«Жетісу облысы білім басқармасының Ескелді ауданы бойынша білім бөлімі» мемлекеттік мекемесінің «М.Маметова атындағы орта мектебі мектепке дейінгі шағын орталығымен» коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Жоба тақырыбы: «Жасанды интеллект: шешім қабылдаудағы 0 мен 1 сандары»

Секция: Қолданбалы математика

Оқушының аты –жөні: Смайлхан Елдана Сыныбы: 5 “Ә”сынып Жетекшісі: Акимханова Қарлығаш Бақытқызы, математика пәнінің мұғалімі Ғылыми кеңесші : Ф.Борибекова "І.Жансүгіров атындағы Жетісу университеті" оқыту және тәрбиелеу әдістемелері кафедрасының қауымдастырылған профессор (доцент)

Шымыр ауылы, 2025 жыл

Мазмұны

І. Кіріспе .........................................................................................................4

ІІ. Негізгі бөлім ..............................................................................................5

2.1. Жасанды интеллект туралы түсінік……………....................................5

2.2. 0 мен 1 сандары — компьютер тілі..........................................................7

2.3. 0 мен 1 арқылы шешім қабылдау логикасы............................................9

2.4. Тәжірибелер мен модельдеу……………..……………………………11

ІІІ. Зерттеу бөлімі .......................................................................................13

3.1. Сауалнама мен нәтижесі........................................................................13

IV. Қорытынды ...........................................................................................18

V. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі .......................................................20

VI. Қосымша ................................................................................................21

Аннотация

Мақсаты: Жасанды интеллекттің шешім қабылдау жүйесін түсіну және оның негізінде жатқан 0 мен 1 сандарының рөлін анықтау.

Міндеттері: Жасанды интеллект ұғымын түсіндіру; Компьютердің тек 0 мен 1 сандарымен жұмыс істеуін талдау; 0 мен 1 сандары арқылы шешім қабылдау принципін мысалмен көрсету; Тәжірибе жасап, қорытындылау.

Өзектілігі: Жасанды интеллект адам өмірінің барлық саласында кеңінен қолданылуда — білімде, медицинада, техника мен көлік жүйелерінде. Алайда көпшілік жасанды интеллекттің шешім қабылдауының негізі неге тек екі сан — 0 мен 1 екенін түсіне бермейді.

Зерттеу сұрақтары (гипотеза) Компьютер неге тек 0 мен 1 сандарымен жұмыс істейді? Жасанды интеллект осы екі таңбаның көмегімен қалай шешім қабылдай алады?

Гипотеза: Егер компьютер тек 0 мен 1 сандарымен жұмыс істесе, онда осы екі таңбаның түрлі комбинациялары арқылы ол ақылды шешім қабылдап, адам сияқты әрекет ете алады.

Әдістер, амалдар, кезеңдер (процедуралар): Ақпарат жинау, бақылау, талдау, тәжірибе жасау. 0 мен 1 сандарының «иә» және «жоқ» мәнін пайдаланып, шешім қабылдау логикасын модельдеу. Кезеңдері ақпарат жинау және зерттеу тақырыбын түсіну; 0 мен 1 жүйесінің мәнін талдау; Қарапайым тәжірибе арқылы шешім қабылдау моделін жасау; Нәтижелерді қорытындылау.

Қорытындылар мен нәтижелер: Зерттеу нәтижесінде жасанды интеллекттің шешім қабылдау негізі — 0 мен 1 сандары екені дәлелденді. Бұл екі сан компьютерге логикалық таңдау жасауға мүмкіндік береді: 0 — «жоқ», 1 — «иә». Көптеген осындай шешімдердің қосындысы жасанды интеллекттің ақылды әрекеттерін құрайды. Оқушы зерттеу барысында логикалық ойлаудың маңызын түсініп, қарапайым алгоритмдер құрастыруға үйренді.

Кіріспе

Қазіргі таңда бүкіл әлемде ғылым мен техника қарқынды дамып келеді. Соның ішінде ерекше назар аудартқан сала – жасанды интеллект. Жасанды интеллект (Artificial Intelligence) – адамның ойлау, талдау және шешім қабылдау қабілетін компьютер арқылы іске асыруды көздейтін ғылым саласы. Ол медицинада, көлікте, білім беруде, тұрмыста және өндірісте кеңінен қолданылып отыр.

