ҰЙЫМНЫҢ ТАБЫСТЫЛЫҒЫН АРТТЫРУДАҒЫ СТРАТЕГИЯЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТТІҢ РӨЛІ

«Тұран» университеті,

«Менеджмент» мамандығының

3 курс студенті

Қазантаев С.Т.

Жетекші:Қаршығаева А.А

ҰЙЫМНЫҢ ТАБЫСТЫЛЫҒЫН АРТТЫРУДАҒЫ СТРАТЕГИЯЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТТІҢ РӨЛІ

Аңдатпа. Компанияның бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету мен арттыруда стратегиялық менеджменттің рөлі ерекше маңызды. Ол ұйымның ұзақ мерзімді даму бағыттарын анықтап, нарықтағы өзгерістерге уақтылы бейімделуге және тиімді басқару шешімдерін қабылдауға мүмкіндік береді. Стратегиялық менеджмент ресурстарды оңтайлы бөлуді, инновациялық технологияларды енгізуді және тұрақты бәсекелестік артықшылықтарды қалыптастыруды қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, ұйымның ішкі және сыртқы орта факторларын талдау арқылы тиімді даму стратегияларын әзірлеуге ықпал етеді. Бұл мақалада стратегиялық менеджменттің негізгі тұжырымдамалары, оның бәсекеге қабілеттілікке әсері және заманауи бизнес ортада тиімді стратегияларды қолдану тәсілдері қарастырылады.

Түйін сөздер: стратегиялық менеджмент, бәсекеге қабілеттілік, корпоративтік стратегия, нарықтық талдау, басқару тиімділігі, инновациялар, стратегиялық жоспарлау.

Аннотация. Особенно важна роль стратегического менеджмента в обеспечении и повышении конкурентоспособности компании. Она позволяет определить долгосрочные направления развития организации, своевременно адаптироваться к изменениям на рынке и принимать эффективные управленческие решения. Стратегический менеджмент обеспечивает оптимальное распределение ресурсов, внедрение инновационных технологий и формирование устойчивых конкурентных преимуществ. Кроме того, способствует разработке эффективных стратегий развития путем анализа факторов внутренней и внешней среды организации. В данной статье рассматриваются основные концепции стратегического менеджмента, его влияние на конкурентоспособность и подходы к применению эффективных стратегий в современной бизнес-среде.

Ключевые слова:стратегический⠀менеджмент,конкурентоспособность, корпоративная стратегия, анализ рынка, эффективность управления, инновации, стратегическое планирование.

Abstract. Of particular importance is the role of Strategic Management in ensuring and increasing the competitiveness of the company. It determines the directions of long-term development of the organization, allows you to timely adapt to changes in the market and make effective management decisions. Strategic management ensures the optimal distribution of resources, the introduction of innovative technologies and the formation of sustainable competitive advantages. In addition, it contributes to the development of effective development strategies through the analysis of factors of the internal and external environment of the organization. This article discusses the basic concepts of Strategic Management, its impact on competitiveness and ways to apply effective strategies in a modern business environment.

Keywords: strategic management, competitiveness, Corporate Strategy, Market Analysis, management efficiency, innovation, strategic planning.

Кіріспе

Қазіргі заманғы бизнес ортада компаниялардың бәсекеге қабілеттілігін сақтау және арттыру күрделі әрі маңызды міндеттердің бірі болып табылады. Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорындар тұрақты дамуға, өзгерістерге бейімделуге және өз позицияларын нығайтуға ұмтылады. Бұл мақсаттарға жетуде стратегиялық менеджмент шешуші рөл атқарады.

Стратегиялық менеджмент – компанияның ұзақ мерзімді мақсаттарын айқындап, оның тұрақты дамуын қамтамасыз ететін басқару жүйесі. Ол нарықтық жағдайларды талдау, бәсекелестік артықшылықтарды анықтау және оларды тиімді пайдалану арқылы кәсіпорынның табысты қызмет етуіне мүмкіндік береді. Бәсекеге қабілеттілікті арттырудың негізгі құралдары – стратегиялық жоспарлау, инновацияларды енгізу, маркетингтік стратегияларды қолдану және адами капиталды дамыту. Сонымен қатар, қаржылық тұрақтылықты сақтау мен ақпараттық технологияларды тиімді пайдалану да компанияның нарықтағы орнын нығайтуға ықпал етеді.

