#1 слайд
Алтын киімді адам археологиялық олжасы

1 слайд

#2 слайд
Алтын адам киімі 4 мыңға жуық алтын әшекейлермен безендірілген. Әшекейлер барыс, бұлан, таутеке, арқар, ат, түрлі құс  бейнелерін беретін “хайуанат нақышында” жасалған. Бас сүйектің сол жағынан жаһұт тастармен әшекейленген алтын сырға табылды. Бас киімі кейінгі қазақ киімі үлгілеріне ұқсас, биік, шошақ төбелі, ұзындығы 70 см шамасында. Мойнында дөңгелек жүзік сияқты алтын алқа, іш көйлегі, көкірегінің тұсы, жеңі алтын тоғалармен өрнектелген, саусағында екі алтын жүзік, камзолы құрастырылмалы ауыр белбеумен буылған. Белбеуге аңға ұқсас бейнелер, 16 тоға жапсырылған, оң жағында қызыл қынапты ұзын семсер, сол жағында алтын пластиналар жапсырылған қынға салынған темір қанжар — ақинақ, шалбар балағы да алтын тоғалармен әшекейленген. Қорған қазбалары Қазақстанды 5 ғ.  мекен еткен ежелгі тайпалардың мәдениеті, өнері, діні жайлы құнды деректер берді. Киім үлгісі, жерлеу рәсімі, Алтын адамның Жетісу жерін мекендеген сақтардың көрнекті елбасының ұлы немесе жас көсем, әскербасы екенін айқын көрсетеді.Көне дәуірдегі материалдық мәдениет, өнер, мифология, т.б. салалардан мол дерек беретін Алтын адам сол кездегі сақтарда мемлекеттік өркениет ертеден қалыптасқанын дәлелдейді. Алтын адам – Қазақстанның азаттық символына айналды. Оның тұлғасы Алматының бас алаңына орнатылды, төбе бөркіндегі қанатты тұлпарлар бейнесі елтаңбамызға енді. Алтын киімді адамның сипаттамасы

2 слайд

#3 слайд
Бас киім 150-ге жуық әшекей заттармен безендірілген. Биік, шошақ төбелі, ұзындығы 70 см шамасындағы бас киімі әшекейлердің орналасуына байланысты үш бөліктен тұрады: көк әлемі, жер әлемі және жер асты әлемі. Арқардың алтын мүсіні бас киімнің ең ұшында орналасқан. Ол таудың мәңгілік қар-мұз басқан шың-құздарын мекендеуші жануар Тәңірге бір табан жақын, кіршіксіз деп есептелген.Әсемдікті көрсетіп тұрған жан-жағындағы төрт жебе әлемнің төрт жағын бейнелейді. Олар сабы жіңішке алтын лентамен спираль сияқты оралған және жоғары жағы жапырақ тәрізденіп, ортасы қуыс болып келген. Бұл бас киімдегі жебе тәрізді әшекейлер әлемнің төрт жағын бейнелейді. Ал құстың қанаттары жоғарғы билікті, жоғарғы әлемді білдіреді. Сақ тайпаларының мифологиялық бейнелерінің бірі — жылқы болып есептелген. Бас киімде бір-біріне қараған екі жылқы бейнесі кездеседі. Ол кәдімгі мініс жануары ғана емес, әлем аймақтарының бірінен-біріне өтудің көлігі, Тәңірдің бұйрығын сақтап жеткізуші, дүниені жалғастырушы буын ретінде қарастырылған.Сонымен қатар, жылқы адамдар әлемі мен аспан әлемі арасындағы дәнекер болған және иесіне өлімнен кейінгі сапарында мақсатына жетуіне көмектеседі деп сенілген. Сақ жауынгерінің бас киімінің дәл ортасында таңғажайып қанатты тұлпар бейнеленген.Жылқы сыннан өткен дос, жолдас, соғыс қаруы және ата-бабалар дүниесімен қарым-қатынас құралы ретінде көрінген. Сонымен қатар, ол салтанатты рәсімдік, тәңірлік және аластаушы жануар қызметін атқарған.