Бұл тақырыптың өзектілігі – жасанды интеллекттің адам өмірін жеңілдетіп, көптеген салаларда шешім қабылдау үдерісін автоматтандыруында. Қазір ақылды телефондар, смарт-үй жүйелері, роботтар мен бағдаршамдар адамның орнына белгілі бір шешім қабылдай алады. Бірақ олардың барлығы адам секілді ойлап емес, 0 мен 1 сандары арқылы логикалық есептеу арқылы шешім қабылдайды.

Зерттеу мәселесінің маңыздылығы — жасанды интеллекттің негізінде жатқан екілік жүйенің (0 және 1 сандарының) қызметін түсіну. Бұл жүйе тек информатика саласында ғана емес, барлық компьютерлік техника мен бағдарламалардың жұмыс істеуінің басты тірегі болып табылады. Оқушы ретінде осы жүйенің қалай жұмыс істейтінін, оның шешім қабылдаудағы рөлін түсіну — болашақта сандық технологияларды терең меңгеруге жол ашады.

Шетелдік деректерге сүйенсек, америкалық ғалым Джон Маккарти (John McCarthy) жасанды интеллект ұғымын алғаш рет 1956 жылы енгізген. Ал Алан Тьюрингтің (Alan Turing) зерттеулері компьютердің ойлау қабілетін модельдеуге негіз болған. Қазіргі таңда Google, OpenAI және Microsoft сияқты халықаралық компаниялар жасанды интеллектті дамытуда үлкен жетістіктерге жетті.

Отандық зерттеулерде де бұл тақырыпқа қызығушылық артып келеді. Қазақстандық ғалымдар жасанды интеллектті білім беру мен цифрлық технологияларға енгізу бағытында зерттеу жүргізуде. Мысалы, «Цифрлық Қазақстан» бағдарламасы аясында жасанды интеллект элементтері мемлекеттік қызметтер мен көлік жүйесіне енгізіліп жатыр.

Сондықтан осы жұмыста мен жасанды интеллекттің шешім қабылдау жүйесінде 0 мен 1 сандарының рөлін, яғни екілік жүйенің маңызын қарастырамын. Бұл зерттеу арқылы оқушыларға күрделі технологиялардың негізінде өте қарапайым математикалық ұғым – 0 мен 1 сандары жатқанын түсіндіру көзделеді.

2. Негізгі бөлім

2.1. Жасанды интеллект туралы түсінік

Жасанды интеллект — бұл компьютер мен техникалық құрылғылардың адам сияқты ойлап, шешім қабылдай алу қабілеті. Басқаша айтқанда, ол — машиналардың «ақылына» айналған бағдарламалар жүйесі. Жасанды интеллект адамның ойлауын, есте сақтауын, үйренуін және логикалық талдау жасауын модельдей алады.

Жасанды интеллекттің анықтамасы

«Жасанды интеллект» ұғымын ғылымға алғаш енгізген америкалық ғалым Джон Маккарти 1956 жылы өткен Дартмут конференциясында «Artificial Intelligence» деп атаған. Ол бұл ұғымды: «Адам сияқты ойлайтын, үйренетін және мәселені шеше алатын машиналарды жасау ғылымы» деп сипаттаған.

Яғни жасанды интеллект – адамның ойлау қабілетін компьютерлік бағдарлама арқылы жүзеге асыратын технология.

Жасанды интеллекттің тарихы

Жасанды интеллекттің тарихы ХХ ғасырдың ортасынан басталады.

• 1940–1950 жылдары ағылшын ғалымы Алан Тьюринг компьютер адамның ақыл-ой әрекетін орындай ала ма деген сұрақ қойып, «Тьюринг тестін» ұсынды. Бұл тест машина адам секілді ойлай ала ма, соны анықтайтын әдіс болды.

• 1956 жылы жасанды интеллект ресми ғылым саласы ретінде қалыптасты.

