#1 слайд
Бөлім тақырыбы: 6.3.1.1 VI-IX ғасырлардағы Қазақстан Сабақтың тақырыбы: Қазақстан территориясындағы ерте орта ғасырлық мемлекеттер. ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ 6-СЫНЫП

1 слайд

#2 слайд
Оқу мақсаты: •-6.3.2.2 ерте түрік қағанаттарының сыртқы саясатының негізгі бағыттарын анықтау; •6.2.1.3 тарихи оқиғалар мен процестердің сабақтастығын сипаттау үшін «Ұлы Дала» ұғымын қолдану •Бағалау критерийлері: •- Ерте түрік қағанаттарының сыртқы саясатының негізгі бағыттарын анықтайды.

2 слайд

#3 слайд
•545 жылы түрік қолбасшысына қытай елшісі келіп көп ұзамай екі ел арасында бейбіт қарым- қатынас орнайды. Бумын қаған кезінде түрік тайпалары иеліктерін Хуанхэ жағалауларына дейін кеңейтті. Бумын қаған 552 жылы Жужан қағандығын талқандайды. 552-554 жылдары Қара-Ескенің інісі Мұқан қағанның кезінде жужандарды бас көтерместей етіп жеңді. Осы кезде түріктер Ұлы Даланың шығыстағы қожасына айналды. •Білге қаған мен оның інісі Күлтегін Түрік қағанатын қайта өркендетті. Шығыс Түрік қағанаты Қапаған қаған тұсында Орталық Азияны бағындырды. Білге Қытаймен соғыстағы жеңісі арқылы ұтымды бейбіт келісімге қол жеткізді. Қытай императоры Түрік ордасына үлкен көлемде жібек жіберді. •704 -жылы түркештер Жетісуда өз саяси үстемдігін орнатты. Үшлік пен Сұлық )Сұлу) қағанның тұстарында түркештер нығайып, Жетісудағы ең қуатты мемлекетке айналды. Оңтүстік-батыста олар арабтармен қиян-кескі күрес жүргізді. Оңтүстік-шығыста Қытай басқыншылығына төтеп берді, шығыстан Шығыс Түрік қағанаты қауіп төндірді. 751 жылы арабтармен бірге қытайларға қарсы Атлах шайқасы өтті. •756 жылы қарлұқтар түркештерді ығыстырып, Жетісу аумағына өздерінің саяси үстемдігін орнатты. 840 жылы Енисей қырғыздары қарлұқтардың қолдауымен Ұйғыр қағанатын құлатты. Арабтармен Жетісу жерлері үшін күресті.

3 слайд

#4 слайд
•1-тапсырма.«Көшбасшы және тыңдаушылар» әдісі •Берілген жаңа тақырыпты түсіндіру үшін әр топтан өз еркімен бір оқушы Көшбасшы ретінде өзін ұсынады. Көшбасшының қалауынша мәтінмен жұмыс жүргізу. •1топ – Батыс Түрік қағанатының билеушілері •2топ – Шығыс Түрік қағанаты сыртқы саясаты. •3топ –Түркеш Қағанатының ішкі-сыртқы жағдайы •4 топ –Қарлұқ қағанатының саяси жағдайы •Барлық топтар жаңа білімге сай оқулықты қолдана отырып орындайды •Дескриптор: Білім алушы •Түргеш қағанаты ішкі-сыртқы жағдайы жайлы айтады •Батыс Түрік қағанатының билеушілері жайлы баяндайды •Қарлұқ қағанатының саяси жағдайы туралы айтады •Шығыс Түрік қағанаты сыртқы саясаты туралы түсіндіреді

4 слайд

#5 слайд
Батыс Түрік қағанатының билеушілері Тардуш (Дато) негізін қалаушы Шегу 610-618ж қағанаттың шекарасын кеңейткен Тон 618-630 ж қағанаттың халықаралық жағдайын нығайтқан 634ж нушеби тайпасынан шыққан Ешбар Елтеріс

5 слайд

#6 слайд
Білге қаған тұсында Қытай императоры Түрік ордасына үлкен көлемде жібек жіберді. 682 жылы Қытаймен соғыс барасында өз мемлекетін қайта құрды Күлтегін мен Білгеден соң қағанат құлпырады. Шығыс Түрік қағанаты Қапаған қаған кезінде Орталық Азияны бағындырды 744 жылы біріккен ұйғыр және қарлұқ күштері қағанатты талқандады Шығыс Түрік қағанаты сыртқы саясаты.

6 слайд

#7 слайд
Үшлік қаған Негізін қалаушы, қағанатты 20 әкімшілік аймаққа бөлді. Әр аймақта 7мың әскер болған 706 жылы қаза болады Сары және қара түргештер арасындағы билік үшін талас 20 жылға созылған Нәтижесінде қара түргештер жеңіске жетіп, Сұлық қаған болып тағайындалады Түргеш қағанатының ішкі және сыртқы жағдайы

7 слайд

#8 слайд
•Соғыста көрсеткен ерлігі үшін арабтар оған Әбу Музахим (Сүзеген) деген атақ берді.

