ВОЛОНТЕРЛІК ҚЫЗМЕТ - БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІ ТҰЛҒАНЫ ДАЯРЛАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ РЕТІНДЕ

ВОЛОНТЕРЛІК ҚЫЗМЕТ - БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІ ТҰЛҒАНЫ
ДАЯРЛАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ РЕТІНДЕ
Кокенова В.Б., педагог-психолог
ШҚО әкімдігінің білім басқармасы «Өскемен политехникалық колледжі» КМҚК

Қазіргі қоғамда еріктілік институты қоғамның әлеуметтік дамуына әсер
етудің маңызды ресурсына айналуда.
Волонтерлік, волонтерлік қызмет (лат. voluntarius-жақсы-еркін) немесе
еріктілік-бұл өзара көмек пен өзін-өзі қамтамасыз етудің дәстүрлі түрлерін,
ресми қызмет көрсетуді және азаматтық қатысудың басқа да түрлерін қоса
алғанда, ақшалай сыйақыны есептемей, көпшіліктің игілігі үшін ерікті түрде
жүзеге асырылатын қызметтің кең ауқымы. Осы қызметтер негізінде өте
ақылды және ежелгі принцип жатыр: өзіңді адам ретінде сезінгің келсебасқаға көмектес.
Бастапқыда еріктілер тек ерікті сарбаздар деп аталды. Италия, Франция,
Англия және Германияда сексен жылдық және отыз жылдық соғыс кезінде
әртүрлі сюзерендер өздерінің баннерлеріне жаңа және жаңа аңшыларды
соғысуға шақырды, бірақ әскерлерді ұстауға ақшасы жоқ, олар тек даңқ пен
әскери олжаға ие болады деп мәлімдеді. XVII ғасырдың аяғында көптеген
Еуропа елдерінде еріктілер институты еріктілерді жалдаудың немесе шұғыл
жұмылдырудың (соғыс жағдайында) толыққанды мемлекеттік жүйелеріне
айналды. КСРО-да "волонтер" сөзі сирек қолданылды; оған "ерікті" сөзі
ұнады. Идеологиялық тұрғыдан алғанда, азаматтық өзара көмек және
салауатты "денені, ақыл мен рухты" насихаттау әлеуметтік миссиясы В.И.
Ленин атындағы әскери тұтынушылар қоғамы,"Ресей армиясының,
авиациясының және флотының ерікті қоғамы" және Бүкілодақтық Ленин
Коммунистік Жастар одағы сияқты батыстық еріктілер қоғамдары түрінде
құрылған, мемлекетпен толықтай байланысқан "ерікті"ұйымдарға жүктелді.
КСРО-ның ыдырауымен және аталған ұйымдардың таратылуымен елде
уақытша әлеуметтік вакуум пайда болды, бұл еріктілер қағидаттары мен
ұйымдарының дамуындағы мәжбүрлі үзілісті тудырды.
Бүгінде волонтерлікті дамыту проблемасына мемлекет те, азаматтар да
алаңдаулы. Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев 2019 жылғы 21
мамырда Қазақстан мен Ресей еріктілерімен өткізілген кездесу аясында
Волонтерлік қызмет ең жоғары деңгейде қолдау тауып, мемлекеттік
қызметтің барлық сатыларында орындар ұсынылатын 300 қазақстандықтың
тізіміне айналатынын және 2020 жылды - "біз біргеміз"ұранымен
республикадағы еріктілер жылы деп жариялау бастамасын қолдайтынын атап
өтті."...Осы бағыт аясында еріктілердің бірыңғай платформасы құрылады
"QQazvolonteer.kz".
Еріктілер қозғалысы әлеуметтік жауапкершіліктің элементі және дамыған
азаматтық қоғамның жоғары көрінісі екендігі кездейсоқ емес. Бүгінгі таңда
Еріктілер қозғалысының рөлі қоғамның әлеуметтік дамуы үшін үнемі өсіп

