ШЫМКЕНТ ҚАЛАСЫ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫНЫҢ

«Шымкент аграрлық-техникалық колледжі» МКҚК

«Әлем нақты ғылым тілінде сөйлейді» тақырыбы аясында ұйымдастырылған «Жаратылыстану-математикалық» пәндік

циклдық комиссиясының онкүндігі

Баяндама

Туынды туралы математикалық ертегі

зақстандағы бұлттық технологиялардың дамуы

Оқытушы: Ш.Мирзахмедова

Шымкент 2025 жыл

Туынды туралы математикалық ертегі

Баяғыда «Функциялар патшалығында» қызықты оқиға болды. Бұл патшалықта әртүрлі функциялар өмір сүретін: сызықтық, квадраты, кубы, және тригонометриялық функциялар. Олардың бәрі өз графиктерін салып, координаталық жазықтықта би билейтін.

Бірақ олардың ішінде y = f(x) деп аталатын функция қатты мұңайып жүрді. Оның графигі бірде жоғары өрлеп, бірде төмен құлдилап, еш тұрақтылық таппайтын.

Мұны байқаған дана Лимит келіп:

— Неге көңілсізсің, f(x)? – деп сұрады.

— Менің графигім үнемі өзгеріп тұрады. Қай жерде өсу, қай жерде кему керектігін түсінбеймін. Тіпті еңкіштеп еңіске кеткенде де, қай жерде тоқтайтынымды білмеймін, – деп күрсінді f(x).

Бұл әңгімені естіген Туынды жанына келді:

— Қапа болма, f(x). Мен саған көмектесе аламын. Мен сенің өзгеру жылдамдығыңды, яғни өсу мен кемуіңді бақылап отырамын. Қай жерде ең биік нүктеге жетіп, қай жерде ең төмен түсетініңді де айтып беремін, – деді.

F(x) таңғалып:

— Сен қалайша соны білесің? – деп сұрады.

— Мен – Туындымын. Мен сенің әрбір нүктедегі өзгерісіңді анықтай аламын. Егер мен оң болса, сен өсесің. Егер мен теріс болса, сен кемисің. Ал мен нөлге тең болғанда, сен ең биік не ең төмен нүктеде тұрасың, – деп түсіндірді Туынды.

F(x) қуанып:

— О, Туынды! Сен шынымен де ғажап екенсің! Енді мен өз қозғалысымды бақылап, өзімді түсіне алатын болдым! – деді.

Содан бері Туынды мен Функция ажырамас дос болды. Олар бірге графиктер салып, ең жоғары және ең төмен нүктелерді тауып, әлемнің өзгеріс заңдылықтарын зерттеді.

Осылайша, Функциялар патшалығында гармония орнап, барлық функциялар өздерінің өзгерісін түсініп, үйлесімді өмір сүрді. Ал Туынды олардың әрқашан сенімді көмекшісі болды.