Қазіргі таңда жаһандану үрдісі мен технологиялық жетістіктер бизнес ландшафтына айтарлықтай өзгерістер енгізуде. Кәсіпорындар үшін бәсекелестік күресі күшейіп, нарықтық жағдайлар жиі өзгеріп отырады. Тұтынушылардың сұраныстары да тұрақсыз сипатқа ие болғандықтан, компаниялар өзгерістерге икемді әрі тиімді жауап бере алуы тиіс. Мұндай ортада стратегиялық менеджменттің маңызы арта түседі, себебі ол ұйымға сыртқы факторларды ескеріп, нарықтық үрдістерге бейімделу мүмкіндігін береді.

Компаниялардың бәсекеге қабілеттілігін сақтау мен арттыру үшін стратегиялық менеджменттің бірнеше негізгі аспектілері қарастырылады. Біріншіден, стратегиялық жоспарлау кәсіпорынның ұзақ мерзімді даму бағытын анықтайды. Екіншіден, инновацияларды енгізу арқылы компания нарықта ерекше өнімдер мен қызметтерді ұсына алады. Үшіншіден, маркетингтік стратегиялар тұтынушылармен байланыс орнатып, брендтің танымалдығын арттыруға көмектеседі. Төртіншіден, қаржылық басқару кәсіпорынның тұрақтылығын қамтамасыз етіп, тәуекелдерді азайтады. Сондай-ақ, адами капиталды дамыту мен ұйымдық құрылымды жетілдіру де стратегиялық басқарудың маңызды құрамдас бөліктері болып табылады.

Зерттеу барысында компаниялардың бәсекеге қабілеттілігін арттырудағы стратегиялық менеджменттің негізгі бағыттары жан-жақты қарастырылады. Оның ішінде, инновациялық даму, цифрлық трансформация, корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік, халықаралық нарыққа шығу және экологиялық тұрақтылық мәселелері талданады.

Бұл жұмыстың мақсаты – стратегиялық менеджменттің кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттырудағы маңызын зерттеп, оның тиімділігін арттыру жолдарын анықтау. Зерттеу нәтижелері компаниялардың нарықтық ортада өз позицияларын нығайтып, ұзақ мерзімді табысқа жетуіне көмектеседі. Осылайша, стратегиялық менеджменттің рөлін тереңірек түсіну арқылы компаниялар өзгермелі бизнес ортасында табысты қызмет ете алады.

Негізгі бөлім

Компанияның бәсекеге қабілеттілігін арттырудағы стратегиялық менеджменттің рөлі қазіргі заманғы бизнес ортада аса маңызды. Стратегиялық менеджмент кәсіпорынның ұзақ мерзімді мақсаттарын айқындап, оның тұрақты дамуын қамтамасыз етеді. Бұл процесте компания нарықтық жағдайларды талдап, өзінің бәсекелестік артықшылықтарын анықтап, оларды тиімді пайдалану стратегияларын әзірлеуі қажет[5.].

Сурет 1 – Компанияның бәсекеге қабілеттілігін арттыру факторлары.

Ескерту– Авторлық диаграмма.

Бәсекеге қабілеттілікті қамтамасыз етудің негізгі құралдарының бірі – стратегиялық жоспарлау. Ол компанияның қазіргі жағдайын бағалап, болашақ бағыттарын белгілеуге көмектеседі.Сонымен қатар, компанияның ресурстарын тиімді пайдалану үшін стратегиялық басқару жүйесін енгізу қажет. Бұл жүйе ұйымның ішкі және сыртқы ортасын ескере отырып, басқарушылық шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді[6.].

Бәсекеге қабілеттілікті арттырудың маңызды аспектілерінің бірі – инновациялық стратегияларды енгізу. Инновация компанияға жаңа өнімдер мен қызметтерді әзірлеуге, өндірістік процестерді жетілдіруге және тұтынушылардың өзгеріп отыратын қажеттіліктеріне бейімделуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, технологиялық жаңашылдықтар бәсекелестерден озып шығуға және нарықтағы орнын нығайтуға көмектеседі[7.].

Сурет 2 – 2020-2025 жж Инновациялық стратегиялардың компания көрсеткіштеріне әсері.

Ескерту– Авторлық диаграмма.