3 слайд

#4 слайд
Алтын адамның маңызы 1.Тарихи маңызы Сақ дәуірінің символы: Алтын адам – б.з.д. V-IV ғасырлардағы сақ мәдениетінің жоғары деңгейін көрсететін ерекше археологиялық табыс.Ежелгі көшпелілердің өркениеті: Бұл ескерткіш көшпелі тайпалардың әлеуметтік, саяси, және мәдени даму дәрежесін көрсетеді.Тарихты зерттеу көзі: Алтын адамның табылуы ежелгі тайпалардың өмір салты, діни сенімдері мен өнері туралы құнды ақпарат берді. 2. Мәдени маңызы Аң стилі: Әшекейлердегі бұлан, барыс, құс, тағы басқа аңдардың бейнелері сақтардың дүниетанымы мен өнердегі жоғары деңгейін көрсетеді.Діни нанымдар: Алтын адам жерлеу рәсімдері арқылы ежелгі тайпалардың діни нанымдары мен дүниетанымын зерттеуге мүмкіндік береді.Ұлттық мақтаныш: Алтын адам Қазақстан халқының ұлттық бірегейлігі мен мәдени мұрасының символына айналды. 3. Әлеуметтік маңызы Қоғамдағы әлеуметтік құрылым: Алтын адамның бай әшекейлері мен бас киімі оның қоғамдағы жоғары мәртебесін көрсетеді. Бұл ежелгі тайпалардағы билік иерархиясын айқындайды.Әйелдің рөлі: Тақсай ханшайымы сияқты олжалар ежелгі қоғамдағы әйелдердің де маңызды рөл атқарғанын дәлелдейді. 4. Ғылыми маңызы Археологияның дамуына ықпал: Алтын адамның табылуы Қазақстанда археологиялық зерттеулердің жаңа деңгейге көтерілуіне әсер етті.Жаңа технологияларды қолдану: Зерттеулер барысында заманауи әдістер (радиокөміртекті талдау, химиялық сараптама) қолданылды, бұл ежелгі заттардың жасын, құрамын және жасалу техникасын анықтауға көмектесті. 5. Қазіргі заманғы маңызы Ұлттық символ: Алтын адам Қазақстанның Тәуелсіздік символы ретінде қарастырылады. Оның мүсіні елорда мен басқа да қалаларда қойылған.Туризмді дамыту: Бұл олжа Қазақстанның туристік нысандарының бірі ретінде шетелдік және отандық туристердің қызығушылығын арттыруда.Мәдени құндылықтың насихатталуы: Алтын адамның бейнесі Қазақстанның ұлттық валютасында, көрмелерде және мәдени іс- шараларда кеңінен қолданылады.

4 слайд

#5 слайд
1-Тапсырма. Екі топқа ортақ тапсырма.

5 слайд

#6 слайд
Жауабы: алтын адам табылған орындар мен олардың ерекшеліктері: 1.Есік қорғаны (1969)Табылған жері: Алматы облысы.Уақыты: Б.з.д. V-IV ғасырлар.Ерекшелігі: Бұл ең алғаш табылған “Алтын адам”. Сақ жауынгерінің киімі алтын әшекейлермен көмкерілген, бас киімі биік және шошақ, аң стиліндегі әшекейлермен безендірілген.Археолог: Кемал Ақышев. 2.Аралтөбе қорғаны (1999) Табылған жері: Атырау облысы.Уақыты: Б.з.д. IV-II ғасырлар.Ерекшелігі: Бұл сармат көсемінің қабірі. Жерлеу орнында алтын әшекейлер, қару-жарақ және тұрмыстық бұйымдар табылған. 3.Шілікті қорғаны (2003) Табылған жері: Шығыс Қазақстан облысы.Уақыты: Б.з.д. VIII- VIIғасырлар.Ерекшелігі: Қазақстандағы ең көне “Алтын адам”. 4300-ден астам алтын әшекейлер аң стилінде жасалған.Археолог: Әбдеш Төлеубаев. 4.Талды-2 қорымы (2010) Табылған жері: Қарағанды облысы.Уақыты: Б.з.д. VI-V ғасырлар.Ерекшелігі: Сақ дәуіріне жататын “Алтын адам”. Әшекейлер аң стилінде жасалған және ерекше діни рәсімдерді көрсетеді. 5.Тақсай обасы (2012) Табылған жері: Батыс Қазақстан облысы.Уақыты: Б.з.д. VI ғасыр. Ерекшелігі: Бұл сармат ханшайымы. Оның бас киімі мен алтын әшекейлері ерекше сәнді, көсемдік рөлін айғақтайды.

