Ашық сабақ Қ.Мырзалиев "Қызыл кітап" 1-курс

1 слайд
САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ: ҚАДІР МЫРЗАЛИЕВ “ ҚЫЗЫЛ КІТАП” поэмасы Пән оқытушы: А.Е.Махмутова TICKER +Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ ЖҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ ШЕТІ

2 слайд
Ой ша қыру Қызыл кітап — Бұл өзі қызық кітап: Тысы жұқа, Астары қалыңырақ! TICKER +Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ ЖҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ ШЕТІ

3 слайд
Қадыр Ғинаятұлы Мырзалиев. Қадыр Мырза Әлі 1935 жылы 5 қаңтарда Орал облысы, Жымпиды ауда- нында дүниеге келген. 2011 жылдың 24 қаңтарында Алматы облысында дүниеден озған. Жыр жинақтары «Ой орманы» ( 1965 ); «Дала дидары» ( 1966 ); «Ақ отау» ( 1968 ); «Домбыра» ( 1971 ); «Көш» ( 1973 ); «Жерұйық» ( 1976 ); «Алақан» ( 1977 ); «Қорамсақ» ( 1980 ,  1981 ); «Қызыл кітап» ( 1983 ); «Күміс қоңырау» ( 1970  —  1985 ); «Мәңгі майдан» ( 1993 ); «Биік баспалдақ» ( 1993 ); «Үкілі үзінділер» ( 1996 ); «Алаштың арманы» ( 2001 ); «Жазмыш» ( 2001 ); «Еңіреп өткен ерлер-ай» ( 2001 ); «Иірім» ( 2004 ); «Шырғалаң» ( 2004 ); «Алмас жерде қалмас» ( 2004 ). TICKER +Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ

4 слайд
Видео мәтінмен жұмыс TICKER +Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ ЖҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ ШЕТІ • youtube.com/ watch?v =ODEC3d6AM-E • Режиссер Эрик Сейдахметтің Қадір Мырза Әлі атамыздың рухына арналған бейнебаянды тамашалу.

5 слайд
Есте сақтаңыз! Алған білімді толықтырыңыз! Қызыл кітап   — халықаралық табиғат қорғау одағының “Қызыл кітабы” — халықаралық дәрежедегі құжат. Қызыл кітапқа сирек кездесетін, жылдан жылға азайып не жойылып бара жатқан, сондықтан да айрықша қорғауды қажет ететін жануарлар мен өсімдіктердің түрлері тіркеледі. Жануарларды халықаралық дәрежеде қорғау мәселесі 20 ғасырдың бас кезінде қолға алынды. Қызыл кітаптың қара, қызыл, сары, жасыл, сұр және ақ түсті беттері бар. Қара беттерде жануарлар мен өсімдіктердің жойылып кеткен түрлердің тізімі беріледі. Қызыл беттерде жойылу қаупі бар жануарлар мен өсімдіктер тізімі беріледі. Сары беттерінде саны тез азайып бара жатқан жануарлар мен өсімдіктер әлемінің өкілдерінің тізімі берілген. Ақ беттерінде қашанда саны аз болып келген жануарлар тізімі берілген. Жасыл беттерде жойылып кету қаупінен аман қалған жануарлар мен өсімдіктер тізім берілген. Адамдар көбінесе кейде түсінбей, кейде салақтықтан табиғатты қалпына келтіру үшін ұзақ уақыт қажет болатынын ойламастан, оған қалай болса солай қарайды. Сыңсыған орманның орнындағы жанған түбірлер, су шайып өткен тау беткейлеріндегі жыртылған жерлер, ағаш ағызу кезінде ластанған өзендер. Осының бәрі сирек кездесетін көптеген бағалы аңдар мен өсімдіктердің құруына әкеп соғады. Табиғатта пайда болған әрбір түр өзінше бірегей және ешқашан қайталанбайды, сондықтан да оның жойылуы - орны қайта толмайтын нәрсе. TICKER +Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ ЖҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ ШЕТІ

6 слайд
TICKER +Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ Мәтінмен жұмыс. 1-бөлім. Мылтық көрсем төрлерден іліп қойған, Менің мазам кетеді күдікті ойдан. Жұртпен бірге м ə з болып, Ду-ду етіп Қайта алмаймын одан соң күліп тойдан.     Аңшылыққа қалай жұрт қызығады?! Қан жуады олардың ізін ə лі. Көргеннен-ақ мылтықты Менің үшін Дүниенің дидары бұзылады.     Аяймын мен анасыз, Атасызды. Аяймын мен құлынсыз, Ботасызды. Хайуанатқа жасаған қиянатың – Бауырыңа жасаған опасыздық!     Қызыл түлкі даланың көрігі еді. Жаға болып ол енді «керіледі». Бөкебаймен бүркеулі анау қалпақ – Қалпақ емес – Қақпан боп көрінеді.     Тымырсығы-ай! Қалада жел еспейді. Жел есетін бұл жайлау емес дейді. Анау киім ілгішке көзім түссе, Бұғылардың мүйізі елестейді.     • Ауылда, өспе, мейлі, сен қалада өспе, Анаң сенің б ə рібір Дала емес пе?! Терезеге ұстаған анау шілтер Құсқа құрған торларды салады еске.     Айналайын бұлбұлым, Бал таңдайым, Саған тор да, Қасқырға қақпан дайын. Шынтақтаған жастықты Көрінеді Аққу-қазды жаныштап жатқандайын.     Өкпелетпеу керек қой қожайынды. Айта алмайсың халыңды, Не жайыңды. Ұстай беріп айырды Шошып кетем Шаншығалы жатқандай д ə ужайынды!     Тартып алған аңдардың бір киерін, Қыз-келіншек үшін мен құр күйемін. Кешіре гөр біздерді, Ə улие көл! Кешіре гөр біздерді, Қыр киелі!