Компанияның бәсекеге қабілеттілігін арттырудағы стратегиялық менеджменттің тағы бір маңызды элементі – маркетингтік стратегияларды қолдану. Тиімді маркетингтік стратегиялар компанияға мақсатты аудиторияны дұрыс анықтауға, брендтің танымалдығын арттыруға және сатылым көлемін ұлғайтуға мүмкіндік береді . Нарықтық зерттеулер негізінде жасалған маркетингтік стратегиялар компанияның тұтынушыларға ұсынатын құнын арттыруға бағытталуы тиіс. Сонымен қатар, баға белгілеу, дистрибуция және жарнама сияқты аспектілер де стратегиялық тұрғыдан қарастырылуы керек[11.].

Бәсекеге қабілеттілікті арттыруда адами капиталдың рөлі ерекше. Қызметкерлердің біліктілігін арттыру, оларға қолайлы жұмыс жағдайларын жасау және мотивация жүйесін дамыту компанияның жалпы өнімділігі мен тиімділігін жақсартуға көмектеседі . Кәсіпорын басшылығы стратегиялық менеджмент шеңберінде кадрлық саясатты дұрыс қалыптастыру арқылы қызметкерлердің шығармашылық әлеуетін барынша пайдалана алады . Корпоративтік мәдениет пен ұйымдық құрылымды жетілдіру де компанияның стратегиялық менеджментінің маңызды бөлігі болып табылады. Ұйымның ішкі коммуникациясын жақсарту, қызметкерлер арасында ынтымақтастық пен сенімділікті арттыру кәсіпорынның жалпы тиімділігін көтереді . Сонымен қатар, икемді ұйымдық құрылым өзгермелі нарықтық жағдайларға жылдам бейімделуге мүмкіндік береді [12.].

Қаржылық менеджмент те бәсекеге қабілеттілікті қамтамасыз етуде үлкен рөл атқарады. Компанияның қаржылық тұрақтылығы мен инвестициялық тартымдылығын сақтау үшін қаржылық ресурстарды дұрыс бөлу қажет. Стратегиялық менеджмент шеңберінде қаржылық жоспарлау, тәуекелдерді басқару және бюджеттік бақылау жүргізу компанияның тұрақты дамуын қамтамасыз етеді . Бәсекеге қабілеттілікті арттырудың тағы бір маңызды аспектісі – компанияның жеткізу тізбегін басқару. Логистикалық процестерді оңтайландыру, жабдықтаушылармен тиімді қарым-қатынас орнату және өндірістік шығындарды төмендету кәсіпорынның нарықтағы орнын нығайтуға көмектеседі . Сондай-ақ, стратегиялық серіктестіктер мен альянстар құру арқылы компания жаңа мүмкіндіктерге ие бола алады[14.].

Ақпараттық технологияларды енгізу қазіргі заманғы стратегиялық менеджменттің ажырамас бөлігіне айналды. Сандық трансформация, автоматтандырылған жүйелерді қолдану және деректерді талдау негізінде шешім қабылдау процестері компанияның бәсекелестік артықшылықтарын күшейтеді . Бұл әсіресе электрондық коммерция, big data және жасанды интеллект секілді салаларда айқын көрінеді. Сонымен қатар, экологиялық тұрақтылық пен әлеуметтік жауапкершілік мәселелері де стратегиялық басқарудың ажырамас бөлігі болып табылады. Қазіргі таңда тұтынушылар мен инвесторлар әлеуметтік жауапкершілікті компанияларды жоғары бағалайды. Сондықтан тұрақты даму қағидаттарын ұстану, қоршаған ортаға әсерді азайту, жасыл технологияларды енгізу компанияның беделін арттырып, нарықтағы тұрақтылығын қамтамасыз етеді .

Кәсіпорын үшін корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік бағдарламаларын әзірлеу және жүзеге асыру – стратегиялық менеджменттің маңызды бағыты. Бұл қызметкерлердің қанағаттанушылығын арттырып, қоғаммен тиімді қарым-қатынас орнатуға көмектеседі. Сонымен қатар, компанияның қоғам алдындағы жауапкершілігі оның ұзақ мерзімді перспективадағы табысты дамуына ықпал етеді . Бәсекеге қабілеттілікке қол жеткізу үшін компаниялар инновацияларды, маркетингтік стратегияларды, қаржылық басқаруды және тұрақты даму қағидаттарын кешенді түрде қолдануы қажет .