келе жатқан маңызға ие, өйткені ол еріктілер қозғалыстарының қажеттілігі
мен маңыздылығын түсінуді қажет етеді.
Жастар-ең серпінді әлеуметтік топ. Жастардың волонтерлік қызметін
пайдалану әлеуеті кем дегенде екі аспектіде көрінеді: жастар волонтерлігінің
қоғамда қалыптасқан нақты өмірлік жағдайға әсері; волонтерліктің осы
қызметке енгізілген жас адамның жеке басының дамуына әсері.
"Өскемен жоғары политехникалық колледжі" КМҚК базасында
ұйымдастырылған OrangeTeam Студенттік еріктілер үйірмесі және Ypeer
(ағылш.YouthPeerEducationNetwork), 44 елдің ұлттық желілерін қамтитын
салауатты өмір салтын ұстануды тең-тең (ағылш. Peer-to-peer) және жастарға
өз денсаулығына жауапты шешімдер қабылдауға мүмкіндік беруге
бағытталған.
Y-PEER желісі еріктілерінің миссиясы "тең оқыту" мен жыныстық тәрбие
беруді ілгерілету, отбасы құндылықтарын, жастардың өнімді денсаулығы мен
гендерлік теңдікті қалыптастыру, АИТВ инфекциясы мен ЖЖБИ-нің алдын
алу, сондай-ақ жастарға өз денсаулығы үшін жауапты шешімдер қабылдауға
мүмкіндік беру арқылы жастардың көшбасшылық әлеуетін дамыту болып
табылады.
"Тең оқыту" принципі (ағылш. peereducation) - маңызды ақпарат
құрдастарымен тең дайындалған еріктілерде сенімді байланыс арқылы
берілетін принцип. Ақпаратты беру форматы оқыту сабақтары, акциялар,
әңгімелер, тренингтер және т. б. түрінде болуы мүмкін, бұл жағдайда қандай
да бір белгілері бойынша (жасы, денсаулық жағдайы, білімі, әлеуметтік
мәртебесі, діні, қызмет түрі және т. б.) осы топтың басқа мүшелеріне тең
белгілі бір топтың мүшесі құрдастары болып табылады.
Үйірмеде өткізілетін барлық іс-шаралар интерактивті түрде өтеді, өйткені
жұмыстың әртүрлі әдістері қолданылады: әңгімелер; пікірталастар; дебаттар;
ми шабуылы; әңгімелер мен жағдайларды талдау әдісі; рөлдік, іскерлік және
коммуникативті ойындар.
Осы үйірменің жұмысы барысында оқытылған волонтер-студенттер түрлі
іс-шаралар өткізді, олардың ішінде:
-Халықаралық желіні таныстыру, оның миссиясымен, принциптерімен,
мақсаттарымен танысу, онда тренинг кездесулерін өткізу тәжірибесі бар
студенттердің өздері еріктілік бар екенін, ерікті қызметтің қандай
қажеттіліктерін қанағаттандыра алатындығын, еріктінің жеке басы қандай
артықшылықтармен танысатындығын айтады
-Ақпараттық-мотивациялық кездесулер, студенттердің өздері оқу жылына
арналған жұмыс жоспарын құру үшін жұмыс істейді, оқу кездесулерін
өткізудің таңдалған тақырыбында білімді арттыру туралы ақпарат көздеріне
жүгініп, жаңа білім іздейді, оларды жасөспірімдер мен студенттер оңтайлы
түрде ұсынады, осылайша жастардың өзіндік санасының өсуіне, олардың
өзін-өзі ұйымдастыру және өзін-өзі басқару қабілетінің дамуына ықпал етеді.
- "Келін-ХХІ ғасырдың құлы", " Ұрады-сүйеді ме?", "Шешесіне қарап
қызын ал", "Спорттағы жетістік-байлар үшін" атты тақырыптарда

студенттерге өздерінің өмірлік ұстанымдары туралы мәлімдеуге, ел
дамуындағы жастар қозғалысының рөлін ұғынуға, жаңа ұрпақтың
дүниетанымын қалыптастыруға мүмкіндік беріледі, сонымен қатар,
пікірталастар қатысушылар арасында өзекті тақырыптар бойынша
құрылымдалған және арнайы ұйымдастырылған қоғамдық пікір алмасу бола
отырып, логиканы, сыни ойлауды дамытады, мәселелерге жүйелі көзқарас
қалыптастыруға, оқиғалар мен құбылыстардың өзара байланысын анықтауға,
оларды әртүрлі позициялардан қарауға мүмкіндік береді.
- Театрлық пьесалар мен форум-актерлерге де , көрермендерге де әсер
ететін проблемалық мәселе (мысалы, жоспарланбаған жүктілік) негізделген
театр, онда студенттер өздерін, эмоцияларын, жақсартуға болатын
қасиеттерін білуге, сахна мен көпшілік алдында сөйлеу қорқынышын жеңуге
мүмкіндік алады, сонымен қатар студенттер "осында және қазір" актерлік
ойыны кезінде қиындықтарды жеңу тәжірибесін алады, студенттерге өмірдің
өзгеретін жағдайларына үйренуге және бейімделуге көмектесетін мидың
нейропластикасының динамикалық процесін жасайды.
- Кез-келген іскерлік қатынастарды құру, қолдау және дамыту процесінің
өте маңызды құрамдас бөлігі болып табылатын бейресми әңгімелер кәсіби
маманның имиджін жақсартады, құрдастарымен қарым-қатынасты
жақсартады және халықтың әртүрлі топтарының өкілдерімен қарымқатынасты жеңілдетеді.
- Викториналар, рөлдік ойындар немесе әңгімелер сияқты интерактивті
әдістерді қолдана отырып, жастармен ұйымдастырылған сабақтар бос
уақытты өткізудің формалары ретінде белгілі бір ағартушылық және
тәрбиелік жағынан әсер етеді, күрес пен бәсекелестіктің өмірлік жағдайларын
модельдейді, өзара әрекеттесу мен өзара көмек үшін жағдай жасайды, жастар
өз білімдерін пайдаланып басқалардың білімімен баюға мүмкіндік алады.
Жазғы көшбасшылық мектебі жобасы (жкмж) - жас көшбасшыларды
бейресми оқытуға арналған алаң. Басқа жазғы мектептерден ЖКМ (Жазғы
көшбасшылық мектебі) ерекшелігі- қатысушылар шешендік шеберлік
дағдыларын, салауатты өмір салты, жауапты мінез-құлық, белсенді
азаматтық ұстаным мен патриотизм туралы тренингтер арқылы көшбасшы
ретінде даму мүмкіндігін алады. Көбінесе, сенімді атмосфера мен теңдік
сезімі арқасында қатысушылар ата-аналарына және басқа ересектерге қоя
алмайтын сұрақтарын көтереді. Сұрақтарға қол жетімді түрде UNFPA(БҰҰның халық саны қоры) сертификатталған тренерлері жауап береді. Жазғы
көшбасшылық мектебінен шыққаннан кейін қатысушылар қоғамдық
қызметпен белсенді айналысады, өз қоғамының әл-ауқатына қамқорлық
жасайтын еріктілер, жаттықтырушылар болады. Жазғы көшбасшылық
мектебі Дүниежүзілік банк пен Сорос-Қазақстан қорының Қазақстандағы ең
табысты әлеуметтік жобасы деп танылды.
Осылайша, еріктілер қозғалысы колледждегі тәрбие жұмысы жүйесінің
құралдарының бірі, адамның жеке көзқарастары мен ұстанымдарын
көрсететін ерікті таңдау болып табылады. Жыл сайын біздің желіге

