АБАЙ ПОЭМАЛАРЫНЫҢ ТІЛІ

1 слайд
Орындаған:Күмісбек С Тексерген:Бүркітбаева А* Абай поэмаларыны ң тілі

2 слайд
Абай шығармашылығы тақырыбының бірі және бастысы - адам, оның моральдық бет-бейнесі, сыртқы портреті, ішкі дүниесі, іс-әрекеті. Және бұл тақырыптарды Абай бұрынғыдай жалпы түрде, өсиет-ақыл айту түрінде емес, нақтылы түрде, әр қимыл-әрекетті, әр мінез- қылықты дәл көрсету сипатында жырлайды. Абай қазақ тілінің сөздік құрамына өзгеріс енгізді. Өзіне дейінгі ақын-жыраулар тілінде көп қолданылмайтын тұрмыс-салттық лексиканы, қарапайым сөздерді, терминдік мәнге ие болған ескі, жаңа атауларды өлең тіліне қосып, оларды поэзия тілінің құралына айналдырды

3 слайд
Ақын шығармашылығындағы елеулі орын алатын бір сала – поэмалары. Жалпы алғанда, көлемдері азғана, оқиға, сюжеттері шағын шыққан осы поэмалардың да негізгі идеясы мен мақсаты Абайдың көп лирикалық шығармаларындай, ұстаздық тәрбиелік ойларға арналғанын көреміз. «Масғұт», «Ескендір», «Әзім әңгімесі»".

4 слайд
«Ескендір» поэмасы – Абай поэмасының ішіндегі ең елеулісі, ақынның гуманистік ой-пікірлерін тереңірек танытатын шығармасы. Абай Ескендірдің қаталап шөлдеп келе жатып «сылдыр қаққан мөлдір бұлақ» сәулесін көріп, одан әрмен «қақпа» күзетшісімен жолығатын фантазиялық сюжетінің өзінде де тарихтан жырақ кетпеген Поэманың басты кейіпкері Ескендір – Шығыс елдеріне Ескендір Зұлқарнайын деген атпен тараса, Еуропаға Александр Македонский деген атпен тараған, белгілі қолбасшы жайлы аңыздар негізіне, жырларға кейіпкер болған патша.Ескендір жайында Шығыс ақындарының көбі жырлаған. Ә.Фирдауси «Шахнамасында», Низами – «Ескедір- нама» дастанында, Жәми – «Ескендірдің даналық кітабында» жазып, Ескендір образын ақылды, батыр деп ардақтап көрсеткенАл, Абай «Ескендір» дастанына ұстазы Аристотельді, Ескендірдің әкесі мен тұрған жерін, патшалығын қосып, өзінше жырлайды

5 слайд
Жанр түрі – поэма (дастан) Негізгі идеясы – ізгілік пен бейбітшілікті, ғылым мен білімді, яғни рухани биіктікті дәріптеу. Зұлымдық пен қатыгездікті, мансапқорлықты әшкерелеу. Шумақ саны – 42 Тармақ саны – 168 Буын саны – 3 Бунақты Ұйқас түрі – қара өлең ұйқасы (ааба) Шығарманың композициялық құрылысы:Сюжеттің басталуы. Филипп патша қайтыс болған соң Ескендірдің таққа отыруы. Әскер жиып көрші елдерді жаулауы. Сюжеттік байланыс. Елсіз шөлге тап болуы. Өлдім - талдым дегенде мөлдір бұлаққа кездесуі. Шиеленісуі. Алтын қорған. «Бұл – Құдайға бастайтын қақпа» деп ашпай қоюы. Қақпаның ар жағынан алған сый. Шарықтау шегі. Алғаш сыйдың қу сүйек екенін біліп ашуға булығу. Аристотельдің ақылы. Таразыға түскен қу сүйек. Шешімі. Хакім Аристотельдің жауабы: Жеміт көз жер жүзіне тоймаса да,Өлсе тояр көзіне құм құйылғанда.

6 слайд
Әдеби теориялық ұғымдар Теңеу – дарияның суындай қандар ақты;таспадай бейне арықтан шыққан құлап. Эпитет – сар дала, мөлдір бұлақ, алтын қорған, қу өмір, жеміт көз, кәпір көз. Түсіндірме сөздік:Жеміт – қанағатсыз, тойымсыз, обыр Араны ашылды – тойымсыз, ашқарақ, қанағат тұтпау, құнығу Даңғой – елірме, есер, желікбас Долы – ыза кернеген, булықпа, ызақор Ант ұру – айтқанына тұрмайтын тұрлаусыз оңбаған Кәпір – мұсылман дінінен басқа діндегілер, құдайсыз, дінсіз

7 слайд
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 1.Жұмалиев Қ. Абайға дейінгі қазақ поэзиясы және Абай поэзиясының тілі. Алматы, 1948 2.Абай Қүнанбайүлы. Толық жинақ. Қызылорда, 1933, 18-6. 3.Әуезов М. Уақыт және әдебиет. Алматы,1962, 371-бет. 4.Абай Құйанбайұлы. Толық жинақ. Қызылорда, 1933, 17-6. 5. Абайдың революцияға дейінгі басылған өлеңдері жайлы. «Жұлдыз», 1963, № 5, 147—153-6. 6.Қазақтың халық жұмбақтары. Алматы, 1959, 6, 187-6. 7.Жұмалиев.К.Қазақ әдебиеті тарихының мәселелері және Абай