#1 слайд
ДАУЫСТЫ ДЫБЫСТАР Дауысты дыбыс өкпеден шыққан ауаның еш кедергіге ұшырамай, еркін шығуынан жасалады. А, Ә, И, Е, Ы, І, О, Ө,У,Ұ,Ү,Э Тілдің қатысына қарай Жақтың қатысына қарай Еріннің қатысына қарай Жуа н Жіңіш ке Ашы қ Қысаң Ерінді к Езулі к

1 слайд

#2 слайд
ДАУЫСТЫ ДЫБЫС ТІЛДІҢ ҚАТЫСЫНА ҚАРАЙ ЖУАН ЖІҢІШКЕ А, О, Ұ, Ы, У /5 әріп Ә, Ө, Ү, І, Е, И, Э, У /7 әріп Тілдің ұшы кейін тартылып, үсті дөңестенуі арқ. жасалады. Тілдің ұшы ілгері созылып жіңішкеруі арқ. жасалады.

2 слайд

#3 слайд
ДАУЫСТЫ ДЫБЫС ЖАҚТЫҢ ҚАТЫСЫНА ҚАРАЙ АШЫҚ ҚЫСАҢ А, Ә, О, Ө, Е, Э /6 әріп Ы, І, И, У, Ү, Ұ/ 6әріп Жақтың кең ашылуы арқылы жасалады. Жақтың тар ашылуы арқылы жасалады.

3 слайд

#4 слайд
ДАУЫСТЫ ДЫБЫС ЕРІННІҢ ҚАТЫСЫНА ҚАРАЙ ЕЗУЛІК А, Ә, Е, Ы, І, И, Э / 7 әріп Езудің кейін тартылуы арқылы жасалады. ЕРІНДІК О, Ө, Ұ, Ү, У / 5 әріп Еріннің дөңгеле-ніп алға қарай созылуы арқылы жас.

4 слайд

#5 слайд
1 тапсырма. Мына сөздердің ішінен жуан дауысты у дыбысы бар сөздерді бір бағанға, жіңішке дауысты у дыбысы бар сөздерді екінші бағанға теріп жазыңыздар. Тану, ілу, шешу, тігу, қазу, беру, жолығу, уақ, уыс, уық сену, төгу, тесу, тору,тоқу, жу, қону, қосу, кесу, уыз,білу, бірігу, көну, көру, оқу, сөгу, төгу. Жуан У Жіңішке У

5 слайд

#6 слайд
2 тапсырма. Көп нүктенің орнына тиісті дауысты дыбыстарды қойып көшіріңіздер. Әл... де болс... с...лқ...н, б...рлық ж...рд... қ...р бас...п ж...тыр. Н...ур...з к...ні әл...мг... шу...ғ...н ш...ш...п т...р, бір...қ қ...зуы әлс...з. ...йткенм...н к...кт...м де к...ліп қ...л...пты. Он...ң д...л...лі - әу...ден т...м...лжып ест...лг...н құс әу...ндері. К...зің к...нге ш...ғыл...сып, әнш...н... к...ре алм...йс...ң.

6 слайд

#7 слайд
«КІМ ЖҮЙРІК?» ойыны. Көңілді шумақтар 1 - БІР Же1 екен 1қазан: Кей1 жемді 1қазан 1-ақ сәтте қойды жеп, Кү1 етті: «Тойдым»,-деп. Естіп 1 кез дү1ді, Жағадағы тү1ді Паналауға жүгірді. 2-ЕКІ Баласына ж2ріп, Ұрсып жатыр К2лік: -2леніп с2ріп, Алып қапсың «2лік». 2ншілей «2ңді» Көрсетпе!-деп ж2ді. К2рейіп баласы, 2ленбей таласып, «Жоймасам ба 2мді!» Деп б2нген с2лді.

7 слайд

#8 слайд
3 тапсырма. Семантикалық картаны толтырыңыздар. № Дауысты дыбыстар Жуан ЖіңішкеАшық Қысаң ЕріндікЕзулік 1 А + + + 2 Ұ 3 И 4 О 5 Ы 6 Ө 7 Ү 8 І 9 Е 10 Ә 11 Э 12 У

8 слайд

#9 слайд
4 тапсырма. Сөздің басы мен соңы бірдей дауысты болып келетін 10 сөз тауып жазыңыздар. Үлгі: алма, іні, апа. _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ __________________________________________________________ 5 тапсырма. Дауысты дыбыспен басталып, дауысты дыбыспен аяқталатын жер-су аттарын тауып жазыңыздар. Үлгі: Алматы, Африка. _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ __________________________________________________________

9 слайд

#10 слайд
6 тапсырма. Қазақ тілінің үндестік заңына бағынбайтын кірме сөздерден 10 сөз тауып жазыңыздар. Үлгі: мейрамхана, мұғалім. ________________________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ ________________________________________________

10 слайд

#11 слайд
7 тапсырма. Тек бір дауысты дыбыстан ғана басталатын 4 сөйлем құраңыздар. Үлгі: Өгіз өткелден өтпей өкірді. ________________________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ ________________________________________________

11 слайд

#12 слайд
Семантикалық картамен жұмыс дауысты жуанжіңішк е ашыққыса ң ерінді к езулікдауыссы з қатаңұяңүнді Ш Ә К І Р Т дауысты жуанжіңішк е ашыққыса ң ерінді к езулікдауыссы з қатаңұяңүнді Д О С Т Ы Қ

12 слайд

#13 слайд
«КІМ ЖҮЙРІК?» ойыны. Көңілді шумақтар «УА!»-десіп отырар Кейде үлкендер білсеңдер. «УА!»-дан тағы сөз туар, Кері оқып көрсеңдер. «...!» болады ол сөзің Екі әріптен тұрады- Көріп жүрген күнде өзің Балықшының құралы. «...»-сүйікті тамағың, Теріс оқып қарағын: Кейде ұйқыда көретін «...» боп шығар жаңағын. Көп қой ыдыс түрлері, «...» деген және бар. Көп жүк артып жүреді, «...» - күшті жануар. Оңға қарай оқысаң, ҚАМЫТ-әбзел бұйымың. Солға қарай оқысаң, “... “ – қысқы киімің.