• 1970–1990 жылдары алғашқы роботтар, шахмат ойнайтын бағдарламалар жасалды.

• 2000 жылдан кейін жасанды интеллект өмірдің барлық саласына енді: медицина, көлік, білім, бизнес, тұрмыс, ойын және т.б.

Жасанды интеллекттің қолданылу салалары

Бүгінде жасанды интеллект көптеген салада қолданылады:

1. Медицинада – науқастарды диагностикалау, рентген суреттерін талдау, дәрі таңдау.

2. Білім беру саласында – оқушылардың оқу үлгерімін талдау, онлайн сабақтарда көмекші болу.

3. Көлікте – жол қозғалысын реттейтін ақылды бағдаршамдар, автопилотпен жүретін көліктер.

4. Үй шаруасында – робот шаңсорғыштар үйді тазалап, адамның уақытын үнемдейді.

5. Смартфондарда – дауыспен басқару жүйелері (мысалы: Siri, Google Assistant) адам сұрағына жауап береді.

6. Интернетте – бейнелер мен жазбаларды ұсынатын ұсыныс жүйелері (мысалы: YouTube немесе TikTok-тағы «ұнайтын» бейнелер).

Күнделікті өмірдегі мысалдар

Жасанды интеллектті біз күн сайын байқамай қолданамыз:

• Телефондағы бет тану жүйесі (Face ID) – камера арқылы адамды таниды.

• Робот шаңсорғыш – үй картасын салып, қай жерді тазалау керек екенін өзі шешеді.

• Смартфон көмекшісі – «Қандай ауа райы?» деп сұрасаңыз, жауап береді.

• Ақылды бағдаршамдар – көліктердің қозғалысын бақылап, жол кептелісін азайтады.

Қорытындылай келе, жасанды интеллект — адамның логикалық ойлау қабілетін модельдейтін ерекше технология. Ол 0 мен 1 сандарының көмегімен ақпаратты өңдеп, нақты шешім қабылдайды. Сондықтан оның жұмыс істеу принципін түсіну — болашақ технологияларды меңгерудің алғашқы қадамы болып табылады.

2.2. 0 мен 1 сандары — компьютер тілі

Компьютер адам сияқты сөйлей немесе ойлай алмайды. Ол тек арнайы командалар мен сандарды түсінеді. Сол сандардың ішіндегі ең бастысы — 0 және 1. Бұл екі сан — компьютердің өз тілі, яғни екілік жүйе (бинарлық жүйе) деп аталады.

Екілік жүйе дегеніміз не?

Біз күнделікті өмірде ондық жүйені қолданамыз: онда 0-ден 9-ға дейін он түрлі сан бар.

Ал компьютерде бәрі әлдеқайда қарапайым — онда тек екі сан қолданылады:

• 0 — «жоқ» дегенді білдіреді,

• 1 — «бар» дегенді білдіреді.

Мысалы, жарық шамын елестетсек:

• Шам сөнсе — 0,

• Шам жансa — 1.

Компьютер де дәл осылай жұмыс істейді: әр ақпаратты «иә» немесе «жоқ», «қосулы» немесе «сөнулі» күйде сақтайды. Осылайша ол миллиондаған 0 мен 1-ден тұратын ұзын тізбектер арқылы суреттерді, дыбысты және мәтінді өңдей алады.

Компьютер қалай түсінеді?

Компьютердің ішіндегі барлық ақпарат — биттер мен байттардан тұрады.

• 1 бит – бұл бір ғана таңба (0 немесе 1).

• 8 бит – 1 байт, яғни кішкентай ақпарат бөлігі.

Мысалы:

• «A» әрпі компьютерде былай жазылады → 01000001

• «B» әрпі → 01000010

Сондықтан бізге әріп не сурет болып көрінетін нәрселер — компьютер үшін тек 0 мен 1-дің ұзын тізбегі ғана.

0 мен 1 арқылы логикалық ойлау

Жасанды интеллекттің шешім қабылдауы да осы екі санға негізделеді.

Мысалы:

• Егер жарық бар (1) болса — робот тоқтайды.