Компанияның халықаралық нарықтарға шығуы да стратегиялық менеджменттің маңызды аспектілерінің бірі болып табылады. Ғаламдық деңгейде табысқа жету үшін компаниялар халықаралық бизнес стратегияларын қолдануы тиіс. Бұл жаңа нарықтарға кіру, жаһандық серіктестіктер құру, сондай-ақ жергілікті мәдени ерекшеліктерді ескере отырып, бизнес жүргізу стратегияларын бейімдеуді қамтиды. Көптеген жетекші компаниялар жаһандық нарықта өз позицияларын нығайту үшін франчайзинг, бірлескен кәсіпорындар және стратегиялық альянстар сияқты әдістерді қолданады.

Сонымен қатар, стратегиялық басқару барысында компанияның корпоративтік имиджін қалыптастыру маңызды. Көптеген тұтынушылар мен серіктестер компанияның беделіне назар аударады. Сондықтан қоғаммен байланыс (PR), медиа стратегиялар және әлеуметтік желілердегі белсенділік ұйымның нарықтағы позициясын күшейтудің маңызды құралдары болып табылады. Кәсіпорындардың тұрақты даму стратегияларын ұстануы, сапалы өнім мен қызмет ұсынуы, инновацияларды үздіксіз енгізуі – олардың ұзақ мерзімді табысының кепілі[15.].

Технологиялық дамудың жеделдеуі жағдайында стратегиялық менеджменттің рөлі одан әрі күшейе түсуде. Компаниялар өзгермелі нарық талаптарына тез бейімделуі үшін икемділік пен жылдам әрекет ету қабілетіне ие болуы қажет. Бәсекеге қабілеттілікке жету үшін цифрлық платформаларды, автоматтандырылған жүйелерді және жасанды интеллектті қолдану маңызды. Сонымен қатар, деректерді талдау негізінде стратегиялық шешімдер қабылдау кәсіпорындарға нарықтық үрдістерді тиімді болжауға және бизнесін жаңа деңгейге көтеруге көмектеседі.

Жалпы, стратегиялық менеджменттің негізгі мақсаты – компанияның ұзақ мерзімді табысты дамуын қамтамасыз ету. Бұл үшін кәсіпорындар нарықты мұқият зерттеп, тұтынушылардың сұранысын талдап, инновациялық стратегияларды енгізуі тиіс. Бәсекелестік ортада табысқа жету үшін компаниялар тұрақты даму қағидаттарын ұстанып, өз қызметінде тиімді басқару шешімдерін қолдануы қажет.

Қорытынды

Компанияның бәсекеге қабілеттілігін арттыруда стратегиялық менеджменттің маңызы зор. Ол ұйымның ұзақ мерзімді мақсаттарын анықтап, тиімді даму стратегияларын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Нарықтық жағдайларды талдау, ресурстарды оңтайлы пайдалану және басқарушылық шешімдерді стратегиялық тұрғыдан қабылдау компанияның тұрақтылығын қамтамасыз етеді.

Бәсекеге қабілеттілікті арттырудың негізгі құралдарының бірі – стратегиялық жоспарлау. Ол компанияның нарықтағы орнын нығайтуға, өзгермелі жағдайларға бейімделуге және тұрақты дамуды қамтамасыз етуге бағытталған. Сонымен қатар, инновацияларды енгізу, жаңа технологияларды пайдалану және цифрлық трансформацияны жүзеге асыру ұйымның бәсекелестік артықшылықтарын арттырады.

Маркетингтік стратегияларды тиімді қолдану, тұтынушылардың қажеттіліктерін зерттеу және брендтің тартымдылығын арттыру да компанияның нарықтағы позициясын күшейтеді. Сондай-ақ, адами капиталды дамыту, қызметкерлердің кәсіби біліктілігін жетілдіру және корпоративтік мәдениетті қалыптастыру кәсіпорынның ішкі әлеуетін көтереді.

Қаржылық менеджмент пен логистикалық процестерді оңтайландыру, стратегиялық серіктестіктер орнату және тәуекелдерді басқару да бәсекеге қабілеттілікті арттыруға ықпал етеді. Осы факторлардың барлығы стратегиялық менеджменттің кешенді түрде жүзеге асырылуын талап етеді.