студенттерді көптеп тарта отырып, біз оларға дербестік, сенімділік,
толеранттылықты тәрбиелейміз. Еріктілік-бұл үлкен кәсіби және өмірлік
тәжірибе, бұл"азаматтық қоғамның негізі, ол өмірге бейбітшілікке,
бостандыққа, қауіпсіздік пен әділеттілікке деген қажеттілікті әкеледі".
Волонтерлер қатарына қосылып, елеулі проблемалар бойынша жұмыс
істей отырып, жастар өз креативтілігін, әлеуметтік-маңызды проблемаларды
шешудің бірегей тәсілін көрсетеді, бұл өмірде табысты іске асыруға және
мансап сатысымен ілгерілеуге ықпал етеді.

Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Википедия.URL:https://ru.wikipedia.org/wiki/Волонтёрство
[Электрондық ресурс] //
2. Википедия https://ru.wikipedia.org/wiki/Волонтёрство [Электрондық
ресурс] //
3. 2020 жыл волонтер жылы деп жарияланды
https://ria.ru/20190521/1553898369.html [Электрондық ресурс] //
4. Еріктілер жылы қалай өтеді https://strategy2050.kz/ru/news/kak-proydetgod-volonterstva-v-kazakhstane/ [Электрондық ресурс] //
5. Волонтерлік қозғалысқа қатысу арқылы жастардың белсенді азаматтық
ұстанымын қалыптастыру https://infourok.ru/formirovanie-aktivnoygrazhdanskoy-pozicii-molodezhi-cherez-uchastie-v-volonterskom-dvizhenii2237954.html[Электрондық ресурс] //
6. Мақала: Еріктілік-Жастар арасындағы маңызды әлеуметтік
құбылыс.,Еремин.,https://nauchforum.ru/studconf/gum/xxviii/8476.,
[Электрондық ресурс] //
7. YPEER., Википедия., https://ru.wikipedia.org/wiki/Y-PEER
[Электрондық ресурс] //
8. Википедия https://ru.wikipedia.org/wiki/Волонтёрлік [Электрондық
ресурс] //
9.
Оқушыларға, ата-аналарға, мұғалімдерге "тең білім береді"қағидасы
туралы.,https://1bobruisk.schools.by/pages/printsip-ravnyj-obuchaet-ravnogo
[Электрондық ресурс] //
10. "Ашық пікірсайыс"жастар жобасының тұжырымдамасы.,
https://pandia.ru/text/80/194/34866.php.. [Электрондық ресурс] //
11. Актерлік курстар беретін 23 қасиет.,
http://howtomodel.ru/nachinayushhim/23-kachestva-kotorye-dayut-kursyakterskogo-masterstva / [Электрондық ресурс] //
12. Нейропластика ., https://4brain.ru/blog/нейропластичность/.,
[Электрондық ресурс] //

13. Бейресми әңгімелер туралы-тыңдау және сөйлеу мүмкіндігі.,
http://uchebnikirus.com/etika_estetika/korporativna_kultura_diloviy_etiket__timoshenko_nl/neformalna_besida_vminnya_sluhati_govoriti.htm..
[Электрондық ресурс] //
14. Викториналарды ұйымдастыру және өткізу.,
https://infourok.ru/organizaciya-i-provedenie-viktorin-2711348.html..
[Электрондық ресурс] //
15. YPEERKazakhstan Жазғы Көшбасшылық Мектебі .,
https://www.youtube.com/watch?v=04OarYbae8Q.. [Электрондық ресурс] //
16. Волонтерлік қызмет студенттерді әлеуметтік тәрбиелеу технологиясы
ретінде., http://elar.rsvpu.ru/bitstream/123456789/23862/1/avorm_200