыныс ауруларын
және әр түрлi улану мен жараларды емдеуде
қолданылады.

17