7 слайд
1-тапсырма Өлеңнің тақырыбы мен идеясын анықтаңыз тақырып идея Бұл - өнер туындысының іргетасы. Бұл – шығарма. Әдеби шығарма дегеніміз – белгілі дәуірдегі қоғамдық шындықтың сәулесі . Автор тақырып арқылы шындық өмір көріністерін суреттегенде, оны өз көзқарасы , өз дүниетанымы тұрғысынан бейнелейді. Сол арқылы өз мақсат-мүддесін, арманын білдіреді. TICKER +ЖҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ ШЕТІ Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ ЖҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ ШЕТІ

8 слайд
Жауабы : тақырыбы идеясы Халықаралық табиғатты қорғау одағының халықаралық дәрежедегі құжаты “Қызыл кітап” туралы. Сирек кездесетін, жылдан жылға азайып не жойылып бара жатқан, айрықша қорғауды қажет ететін жануарлар мен көптеген бағалы аңдарды және өсімдіктердің түрлерін қорғау, табиғатты аялау, мейірімділікпен қарау. TICKER +Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ ЖҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ ШЕТІ

9 слайд
2-тапсырма Өлеңнің неше шумақ, тармақ, бунақ, буыннан тұратынын көрсетіңіз. Ұйқас түрін табыңыз. TICKER +Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ ЖҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ ШЕТІ • Шумақ – аяқталған синтаксистік біртұтас ойды білдіреді. • Шумақ саны: • Тармақ – өлеңнің әр жолы. • Тармақ саны: • Бунақ – белгілі бір дауыс ырғағымен бөлінуі. • Бунақ саны: • Буын – сөйлеу мүшелерінің тұтастай қимылынан пайда болған бір немесе бірнеше дыбыстық тіркесі. • Буын саны: • Ұйқас - өлең тармақтарындағы аяққы сөздердің дыбыстас естілуі,  үндестігі . • Ұйқас түрі:

10 слайд
Шумақ саны: 9 Тармақ саны: 50 Бунақ саны: 2-3 Буын саны: 11-12 Ұйқас түрі: (а-а-б-а)қара өлең ұйқасы ЖАУАБЫ: TICKER +Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ Ж Ұ М Ы С А Й М А Ғ Ы Н Ы Ң Ш Е Т І ЖҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ ШЕТІ

11 слайд
Метафора - құбылыстар мен заттардың ұқсастық белгілері негізінде астарлы мағынада қолданылуы. Теңеу - затты, нәрсені, құбылысты немесе заттың, нәрсенің, құбылыстың белгісін, қасиетін, сапасын көрсететін көркемдік ұғым . Эпитет - заттың, яки құбылыстың ерекшелігін, сыр- сипатын бейнелі түрде танытатын поэтикалық және стилистикалық ұғым, экспрессивті айқындаушы сөз.  3-тапсырма. Өлеңнен көркемдегіш құралдарды табыңыз TICKER +Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ ЖҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ ШЕТІ

12 слайд
Жауабы: Метафора – дүниенің дидары , бір киері Теңеу – бал таңдайым Эпитет – күдікті ойдан, қыр киелі TICKER +Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ ЖҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ ШЕТІ

13 слайд
4-тапсырм а Түсіндірме сөздікпен жұмыс жасаңыз өлеңдегі қолданысы мағынасы бөкебаймен - тымырсығы-ай! - шілтер - дүниенің дидары - жаныштап - айыр - бір киер - TICKER +Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ ЖҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ ШЕТІ

14 слайд
Жауабы: өлеңдегі қолданысы бөкебаймен - орамал, шәлі.  Түйе ,  қой  жүнінен,  ешкі  түбітінен иірілген жіптен тоқылады тымырсығы-ай! – желсіз,ыстық шілтер - терезе пердесі дүниенің дидары – жер жүзі жаныштап - мыжғылау айыр – шөп жинайтын құрал бір киер - аңның сыртқы терісі TICKER +Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ ЖҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ ШЕТІ

15 слайд
5-тапсырма Өлеңнің тәрбиелік мәнін айтыңыз TICKER +Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ ЖҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ ШЕТІ

16 слайд
TICKER +Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ Ж ҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ Ш ЕТІ ЖҰМЫС АЙМАҒЫНЫҢ ШЕТІ ҮЙ ЖҰМЫСЫ ҚАДІР МЫРЗАЛИЕВ “ ҚЫЗЫЛ КІТАП” поэмасы 2-3-4- бөлім