13 слайд

#14 слайд
8 тапсырма. “АЛТЫБАҚАН” сөзіндегі дыбыстарды пайдаланып сөздер құраңыздар. Қайталанбасын. АЛТЫБАҚАН

14 слайд

#15 слайд
9 тапсырма. Мына өлеңдегі еріндік дауыстылары бар сөздерді бір бағанға, езулік дауыстылары бар сөздерді бір бағанға,екеуі аралас келген сөздерді бір бағанға жазыңыз. Ине Ине бұл,ине, Өтінсең, қадап Инеге тиме! Береді түйме. Босамас қолы Қолыңа ұстап Иненің үйде. Көрдің бе ине? Түймесі түскен Жақсы қыз өспес Жейдені киме! Инесіз үйде! (Қ.Мырзалиев) Еріндік дауыстылы сөздер Езулік дауыстылы сөздер Еріндік,езулік аралас келген сөздер

15 слайд

#16 слайд
10 тапсырма. Қосарланып жазылатын сөздерді толықтырып жазыңыздар. сәлем - дәрі - ата - атақ - әзіл - әдіс - әдет - әл - ән - кәрі - сән - бала - сауқат, абырой, тәсіл, шаға, құртаң, күй, салтанат, қуат, ғұрып, баба, дәрмек, қалжың.

16 слайд

#17 слайд
Тест сұрақтары 1.Қазақ тілінде қанша дыбыс бар? А/36 В/35 С/37 Д/25 2.Дауысты дыбыстар ненің қатысына қарай жуан,жіңішке болып бөлінеді? А/еріннің қатысына В/тілдің қатысына С/жақтың қатысына Д/үннің қатысы 3.Сөздің ең кіші бөлшегі қалай аталады? А/сөз В/буын С/дыбыс Д/әліпби 4. Жуан дауысты дыбыстар тұрған қатарды көрсетіңіз. А/Кенесары, өнерпаз В/Ұлытау, қуғыншы С/Игілік, ержүрек Д/Емхана, арбакеш 5.Еріндік дауыстылардың қатарын табыңыз. А/ а,о,ұ,у,ы В/а,ә,о,ө,е С/ы,і,и,ұ,ү Д/о,ө,ұ,ү,у 6. Төрт дауыстыдан тұрған сөзді табыңыз. А/уылдырық В/дауыстап С/қарулану Д/туысқан 7. Жақтың қатысына қарай дауысты дыбыс қалай бөлінеді? А/еріндік,езулік В/жуан,жіңішке С/ашық, қысаң Д/ашық, жуан 8. Қай дыбыс жақтың кең ашылуы арқылы жасалады? А/ ү В/ ы С/і Д/ ә 9. Дауыстылардың саны қанша ? А/ 11 В/12 С/ 13 Д/9 10. Ашық дауыстының саны қанша? А/6 В/5 С/4 Д/7 11.Бірыңғай қысаң дауыстыдан тұратын сөзді табыңыз. А/кемсіту В/бұрылу С/құдалық Д/өшіру 12.Қай сөз қазақтың төл сөздерінің заңдылығына бағынбай тұр? А/балалық В/темір С/қазір Д/терезе

17 слайд

#18 слайд
Қосымша түсінік •Фонетика (грек)- “дыбыс” –тіл білімінің дыбыстық жағын зерттейтін сала. •Дыбыс – сөздің ең кіші бөлігі. •Тіл дыбыстары сөйлеу мүшелері арқылы жасалады: өкпе, тіл, кеңірдек, дауыс шымылдығы, ауыз қуысы, мұрын қуысы, тіс, таңдай, ерін, тамақ қуысы. •Қазақ тілінде 12 дауысты дыбыс бар. Оның 9-ы қазақ тілінің төл дауысты дыбыстары. И, у, э дауыстылары орыс тілінен енген және халықаралық терминдерде кездеседі. •Дауысты дыбыс буын жасауға қатысады және дауысты дыбысқа екпін түседі. •Қ.т. Әліпбиі 42 әріптен тұрады. Дыбыс саны -37. •Ё, я, ю әріптері дауысты дыбыс қызметін атқарғанмен, дауысты дыбыс түрлеріне жіктелмейді. Себебі йо, йа, йу қосарлы дыбыстардан тұрады. •У дыбысы дауыссыздан кейін келсе, дауысты дыбыс (ту) болады, ал мынадай жағдайларда дауыссыз дыбыс болады: 1) у дыбысынан басқа дауыстыдан кейін келсе (тау), 2)сөз басында дауыстының алдында келсе (уақ). •Қосарлы ый дыбыстары сый, тый түбірлерінен жасалған сөздерде ғана жазылады. Мысалы: сыйлық, сыйлау, сыйымды, сыймайды, тыйым, тыйылу.

18 слайд