Ұлттық құндылықтар негізінде мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу және оқыту

Мектепке дейінгі тәрбие – баланың тұлғалық қалыптасуындағы маңызды кезеңдердің бірі. Осы уақытта берілген білім мен тәрбие баланың болашақ өміріне тікелей әсер етеді. Қазақ халқының ұлттық құндылықтары ғасырлар бойы ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан бай рухани мұра. Балабақшада ұлттық құндылықтарды үйрету арқылы балалардың ұлттық сана-сезімін қалыптастырып, олардың туған еліне, жеріне, тіліне деген құрметін арттыруға болады.

Ұлттық құндылықтардың жас ұрпақты тәрбиелеудегі орнына тоқталар болсақ, халықтың тарихы, мәдениеті, тілі мен дәстүрі арқылы қалыптасқан рухани, материалдық және әлеуметтік құндылықтар жиынтығы. Мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеуде ұлттық құндылықтарды насихаттау олардың рухани дамуына, ой-өрісінің кеңеюіне, ұлттық ерекшеліктерді тануына ықпал етеді. Бұл тәрбиені бірнеше бағытта жүзеге асыруға болады.

Тіл мен әдебиет арқылы тәрбиелеу

Тіл – ұлттық болмыстың басты көрсеткіші. Балабақшада балалардың қазақ тілін меңгеруіне, сөздік қорын молайтуына ерекше мән берілуі керек. Ол үшін халық ауыз әдебиеті – ертегілер, мақал-мәтелдер, жұмбақтар, жаңылтпаштар кеңінен қолданылады.

Ертегілер: Қазақ ертегілерінде батылдық, тапқырлық, адалдық сияқты ізгі қасиеттер дәріптеледі. Мысалы, «Алдар көсе» ертегісі арқылы балаларды тапқырлыққа, батырлар жыры арқылы батылдыққа баулуға болады.

Мақал-мәтелдер: Халық даналығы балаларға терең тәрбие береді. «Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей» деген мақал арқылы еңбекқорлықтың маңызы түсіндіріледі.

Жұмбақтар мен жаңылтпаштар: Балалардың ойлау қабілетін, есте сақтауын дамытады.

Ұлттық салт-дәстүрлерді насихаттау

Балабақшада балаларды қазақ халқының салт-дәстүрлерімен таныстыру олардың ұлттық мәдениетке деген қызығушылығын арттырады. Ұлттық мерекелерді атап өту, дәстүрлерді ойын түрінде көрсету арқылы тәрбие беру тиімді.

«Тұсаукесер» дәстүрі: Балаларға адамның өміріндегі маңызды кезеңдерді түсіндіреді.

«Бесікке салу» дәстүрі: Ана мен балаға деген құрметті қалыптастырады.

«Қонақжайлық» дәстүрі: Балаларды мейірімділікке, үлкенді сыйлауға үйретеді.

«Наурыз мейрамы»: Балаларға табиғаттың жаңаруын, татулық пен бірлікті үйрететін мереке ретінде таныстырылады.

Ұлттық ойындар арқылы дамыту

Қазақ халқының ұлттық ойындары балалардың денсаулығын нығайтып қана қоймай, олардың ойлау қабілетін, жылдамдығын, ептілігін дамытады.

«Тоғызқұмалақ»: Логикалық ойлауды дамытатын қазақтың ұлттық ойыны.

«Асық ойыны»: Балалардың көзбен мөлшерлеу, дәлдік, қолдың ептілігін арттырады.

«Арқан тартыс»: Бірлік пен достықты нығайтатын ойын.

«Қыз қуу»: Жылдамдық пен ептілікті дамытады.

Ұлттық өнер мен қолөнерді үйрету

Балаларды ұлттық өнерге баулу олардың эстетикалық талғамын қалыптастырады, ұлттық мәдениетті құрметтеуге үйретеді.

Дәстүрлі музыка: Балабақшада балаларды домбыра, қобыз секілді ұлттық аспаптармен таныстыру, әндерді үйрету өте маңызды.

Қолөнер: Киіз үй макетін жасау, ою-өрнектерді бояу, кесте тігу секілді жұмыстар арқылы балалардың шығармашылық қабілетін дамытуға болады.

Ұлттық тағамдарды таныстыру

Балаларды қазақтың ұлттық тағамдарымен таныстыру – оларды дәстүрлі ас дайындау мәдениетіне баулу.

Құрт, ірімшік, бауырсақ, қымыз, шұбат секілді тағамдарды таныстыру арқылы қазақ халқының тамақтану мәдениеті туралы түсінік қалыптастыру.

«Ас – адамның арқауы» деген қағиданы түсіндіру арқылы дұрыс тамақтанудың маңыздылығын ұғындыру.

Қорыта келе айтатын болсақ балабақшада ұлттық құндылықтарды насихаттау – ұлттың болашағы үшін маңызды. Ұлттық тәрбие алған бала өз елін, жерін сүйетін азамат болып өседі. Тәрбиеші ретінде біз балалардың ұлттық мәдениетке қызығушылығын оятып, олардың бойында патриоттық сезімді дамытуға барынша күш салуымыз керек. Ұлттық құндылықтарды бойына сіңірген бала өз халқының мұрасын құрметтейтін, оны болашақ ұрпаққа жеткізетін нағыз азамат болып қалыптасады.