6 слайд

#7 слайд
Тиграхауда тобы тапсырма Хаумаварга тобы тапсырма

7 слайд

#8 слайд
Жауабы: Тиграхауда тапсырма Есік облысынан табылған адам — біздің заманымызға дейінгі IV ғасырдың соңында өмір сүрген сақ жауынгері. Бұл адам 1969-1970 жылдары археолог К.А. Ақышевтің жетекшілігімен жүргізілген қазба жұмыстары барысында табылды. Оның қабірі Есік ауданындағы тау етегінде орналасқан, және ол өте бай жерлеу орнынан шыққан. Бұл адам мен оның қабірі сақтардың жоғары мәдениетін, өнерін және олардың жерлеу рәсімдеріндегі байлықты айқын көрсетеді. Табылған жәдігерлер — алтын бұйымдар мен сәнді қару-жарақтар — бұл адамның тек әлеуметтік мәртебесінің жоғары екенін ғана емес, сонымен бірге сақ мәдениетінің жоғары деңгейін де дәлелдейді. Сондықтан бұл табыс тарих ғылымында ерекше құнды жәдігер ретінде бағаланады. Хаумаварга тапсырма 1.70 см 2.150 3.Арқардың алтын мүсіні 4. Олар сабы жіңішке алтын лентамен спираль сияқты оралған және жоғары жағы жапырақ тәрізденіп, ортасы қуыс болып келген. 5.4 6.көк әлемі,жер әлемі,жер асты әлемі

8 слайд

#9 слайд
3-тапсырма.Топ басшылардың сайысы.Бұл кім?,Ол не? 1.Бұл парсы патшасы Кир. 2. Суретте «Алтын киімді адам» бейнеленген. 3. Кемел Ақышев. 4. Сақ патшайымы Томирис. 5. Томирис парсы патшасы Кирді өлтіру сәтіндегі сурет.

9 слайд

#10 слайд
6. 1000 теңгелік алтын тиындағы «Алтын адам» бейнесі. 7. Алтын киімді адамның бас киімі. 8. Бұл киноның аты «Томирис».Сақ патшайы туралы кино.

10 слайд

#11 слайд
Қорытынды: Қорыта айтқанда, Алтын адам – Қазақстанның бай тарихи-мәдени мұрасының жарқын символы. Бұл археологиялық олжа ежелгі сақ өркениетінің жоғары деңгейін, олардың рухани және өнер саласындағы жетістіктерін көрсетеді. Сонымен қатар, Алтын адам Қазақстанның тәуелсіздік дәуіріндегі ұлттық бірегейлігі мен мақтанышын айшықтайтын маңызды нышан болып табылады. Бұл жәдігер еліміздің өткенін зерттеп, болашақ ұрпаққа тарихи мұра ретінде жеткізуде үлкен рөл атқарады. Алтын адам – Қазақстанның өткен тарихынан сыр шертетін ерекше жәдігер ғана емес, сонымен бірге ұлттық мақтаныш пен рухтың символы. Ол сақ өркениетінің бай мұрасын көрсетіп қана қоймай, Қазақстан халқының тарихи санасын жаңғыртуда үлкен рөл атқарады. Алтын адам бүгінгі күнде еліміздің мәдениетінің алтын арқауы болып, болашақ ұрпаққа мұра ретінде қызмет етеді.

11 слайд

#12 слайд
Кері байланыс түстерге байланысты Жасыл-өте ұнады Сары -орташа ұнады Қызыл-мүлде ұнамады

12 слайд