8 слайд

#9 слайд
Қарлұқ қағанатының саяси жағдайы 766 - 775 жылы Қашғарияны жаулап алды IX ғасырдың басы Шығыстағы Ұйғыр қағанатынан жеңіліс тауып, екі ел арасындағы күрес 20 жылға созылып 840 жылы Ұйғыр қағанатын тас –талқан етіп жеңеді 712 -713 жыл Арабтарға қарсы күресі 2 ғасырға жуық созылды. Соғды,Шаш,ферғаналықтармен бірігіп жүргізген күресі 756 жылы Қарлұқтар билікті өз қолдарына алады. 751 жылы Атлах шайқасында қарлұқтар арабтарды қолдайды. 940 жылы Қашғардың түрік билеушілері Баласағұн қаласын басып алды.

9 слайд

#10 слайд
Тапсырма:2 Сәйкестендіру кестесі 1 Батыс Түрік қағанатының негізін қалаушы а Қапаған 2 Сұлық қағанға ерлігі үшін берілген атақ в Тардуш (Дато) 3 Үшлік қаған қайтыс болды с 751 ж 4 Атлах шайқасында қарлұқтар арабтарды қолдайды. д 756 ж 5 Қарлұқтар түргештерді ығыстырды е 706 ж 6 Қай қаған кезінде Шығыс Түрік қағанаты Орталық Азияны бағындырды ж Сүзеген

10 слайд

#11 слайд
Жауаптары 1.в, 2.ж, 3.е, 4.с, 5.д, 6,а 1 Батыс Түрік қағанатының негізін қалаушы а Қапаған 2 Сұлық қағанға ерлігі үшін берілген атақ в Тардуш (Дато) 3 Үшлік қаған қайтыс болды с 751 ж 4 Атлах шайқасында қарлұқтар арабтарды қолдайды. д 756 ж 5 Қарлұқтар түргештерді ығыстырды е 706 ж 6 Қай қаған кезінде Шығыс Түрік қағанаты Орталық Азияны бағындырды ж Сүзеген Дескриптор: Білім алушы Берілген сұрақтарды дұрыс жауабымен сәйкестендіреді

11 слайд

#12 слайд
Тапсырма:3 Ребусты шеш ’‛‛‛‛ ’’’’’’‛‛ ’ ’’’‛ ‛ ’’’’ ’‛ ’’’ Дескриптор: Білім алушы Ребусты шешеді.

12 слайд

#13 слайд
Жауабы ’‛‛‛‛ ’’’’’’‛‛ ’ ’’’‛ ‛ ’’’’ ’‛ ’’’ Жауабы: Ұлы Дала Тайпалары

13 слайд

#14 слайд
Қорытынды VI-IX ғасырлары Қазақстан жерін түрік тілдес тайпалар мекен еткен. Ең басты болып 552 жылы Түрік қағанаты құрылады. Ол кезде қағандары Бумын болған. Көптеген ішкі және сыртқы тартыстардан соң 603 жылы Түрік қағанаты екіге бөлінеді. 603 жылы Батыс Түрік қағанаты билікті өз қолына алады. Тардуш кезінде жеке мемлекет болады. Шегу және Тон-ябғу қаған тұстарында да өркендейді. Шығыс Түрік қағанаты өз іргесін 682 жылы қалады. Қытаймен соғыстағы жетістіктерінің арқасында өркендей түсті. Қапаған қаған тұсында Орталық Азияны бағындырды. Білге қаған мен інісі Күлтегін тұсында қағанаттың саясаты өркендеді. Білге қаған кезінде Қытай мемлекеті бейбіт өмір сүру үшін салық ретінде жібек жіберіп отырды. 744 жылы біріккен ұйғыр және қарлұқ күштері Шығыс Түрік қағанатын талқандады. Түргештер негізінен Батыс Түрік қағанатының құрамында болған. 704 жылы түргештер Жетісуда өз саяси үстемдігін орнатты. Мемлекеттің негізін Үшлік қаған қалады. Әйгілі билеушілері қатарына Үшлік пен Сұлық (Сұлу) қағандарды атаса болады. 751 жылы Атлах шайқасына қатысады. 756 жылы Түргештер мемлекеті өмір сүруін тоқтатты. Оның орнына Қарлұқ қағанаты құрылды. 840 жылы Енисей қырғыздарымен бірге Ұйғыр қағанатын құлатты. Арабтармен ұзақ уақыт соғысты. Солай 940 жылы өмір сүруін тоқтатты. Үйге тапсырма: Ерте түрік қағанаттары жайлы қосымша деректер жинақтау

14 слайд