Алматы облысы Жамбыл ауданы

«Шилібастау бекетіндегі орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің химия пәнінің мұғалімі Бекпенбетова Ақтолқын Өскенбайқызы

ОРГАНИКАЛЫҚ ХИМИЯ КУРСЫ БОЙЫНША ҰБТ-ҒА ДАЙЫНДАУ: ҒЫЛЫМИ НЕГІЗДЕР МЕН ӘДІСТЕМЕЛІК ТӘСІЛДЕР

Қазақстанда орта білім беру жүйесіндегі ең маңызды кезеңдердің бірі – Ұлттық бірыңғай тестілеу (ҰБТ). Бұл тестілеу оқушылардың жоғары оқу орындарына түсуіне мүмкіндік беретін негізгі бағалау құралы болып табылады. Химия пәні бойынша жоғары нәтиже көрсету үшін органикалық химияның мазмұнын толық меңгеру және оны тест сұрақтары арқылы бекіту өте маңызды. Осы мақалада органикалық химия бойынша ҰБТ-ға дайындықтың кешенді авторлық бағдарламасының ғылыми-әдістемелік негіздері қарастырылады.

1. Органикалық химия курсының маңыздылығы

Органикалық химия – өмірдің химиясы деп аталады, өйткені ол тірі организмдердегі негізгі химиялық процестерді түсіндіреді. Сонымен қатар, медицина, биотехнология, экология және тамақ өнеркәсібі сияқты көптеген салаларда органикалық қосылыстар маңызды рөл атқарады. Сондықтан бұл пәнді терең меңгеру тек тесттен сәтті өту үшін ғана емес, болашақ кәсіби білім үшін де қажет.

2. ҰБТ-ға дайындықтың әдіснамалық негіздері

Органикалық химия бойынша ҰБТ-ға дайындық бағдарламасы бірнеше негізгі әдістемелік принциптерге сүйенеді:

- Ғылымилық және жүйелілік принципі – Бағдарлама химия ғылымының заманауи тұжырымдамалары мен заңдылықтарына негізделіп, оқу материалының логикалық құрылымын сақтайды.

- Кешенді оқыту тәсілі – Теория мен практиканы ұштастыра отырып, оқушылардың материалды терең түсінуін қамтамасыз етеді.

- Дифференциация және дараландыру – Оқушылардың жеке оқу қарқынына сәйкес күрделілік деңгейі әртүрлі тапсырмалар беріледі.

- Интерактивті оқыту – Графикалық модельдер, анимациялар, виртуалды зертханалық жұмыстар және бейнесабақтар арқылы визуалды түсіндіру әдістері қолданылады.

- Қолданбалы бағыт – Органикалық химияны күнделікті өмірмен, экологиямен және медицинамен байланыстыру арқылы пәнге деген қызығушылықты арттыру.

3. Оқу материалдарының құрылымы

Авторлық бағдарлама модульдік жүйеге негізделіп, оқушыларға материалды жүйелі әрі кезең-кезеңімен меңгеруге мүмкіндік береді:

1. Кіріспе – Органикалық химияның ерекшеліктері мен негізгі заңдылықтары.

2. Көмірсутектер – Алкандар, алкендер, алкиндер, арендер, олардың құрылымы, изомериясы, қасиеттері.

3. Оттекті қосылыстар – Спирттер, фенолдар, карбонилді қосылыстар, карбон қышқылдары.

4. Азотты қосылыстар – Аминдер, аминқышқылдары, ақуыздар.

5. Полимерлер және биомолекулалар – Негізгі макромолекулалар, олардың қасиеттері мен қолданылуы.

6. Органикалық химиядағы реакциялар механизмі – Негізгі органикалық реакциялар мен олардың механизмдері.

7. Қорытынды және тест тапсырмалары – Материалды бекіту және ҰБТ форматындағы тест сұрақтарын шешу.

4. Білімді бағалау және тестілеу жүйесі

Оқушылардың дайындық деңгейін тексеру үшін бірнеше бақылау әдістері қарастырылған:

- Диагностикалық тестілер – Курстың басында оқушылардың бастапқы білім деңгейін анықтау.

- Аралық тесттер – Әр модульді аяқтаған сайын тақырыпты қаншалықты меңгергенін бағалау.

- ҰБТ үлгісіндегі сынақтар – Оқушыларды нақты тестілеу жағдайына дайындау үшін қолданылатын кешенді тесттер.

- Қателерді талдау әдісі – Оқушылардың жиі жіберетін қателерін анықтап, оларды түзетуге бағытталған арнайы тапсырмалар беру.

5. Инновациялық технологияларды пайдалану

ҰБТ-ға дайындық барысында интерактивті әдістер мен заманауи технологияларды қолдану оқушылардың білімін тиімді әрі қызықты түрде арттыруға мүмкіндік береді:

- Онлайн платформалар мен мобильді қосымшалар – Оқушыларға қашықтан оқыту мүмкіндігін береді.

- Жасанды интеллект негізіндегі тестілеу – Оқушылардың әлсіз жақтарын анықтап, жеке ұсыныстар жасайтын интеллектуалды жүйелерді пайдалану.

- Геймификация элементтері – Ойын түріндегі тесттер, химиялық челлендждер арқылы оқуға деген қызығушылықты арттыру.

- Виртуалды зертханалар – Органикалық химия бойынша тәжірибелерді онлайн режимде жүргізуге мүмкіндік береді.

6. Қорытынды

Органикалық химия бойынша ҰБТ-ға дайындықтың авторлық бағдарламасы оқушылардың химиялық ойлау қабілетін дамытуға, логикалық тұжырым жасауға және пәнді өмірмен байланыстыра отырып, оны терең түсінуге бағытталған. Бағдарламаның тиімділігі құрылымдық жүйелілік, практикалық бағытталу, инновациялық әдістерді қолдану, дифференциацияланған тәсіл арқылы артады.

Бұл әдістемелік жүйе тек ҰБТ-дан жоғары балл алуға ғана емес, сонымен қатар оқушылардың болашақ кәсіби білім алуына да мықты негіз қалыптастырады. Сондықтан ғылыми тұрғыдан негізделген, тиімді әдістемелерге сүйенген дайындық бағдарламалары оқушылардың химияны терең меңгеруіне және жоғары нәтижеге қол жеткізуіне ықпал етеді.

Осындай кешенді тәсілдер қолданылғанда ғана оқушылардың білімі сапалы түрде артып, ҰБТ нәтижелері жақсарады .