• Егер жарық жоқ (0) болса — робот қозғалады.

Бұл қарапайым мысал — логикалық таңдау (if – егер) ережесі. Осындай ережелер көп болған сайын, жасанды интеллекттің шешімі де күрделі бола түседі.

Мысал: компьютердің ойлауы

Адам: «Жол бос па?» — деп сұрайды.

Компьютер:

• Егер сенсор жол бос (1) деп анықтаса — бағдаршам жасыл жандырады.

• Егер жол бос емес (0) болса — бағдаршам қызыл түс береді.

Яғни барлық шешім иә/жоқ, бар/жоқ, 0/1 түрінде қабылданады.

Қорытынды

0 мен 1 сандары — бұл жай ғана цифрлар емес, бүкіл компьютер әлемінің негізі.

Жасанды интеллект, роботтар, телефондар, ойындар — бәрі осы екі сан арқылы жұмыс істейді.

Демек, қарапайым болып көрінетін 0 мен 1 сандары — қазіргі заман технологиясының «жүрегі» болып табылады.

2.3. 0 мен 1 арқылы шешім қабылдау логикасы

Жасанды интеллекттің негізгі қызметі — шешім қабылдау. Яғни ол берілген ақпаратты талдап, дұрыс немесе бұрыс, иә немесе жоқ деген нәтиже шығарады. Бірақ ол адам сияқты оймен немесе сезіммен емес, тек логикалық ережелерге сүйенеді. Бұл логиканың негізі — 0 мен 1 сандары.

Шешім қабылдау деген не?

Шешім қабылдау — бұл белгілі бір жағдайды талдап, дұрыс әрекетті таңдауды білдіреді.

Адам шешім қабылдағанда өз тәжірибесіне, сезіміне және ойына сүйенеді.

Ал жасанды интеллект шешім қабылдағанда бағдарламаланған логикалық амалдарға сүйенеді.

Ол «егер ... болса, онда ...» деген ережемен жұмыс істейді.

Мысалы:

• Егер жарық бар (1) болса — робот тоқтайды.

• Егер жарық жоқ (0) болса — робот жүреді.

Мұндай амал «if...then» («егер...онда») деп аталады және бұл — жасанды интеллекттің негізгі логикалық принципі.

0 мен 1 логикасының мәні

Жасанды интеллект үшін әрбір жағдай екі таңбамен ғана сипатталады:

• 1 — дұрыс, иә, бар, қосулы,

• 0 — бұрыс, жоқ, сөнулі.

Күрделі жағдайларда осы екі таңба бірігіп, бірнеше нұсқаны тудырады.

Мысалы:

Бұл кестеде төрт түрлі шешім тек екі санның (0 мен 1) көмегімен көрсетіліп тұр.

Логикалық амалдардың түрлері

Жасанды интеллект шешім қабылдауда бірнеше логикалық амал қолданады:

1. ЖӘНЕ (AND) — екі шарт та орындалса, нәтиже 1 болады.

   • Мысалы: Егер жарық бар (1) және дыбыс бар (1) болса → нәтиже 1 (робот жұмыс істейді).

2. NEMESE (OR) — бір шарт орындалса да, нәтиже 1 болады.

   • Егер жарық бар (1) немесе дыбыс бар (1) болса → нәтиже 1.

3. ЕМЕС (NOT) — шартқа кері нәтиже береді.

   • Егер жарық жоқ (0) болса → жарық бар (1) деп өзгертеді.

Осы қарапайым логикалық амалдардың көмегімен компьютер өте күрделі есептерді шеше алады.

Күнделікті өмірден мысалдар

• Бағдаршам: Егер жол бос (1) болса – жасыл түс жанады. Егер жол бос емес (0) болса – қызыл түс жанады.

• Робот шаңсорғыш: Егер кедергі бар (1) болса – бағытты өзгертеді, егер жоқ (0) болса – тура жүреді.

• Ақылды тоңазытқыш: Егер есік ашық (1) болса – дыбыс береді, егер жабық (0) болса – тыныш тұрады.

Барлық жағдайда жасанды интеллект нақты бір логикалық ережеге сүйенеді және сол арқылы шешім қабылдайды.

