Материалдар / Ашық сабақ ыбырай алтынсарин

Ашық сабақ ыбырай алтынсарин

Материал туралы қысқаша түсінік

Ғабиден Мұстафин (1902–1985) 29 қарашада қазіргі Қарағанды облысы, Тельман ауданында дүниеге келген. 14 жасында Спасск зауытының табельшісінен бір жыл орысша оқып, сондағы бес жылдық орыс-қазақ мектебінің 4-сыныбына түседі. Бұдан әрі оқуға мүмкіндігі болмай, туған ауылына қайтып оралады. Ауылда әр түрлі қызметте болып, 1925 жылы білімін көтеру мақсатымен Қызылордаға келеді. Мұнда оқуға түсе алмай, өлкелік сотқа іс қағаздарын тіркеуші қызметіне орналасады. Жазушылық өнерге құмарлығы осы кезден басталады

Нұрмұханбет Жасұлан

Автор материалды ақылы түрде жариялады. Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

14 Маусым 2022

313

0 рет жүктелген

Қазақ әдебиеті Басқа Басқа

770 ₸

Бүгін алсаңыз
+39 бонус беріледі
Бұл не?

Бүгін алсаңыз +39 бонус беріледі Бұл не?

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

1 / 10

Материал жариялап, аттестацияға 100% жарамды сертификатты тегін алыңыз!

Ustaz tilegi журналы министірліктің тізіміне енген. Qr коды мен тіркеу номері беріледі. Материал жариялаған соң сертификат тегін бірден беріледі.

Оқу-ағарту министірлігінің ресми жауабы

Сайтқа 5 материал жариялап, тегін АЛҒЫС ХАТ алыңыз!

Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытуға қосқан жеке үлесі үшін және де Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық материалыңызбен бөлісіп, белсенді болғаныңыз үшін алғыс білдіреміз!

Сайтқа 25 материал жариялап, тегін ҚҰРМЕТ ГРОМАТАСЫН алыңыз!

Тәуелсіз Қазақстанның білім беру жүйесін дамытуға және білім беру сапасын арттыру мақсатында Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жариялағаны үшін марапатталасыз!

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!

Материалдың қысқаша түсінігі

1 слайд
ЕСІМ ХАН 1- Уикипедия 2- Мәлімет 3- Хан болу жолы 4- Отбасысы 5- Есім ханның ескі жолы 6- Қайтыс болуы

1 слайд

ЕСІМ ХАН 1- Уикипедия 2- Мәлімет 3- Хан болу жолы 4- Отбасысы 5- Есім ханның ескі жолы 6- Қайтыс болуы

2 слайд
Есім хан — (1598—1628) билік құрған. Есім хан қазақ тарихында «Еңсегей бойлы ер Есім» деген атпен әйгілі болды, оған бұл атақ 1598 жылы ағасы Тәуекел ханмен бірге Мауреннахрға ж асаған жорықта ерекше көзге түскені үшін берілген екен. Есім хан — Шығай ханның баласы, ол бұрын қазақ хандығының Түркістан қаласындағы хан ордасында тұрған.

2 слайд

Есім хан — (1598—1628) билік құрған. Есім хан қазақ тарихында «Еңсегей бойлы ер Есім» деген атпен әйгілі болды, оған бұл атақ 1598 жылы ағасы Тәуекел ханмен бірге Мауреннахрға ж асаған жорықта ерекше көзге түскені үшін берілген екен. Есім хан — Шығай ханның баласы, ол бұрын қазақ хандығының Түркістан қаласындағы хан ордасында тұрған.

3 слайд
■ Қазақта " Қасым салған қасқа жол, Есім салған ескі жол " деген қанатты сөз ежелден бар. Керей мен Әз Жәнібек негізін қалаған Қазақ хандығы әуелде әлсіз, жаңа-жаңа қаз тұрып келе жатқан-ды. Қазіргі Қазақстанның күншығысында, Жетісуда дулаттар, жалайырлар, албан, суан, найман дар, тағы басқа ру-тайпалар құрған күшті мемлекет Моғолстанға келіп, жер сұраған ақордалық бауырларына Есенбұға хан Шу-Ӏле тауларының Қозыбасыға дейінгі жерін бөліп берген. Сол заманның көне көзіндей болып, күні бүгінге дейін атын жоғалтпай, Шу бойында Хан тауы, хандар құс салған C ұңқар шыңы алыстан мұнартып, қол бұлғап тұрғандай. Қаз-қаз басып, ту көтерген Қазақ хандығы жан-жағына алаңдай қарап, күн көруге мәжбүр болған. Шығысында Ойраттардан, батысында Әмір-Темір әулеті билеп тұрған Сырдария мен Әмудария арасындағы күшті мемлекет Мауреннахрдан, солтүстігінде Сібір хандығынан қауіптенетін Моғолстанға қалқан, қорған тәрізді өмір кешті. Әсіресе, өздеріне кектеніп қалған хан Әбілхайыр әне-міне шабуылға шыға ма деген үрей бар.