Сонымен қатар, стратегиялық басқарудың тиімділігі ұйымның өзгермелі нарықтық жағдайларға бейімделу қабілетіне де тікелей байланысты. Заманауи бизнес-ортаның күрделілігін ескере отырып, компаниялар икемді стратегияларды әзірлеп, оларды тұрақты түрде жетілдіріп отыруы қажет. Бәсекеге қабілеттілікті сақтау үшін ұйым үнемі нарықтық трендтерді бақылап, технологиялық инновацияларды енгізіп, тұтынушылардың өзгеріп отыратын сұраныстарына бейімделуі тиіс.

Қазіргі заманғы компаниялар үшін тұрақты даму мен әлеуметтік жауапкершілік те маңызды рөл атқарады. ESG қағидаларын сақтау, экологиялық тұрақтылыққа ұмтылу және корпоративтік басқару сапасын арттыру бәсекеге қабілеттілікке оң әсерін тигізеді.

Осылайша, компанияның тұрақты дамуы мен нарықтағы жетекші орынға ие болуы үшін стратегиялық менеджменттің рөлі аса маңызды. Ұйым өзінің бәсекелестік артықшылықтарын нығайтып, ұзақ мерзімді табысқа қол жеткізу үшін инновациялық шешімдерді қолдануы, тиімді басқарушылық стратегияларды енгізуі және нарықтық үрдістерді үнемі бақылауы қажет. Сонымен қатар, компаниялар икемділікті сақтап, өзгерістерге бейімделу қабілетін арттыру арқылы ғана қарқынды дамып келе жатқан бизнес-ортаның талаптарына сәйкес бола алады.

Әдебиеттер тізімі

1. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым / (Жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы): Алматы, 2018,

2. Динаева Б.Б., Сапина С.М. "Академиялық сауаттылықтың теориялық және практикалық негіздері" Оқу құралы, 2020 жыл

3. Академическое письмо.От исселедования к тексту: учебник и практикум для академического бакалавриата/ Ю.М.Кувшинская, Н.А.Зевахина, Я.Э.Ахапкина, Е.И.Гордиенко; под ред. Ю.М.Кувшинской. - М. :Издательство Юрайт,2019.

4. Ә.О. Ыбырайым Стилистика және редакциялау: Оқулық. – Алматы: ЖШС РПБК «Дәуір», 2014.

5. Торанова А.С. Компанияның бәсекеге қабілеттілік стратегиясы: теория және тәжірибе // Вестник Туран. – 2024. – №3.

6. Утегулова Б.С. Стратегиялық менеджмент: негізгі түсініктер және үрдістер – 2023.

7. Букейханова Т.К., Ералина Е.М. Инновациялық ұйымдардың стратегиялық басқаруын жетілдіру // CyberLeninka. – 2023.

8. Жалелева С.З. Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттыру стратегиялары // CyberLeninka. – 2023.

9. Алибекова Г.Р. Интеграцияланған даму стратегиясының маңыздылығы // CyberLeninka. – 2023.

10. Серікбаева А.Т. Қазіргі заманғы тәсілдер: кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін бағалау // CyberLeninka. – 2023.

11. Нұрбекова Ш.Б. Қазақстандағы корпоративтік басқарудың дамуы және реформалар // CyberLeninka. – 2023.

12. Сүлейменова Г.Қ. бәсекелестік артықшылықтары мен даму стратегиясы – 2023.

13. Тасболатов Н.А. Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін бағалау: ұғымдар, жіктеу және әдістер– 2023.

14. Жақсыбеков Қ.Р. Кәсіпорындағы маркетингтік қызметті басқару – 2023.

15. Иванов С.В. Интеграцияланған даму стратегиясының маңыздылығы – 2024.

16. Омаров А.Ж. Инновациялық менеджмент: оқу құралы. – Алматы: Экономика, 2022.

17. Сагадиев К.А. Экономикалық теория негіздері. – Алматы: Қазақ университеті, 2021.

18. Қуантқанов Д.Ш. Кәсіпкерлік негіздері: оқу құралы. – Астана: Фолиант, 2020.

19. Рахимова С.А., Смағұлова З.Қ. Инновациялық экономика. – Алматы: Эверо, 2022.

20. Окутаева С.Т. Әлеуметтік кәсіпкерлік. – Астана, 2022.