0 мен 1 сандары — жасанды интеллекттің ойлау және шешім қабылдау тілі. Олар арқылы машина тек екі таңбаны пайдаланып, мыңдаған түрлі жағдайды талдап, нақты шешім шығара алады. Яғни, адам үшін ой мен сезім қаншалықты маңызды болса, компьютер үшін 0 мен 1 логикасы соншалықты маңызды.

2.4. Тәжірибелер мен модельдеу

Жасанды интеллекттің шешім қабылдауы мен ойлау жүйесінің негізінде қарапайым математикалық амалдар мен логикалық заңдылықтар жатыр. Компьютер кез келген ақпаратты 0 және 1 сандары түрінде қабылдайды, ал бұл — математикадағы екілік санау жүйесі болып табылады.

1. Екілік жүйенің математикамен байланысы

Математикада біз көбінесе ондық жүйені (0–9) қолданамыз. Ал компьютер тек екі санды — 0 мен 1-ді пайдаланады. Бұл жүйе екілік санау жүйесі (binary system) деп аталады.

Мысалы:

Яғни, компьютер үшін 2 саны – «10», ал 3 саны – «11» болып жазылады. Бұл түрлендіру — математикалық логика мен сандар теориясына негізделген.

2. Тәжірибе: "Ақылды шам" моделі

Мақсаты:

0 мен 1 сандары арқылы қарапайым шешім қабылдау жүйесін көрсету.

Қажетті құралдар:

• Кішкентай шам (немесе LED жарық),

• Қосу/өшіру батырмасы,

• Қағаз немесе макет,

• Маркер.

Тәжірибе барысы:

1. Батырманы «қосулы» күйге қойғанда — ток жүреді → жарық жанады → бұл 1 деген мән.

2. Батырманы «сөнулі» күйге қойғанда — ток жүрмейді → жарық сөнеді → бұл 0 деген мән.

Нәтиже кестесі:

Бұл — компьютер мен жасанды интеллекттің логикалық шешім қабылдауына ұқсас процесс.

Ол да «егер 1 болса – істейді, егер 0 болса – істемейді» деген принциппен жұмыс істейді.

3. Математикалық логика мысалы

Математика пәнінде жиі кездесетін логикалық амалдар жасанды интеллекттің негізін құрайды:

Бұл амалдар математикада ақиқат кестесі (truth table) арқылы көрсетіледі және компьютердің логикалық схемалары да дәл осындай кестелерге сүйенеді.

Осы тәжірибелер арқылы 0 мен 1 сандарының тек цифр емес, логикалық мәні бар символдар екенін байқадық. Математикада бұл ұғым логикалық есептер, функциялар, шартты амалдар арқылы кездеседі,

ал жасанды интеллектте — шешім қабылдау мен алгоритм құрудың негізі болып табылады. Сондықтан жасанды интеллектті түсіну үшін ең алдымен математикалық ойлау мен логикалық амалдарды меңгеру қажет.

Сауалнама-тест тақырыбы:

«Жасанды интеллект және 0 мен 1 сандарының рөлі»

Мақсаты: Оқушылардың жасанды интеллект, екілік жүйе (0 және 1) және шешім қабылдау туралы түсініктерін анықтау.

I бөлім. Жасанды интеллект туралы түсінік

1. Сенің ойыңша, жасанды интеллект деген не?

□ Адам сияқты ойлайтын техника

□ Роботтар мен компьютерлерге арналған бағдарлама

□ Тек ойындарда қолданылатын нәрсе

□ Білмеймін

2. Сенің ойыңша, жасанды интеллекттің жұмысы:

□ Қарапайым

□ Күрделі

□ Орташа

3. Жасанды интеллект шешім қабылдай ала ма?

□ Иә

□ Жоқ

□ Кейде

II бөлім. 0 мен 1 сандары туралы білім

4. Компьютер қандай сандармен жұмыс істейді?

□ Барлық сандармен

□ Тек 0 мен 1 сандарымен

□ Тек жұп сандармен

□ Білмеймін

4. Сенің ойыңша, неге компьютер тек 0 мен 1-ді қолданады?