3 слайд

■ Қазақта " Қасым салған қасқа жол, Есім салған ескі жол " деген қанатты сөз ежелден бар. Керей мен Әз Жәнібек негізін қалаған Қазақ хандығы әуелде әлсіз, жаңа-жаңа қаз тұрып келе жатқан-ды. Қазіргі Қазақстанның күншығысында, Жетісуда дулаттар, жалайырлар, албан, суан, найман дар, тағы басқа ру-тайпалар құрған күшті мемлекет Моғолстанға келіп, жер сұраған ақордалық бауырларына Есенбұға хан Шу-Ӏле тауларының Қозыбасыға дейінгі жерін бөліп берген. Сол заманның көне көзіндей болып, күні бүгінге дейін атын жоғалтпай, Шу бойында Хан тауы, хандар құс салған C ұңқар шыңы алыстан мұнартып, қол бұлғап тұрғандай. Қаз-қаз басып, ту көтерген Қазақ хандығы жан-жағына алаңдай қарап, күн көруге мәжбүр болған. Шығысында Ойраттардан, батысында Әмір-Темір әулеті билеп тұрған Сырдария мен Әмудария арасындағы күшті мемлекет Мауреннахрдан, солтүстігінде Сібір хандығынан қауіптенетін Моғолстанға қалқан, қорған тәрізді өмір кешті. Әсіресе, өздеріне кектеніп қалған хан Әбілхайыр әне-міне шабуылға шыға ма деген үрей бар.

4 слайд
Хан болу жолы ■ Есім хан билік басына ағасы Тәуекел өлгеннен кейін келді. Бұл кезде Қазақ хандығының шығысындағы жағдай Тәуекел тұсындағыдан әлдеқайда күрделене түскен еді. Мұнда ойрат тайпаларының бірігіу процесі жүріп жатты. Сондықтан ол көршілерінде болып жатқан жағдайды жіті қадағалап, олардың тайпалары арасындағы алауыздықты өз пайдасына шешуге ұмтылып бақты. ■ Ойраттардың бір жағынан Ембі, Жайық, Еділ бойындағы ноғайлармен шарпысуы екінші жағынан орыс қамалдарының гарнизондарымен қақтығысуы Есім хан саясатының ықпалды болуына елеулі жағдай жасады. Ақырында үш жақты соғыстың өздеріне қырғын таптыратынын сезген ойрат әміршілері Есім ханның үстемдігін мойындап, тату көршілікте тұру мақсатында ұсыныс жасап, елшілерін жіберуге мәжбүр болады.

4 слайд

Хан болу жолы ■ Есім хан билік басына ағасы Тәуекел өлгеннен кейін келді. Бұл кезде Қазақ хандығының шығысындағы жағдай Тәуекел тұсындағыдан әлдеқайда күрделене түскен еді. Мұнда ойрат тайпаларының бірігіу процесі жүріп жатты. Сондықтан ол көршілерінде болып жатқан жағдайды жіті қадағалап, олардың тайпалары арасындағы алауыздықты өз пайдасына шешуге ұмтылып бақты. ■ Ойраттардың бір жағынан Ембі, Жайық, Еділ бойындағы ноғайлармен шарпысуы екінші жағынан орыс қамалдарының гарнизондарымен қақтығысуы Есім хан саясатының ықпалды болуына елеулі жағдай жасады. Ақырында үш жақты соғыстың өздеріне қырғын таптыратынын сезген ойрат әміршілері Есім ханның үстемдігін мойындап, тату көршілікте тұру мақсатында ұсыныс жасап, елшілерін жіберуге мәжбүр болады.

5 слайд
Есім ханның отбасысы жайлы Әкесі Шығай хан Анасы Яхшим-бигим Ханым Жұбайы 1)Ділшаһ ханым 2)Айлин ханым 3)Падишаһ ханым Балалары Ұлдары: Қасым сұлтан, Есімұлы Жәнібек хан , Ахмед сұлтан, Салқам Жәңгір хан , Сартақ сұлтан Қыздары: Райхан ханым, Ай ханым Есім хан – Шығай ханның он екі ұлының бірі, Сейітқұл сұлтаннан, Ондан сұлтаннан және Тәуекел ханнан кейінгі төртінші ұлы. Анасы шағатайлық Яқшым бике. Тәуекел хан екеуі бір анадан туған. Оның толық есімі – Есмұхаммед (Ишмұхаммед), бірақ жазба дерек мәліметтері мен ауыз әдебиетіндегі материалдарда, сондай-ақ тарихи әдебиеттерде Ишим, Ашим, Есим, Есім түрінде кездеседі. Деректерде Есім ханның тек үш ұлының есімі ғана айтылады, қалғандары жөнінде мәліметтер жоқ. Оның ұлдары: Жәнібек сұлтан, Жәңгір хан (Жахангер) және Сырдақ сұлтан. Есім ханнан кейін тақты оның ұлдары Жәнібек, одан кейін Жәңгір хандар басқарады. Атақты Тәуке хан – Жәңгір ханның ұлы немесе Есім ханның немересі болып келеді.

