Визуалды бағдарламалау: Scratch және Python негіздері

Кіріспе

Бүгінгі таңда цифрлық сауаттылық — әрбір оқушы мен мұғалім үшін маңызды дағды. Бағдарламалау – логикалық ойлау, шығармашылық, жүйелі талдау сияқты қабілеттерді дамытуға ықпал ететін құрал. Бағдарламалауды үйрену үрдісін жеңілдету үшін соңғы жылдары визуалды бағдарламалау құралдары белсенді қолданылуда. Олардың ішінде ең танымалдары – Scratch және Python.

Бұл мақалада визуалды бағдарламалаудың маңызы, Scratch ортасының ерекшеліктері мен Python тіліне бастау алу жолдары, олардың білім берудегі рөлі қарастырылады.

Негізгі бөлім

1. Визуалды бағдарламалау дегеніміз не?

Визуалды бағдарламалау – бұл мәтіндік код жазбай-ақ, бағдарламаларды блоктар арқылы құрастыруға мүмкіндік беретін әдіс. Мұндай тәсіл бағдарламалауға енді ғана қадам басып жатқан оқушылар үшін өте қолайлы.

Артықшылықтары:

• Күрделі синтаксиске тәуелсіздік;

• Бағдарламалау логикасын тез меңгеруге мүмкіндік;

• Қызықты интерфейс пен көрнекілік;

• Интерактивтілік пен ойын түрінде үйрену мүмкіндігі.

2. Scratch бағдарламалау ортасы

Scratch – MIT (Массачусетс технологиялық институты) жасаған визуалды бағдарламалау ортасы. Ол балаларға арналған, бірақ бастауыш деңгейдегі ересектерге де пайдалы.

Scratch-тің мүмкіндіктері:

• Анимациялар жасау;

• Ойындар құрастыру;

• Сценарийлік мультфильмдер;

• Интерактивті презентациялар;

• Қарапайым есептеулер мен шарттарды қолдану.

Оқыту нәтижелері:

• Логикалық ойлау: оқушы оқиғалар тізбегін құра алады;

• Шығармашылық: өзіндік жобалар жасау мүмкіндігі;

• Коммуникация: жобаларды онлайн ортада бөлісу.

Scratch бағдарламасы Қазақстан мектептерінің 5–7-сыныптарында енгізіліп келеді және жаңа оқу бағдарламасына сай келеді.

3. Python тіліне кіріспе

Python – қарапайым әрі қуатты бағдарламалау тілі. Ол қазіргі таңда деректер ғылымы, веб-бағдарламалау, жасанды интеллект және автоматтандыру салаларында кеңінен қолданылады.

Python тілі визуалды болмаса да, оқуға жеңіл синтаксисімен ерекшеленеді. Scratch-пен танысқан оқушы үшін Python-ға көшу оңайырақ болады.

Python тілінің ерекшеліктері:

• Анық әрі түсінікті синтаксис (мысалы: print("Сәлем, әлем!"))

• Қарапайым логикалық операторлар (if, for, while)

• Кең кітапханалар қоры (математика, графика, web, AI)

• Кроссплатформалық қолдау (Windows, MacOS, Linux)

Python-ды оқытудың бастапқы тақырыптары:

• Айнымалылар мен деректер типі

• Арифметикалық операциялар

• Шартты операторлар (if-else)

• Циклдер (for, while)

• Функциялар және модульдер

4. Визуалды бағдарламалауды білім беруде қолдану

Визуалды бағдарламалаудың білім беру артықшылықтары:

• Баланың қызығушылығын оятады

• STEM бағытындағы пәндерге қызығушылықты арттырады

• Жобалық әдісті қолдануға қолайлы

• Командалық жұмысты дамытады

Қолдану салалары:

• Информатика пәні

• Робототехника

• Мектепішілік IT клубтар

• Цифрлық сауаттылық курстары

Қорытынды

Scratch пен Python – бағдарламалауға бастау алудың тамаша құралдары. Визуалды бағдарламалау арқылы оқушылар тек код жазуды емес, сонымен қатар ойлау, жобалау және шешім қабылдау дағдыларын дамытады. Scratch оқушыны қызықтырып, бағдарламалауға баулудың тиімді әдісі болса, Python оны тереңдете дамытуға жол ашады.

Цифрлық қоғамда өмір сүріп жатқан бүгінгі ұрпақ үшін бағдарламалау – тек кәсіби дағды емес, жалпы мәдениетке айналып келеді. Сондықтан визуалды бағдарламалау құралдарын білім беру жүйесінде кеңінен қолдану – уақыт талабы.

Әдебиеттер тізімі

1. Resnick, M. et al. (2009). Scratch: Programming for all. Communications of the ACM.

2. Python Software Foundation – https://www.python.org

3. Scratch ресми сайты – https://scratch.mit.edu

4. Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігі. Жаңартылған білім беру мазмұны бағдарламалары – www.gov.kz

5. Wing, J. M. (2006). Computational Thinking. Communications of the ACM.