□ Өйткені ол электр тогымен жұмыс істейді (жанып тұр/сөнген)

□ Себебі басқа сандарды түсінбейді

□ Бұл жай ғана ереже

□ Білмеймін

4. 0 мен 1 сандарының шешім қабылдауда қандай рөлі бар деп ойлайсың?

□ «Иә» және «Жоқ» деген мағынаны білдіреді

□ Олар жай ғана сандар

□ Математикалық есептер үшін қажет

□ Білмеймін

4. Сен 0 мен 1 сандарының мәнін түсіндің бе?

□ Иә, толық түсіндім

□ Біршама түсіндім

□ Жоқ, әлі де түсініксіз

III бөлім. Тәжірибелік түсінік

8. «Қосу» мен «Өшіру» тетіктері нені білдіреді?

□ Қосу – 1, Өшіру – 0

□ Қосу – 0, Өшіру – 1

□ Белгісіз

□ Білмеймін

8. Сен тәжірибеде 0 мен 1 арқылы қандай әрекеттерді байқадың?

□ Шамның жанып-сөнуі

□ Дыбыстың қосылып-өшуі

□ Роботтың қозғалысы

□ Басқа (жаз): __________________

8. Сенің ойыңша, математика 0 мен 1 арқылы шешім қабйылдауға қалай көмектеседі?

□ Есептеу мен логика арқылы

□ Формулалармен

□ Қосынды мен айырма табумен

□ Білмеймін

IV бөлім. Қызығушылық пен көзқарас

11. Саған жасанды интеллект тақырыбы қызықты ма?

□ Иә, өте қызықты

□ Біршама қызық

□ Онша емес

11. Болашақта сен жасанды интеллект немесе роботтармен жұмыс жасағың келе ме?

□ Иә

□ Жоқ

□ Білмеймін

Зерттеу барысында 5–7 сынып оқушыларына «Жасанды интеллект: шешім қабылдаудағы 0 мен 1 сандары» тақырыбы түсіндірілмес бұрын және кейін сауалнама жүргізілді.

Мақсат — оқушылардың жасанды интеллект пен екілік жүйе туралы білімдерінің, түсініктерінің және қызығушылықтарының деңгейін анықтау болды.

Кесте 1 – Оқушылардың жасанды интеллект пен 0 мен 1 сандары туралы білім деңгейінің салыстырмалы талдауы

Түсіндірмеге дейінгі нәтижелер бойынша оқушылардың тек 40% шамасы жасанды интеллекттің не екенін білді, ал екілік жүйе мен 0 мен 1 сандарының рөлі туралы түсінік 25–35% деңгейінде болды.

Бұл олардың жасанды интеллект ұғымымен алғаш рет танысып отырғанын және оның математикалық негізін толық түсінбегенін көрсетті.

Түсіндіру мен тәжірибеден кейін нәтиже айтарлықтай жақсарды:

• Жасанды интеллект туралы түсінік 40%-дан 80%-ға дейін артты;

• Екілік жүйе мен 0 және 1 сандарының рөлін түсіну екі есеге жуық өсті;

• Қосу/өшіру тетіктерін дұрыс түсіну көрсеткіші 35%-дан 80%-ға жетті;

• Қызығушылық деңгейі 50%-дан 90%-ға көтерілді.

Бұл көрсеткіштер оқушылардың жасанды интеллекттің логикалық жұмыс істеу принципін — яғни, 0 және 1 сандары арқылы шешім қабылдау жүйесін жақсы меңгергенін дәлелдейді.

Сонымен қатар, математикалық логика мен екілік жүйе ұғымдарының оқушыларға нақты тәжірибе арқылы түсіндірілгені олардың танымдық қызығушылығын арттырған.

Талдау нәтижесінде:

• Тақырып түсіндірілгеннен кейін барлық көрсеткіштер 35–45%-ға өскен;

• Бұл әдістің оқушылардың ойлау, талдау және логикалық байланысты орнату қабілетін дамытқаны байқалды;

• Жоба барысында математикалық ұғымдар (екілік жүйе, логикалық мәндер) мен жасанды интеллект тақырыбы тығыз байланыста қарастырылған.