5 слайд

Есім ханның отбасысы жайлы Әкесі Шығай хан Анасы Яхшим-бигим Ханым Жұбайы 1)Ділшаһ ханым 2)Айлин ханым 3)Падишаһ ханым Балалары Ұлдары: Қасым сұлтан, Есімұлы Жәнібек хан , Ахмед сұлтан, Салқам Жәңгір хан , Сартақ сұлтан Қыздары: Райхан ханым, Ай ханым Есім хан – Шығай ханның он екі ұлының бірі, Сейітқұл сұлтаннан, Ондан сұлтаннан және Тәуекел ханнан кейінгі төртінші ұлы. Анасы шағатайлық Яқшым бике. Тәуекел хан екеуі бір анадан туған. Оның толық есімі – Есмұхаммед (Ишмұхаммед), бірақ жазба дерек мәліметтері мен ауыз әдебиетіндегі материалдарда, сондай-ақ тарихи әдебиеттерде Ишим, Ашим, Есим, Есім түрінде кездеседі. Деректерде Есім ханның тек үш ұлының есімі ғана айтылады, қалғандары жөнінде мәліметтер жоқ. Оның ұлдары: Жәнібек сұлтан, Жәңгір хан (Жахангер) және Сырдақ сұлтан. Есім ханнан кейін тақты оның ұлдары Жәнібек, одан кейін Жәңгір хандар басқарады. Атақты Тәуке хан – Жәңгір ханның ұлы немесе Есім ханның немересі болып келеді.

6 слайд
Есім хан болған жылдары қазақ басында аса қуантарлықтай жылдар болмаған, десе де ол ешқандай қиындыққа мойынсұнбай елді ел ету үшін, жерді кеңейту үшін еңбек етеді. Есім хан өзінің алдындағы Орыс, Қасым хандардың ел ішіне енгізген заңнамаларын қайта қарап, оған өзгертулер мен толықтырулар енгізіп, "Есім ханның ескі жолын" жазып шығады. Өкінішке орай, «Есім ханның ескі жолы» заңнамасының түп-нұсқасы бүгінгі күнге жетпеген. Бірақ та фольклорлық деректерде «Есім ханның ескі жолының» төрт тұғыры болғандығы жазылады. Олар: 1. Хан болсын, ханға лайық заң болсын. 2. Батыр болсын, жорық жолы мақұл болсын 3. Абыз болсын, абыз сыйлау парыз болсын. 4. Би болсын, би түсетін үй болсын.

6 слайд

Есім хан болған жылдары қазақ басында аса қуантарлықтай жылдар болмаған, десе де ол ешқандай қиындыққа мойынсұнбай елді ел ету үшін, жерді кеңейту үшін еңбек етеді. Есім хан өзінің алдындағы Орыс, Қасым хандардың ел ішіне енгізген заңнамаларын қайта қарап, оған өзгертулер мен толықтырулар енгізіп, "Есім ханның ескі жолын" жазып шығады. Өкінішке орай, «Есім ханның ескі жолы» заңнамасының түп-нұсқасы бүгінгі күнге жетпеген. Бірақ та фольклорлық деректерде «Есім ханның ескі жолының» төрт тұғыры болғандығы жазылады. Олар: 1. Хан болсын, ханға лайық заң болсын. 2. Батыр болсын, жорық жолы мақұл болсын 3. Абыз болсын, абыз сыйлау парыз болсын. 4. Би болсын, би түсетін үй болсын.

7 слайд
Қайтыс болуы ■ Есім хан Тұрсын хан мәселесін шешкен нен кейін өзінің Ордасы орналасқан Түркі станға қайтып оралады. Онда ол бір жыл дай өмір сүріп, келесі 1628 жылы ша ма мен 70 жасқа қараған шағында өз ажа лы нан қайтыс болады. Оның денесі Қо жа Ахмет Ясауи кесенесі жанына қойы лып, қабірінің басына кішігірім мавзолей салынады.

7 слайд

Қайтыс болуы ■ Есім хан Тұрсын хан мәселесін шешкен нен кейін өзінің Ордасы орналасқан Түркі станға қайтып оралады. Онда ол бір жыл дай өмір сүріп, келесі 1628 жылы ша ма мен 70 жасқа қараған шағында өз ажа лы нан қайтыс болады. Оның денесі Қо жа Ахмет Ясауи кесенесі жанына қойы лып, қабірінің басына кішігірім мавзолей салынады.

8 слайд
Назарларыңызға рахмет!

8 слайд

Назарларыңызға рахмет!

9 слайд
ЕІ 21-15 ■ Нурсултан Алуа ■ Нұрмұханбет Жасулан ■ Макишев Ернұр ■ Мақсатұлы Жеңіс

9 слайд

ЕІ 21-15 ■ Нурсултан Алуа ■ Нұрмұханбет Жасулан ■ Макишев Ернұр ■ Мақсатұлы Жеңіс