Қорытынды

Мен өз жұмысым арқылы түсіндім:

Жасанды интеллект сырт көзге өте күрделі болып көрінгенімен, оның негізінде бар болғаны екі сан — 0 мен 1 жатыр.

Бұл екі сан — математикадағы екілік (бинарлық) санау жүйесінің негізгі элементтері.

Компьютер мен жасанды интеллект дәл осы математикалық сандар арқылы барлық ақпаратты есептеп, өңдеп, шешім қабылдайды.

Математикалық тұрғыдан, 0 мен 1 тек сандар емес, логикалық мәндерді білдіреді:

• 0 — «жалған» немесе «өшірілген» күй;

• 1 — «шын» немесе «іске қосылған» күй.

Міне, осы екі математикалық мәннің көмегімен жасанды интеллект күрделі есептерді шығарып, мәліметтерді салыстырып, ең тиімді шешім қабылдай алады.

Яғни, жасанды интеллекттің жұмысы — математикалық логика мен алгоритмдердің нақты қолданылуының айқын мысалы.

Бұл зерттеу арқылы мен жасанды интеллект пен математиканың арасындағы тығыз байланысты көрдім:

• Математика жасанды интеллекттің негізгі тілі болып табылады;

• Есептеу, салыстыру, таңдау сияқты әрекеттер — бәрі математикалық амалдарға негізделеді;

• 0 мен 1 сандары — бүкіл сандық әлемнің іргетасы.

Сондықтан мен енді жасанды интеллект тек компьютер саласының емес, математиканың да бір бөлігі екенін жақсы түсіндім.

Болашақта мен осы бағытта білімімді жетілдіріп, ақылды жүйелерді математикалық негізде құрастыруды үйренгім келеді.

Ұсыныс

1. Жасанды интеллект туралы қарапайым тәжірибелер мен ойын түріндегі тапсырмаларды сабақ барысында қолдану оқушылардың қызығушылығын арттырады.

2. Оқушыларға 0 мен 1 сандары арқылы логикалық шешім қабылдау принциптерін көрсету

3. Болашақта жасанды интеллект саласында қолданылатын математикалық модельдер мен алгоритмдерді оқушыларға түсінікті мысалдармен үйрету қажет.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Абылайұлы, Т. Информатика және есептеу техникасы негіздері.– Алматы: «Мектеп», 2022.

2. Есжанова, Г. Жасанды интеллект және оның қолданылу аймақтары. – Нұр-Сұлтан: «Фолиант», 2023.

3. Құлжанова, Ә. Математика және логика: Екілік жүйенің негіздері. – Алматы: «Атамұра», 2021.

4. Russell, S., Norvig, P. Artificial Intelligence: A Modern Approach. – New Jersey: Pearson Education, 2021.

5. Википедия. Екілік санау жүйесі. [Электронды ресурс] – https://kk.wikipedia.org/wiki/Екілік_жүйе

6. OpenAI. Жасанды интеллект туралы түсінік және қолданылуы. – 2024.

Қазақстан Республикасы

«Жетісу облысы білім басқармасының Ескелді ауданы бойынша білім бөлімі» мемлекеттік мекемесінің «М.Маметова атындағы орта мектебі мектепке дейінгі шағын орталығымен» КММ

ҒЫЛЫМИ ЗЕРТТЕУ КҮНДЕЛІГІ

Жоба авторы: Смайлхан Елдана

М.Маметова атындағы орта мектебінің 5 «Ә» сынып оқушысы.

Жоба жетекшісі: Акимханова Қарлығаш Бақытқызы

М. Маметова атындағы орта мектебінің математика пәнінің мұғалімі.

М.Маметова атындағы орта мектебінің

директоры: Р.Б.Мейрбекова

2025-2026 оқу жылы

Ғылыми жоба күнделігі

Зерттеу жобаны плагиатқа қарсы

тексеру нәтижесі туралы

АНЫҚТАМА

Мектеп директоры: Р.Б.Мейрбекова

Күні: 31.10.2025