#1 слайд

1 слайд

#2 слайд
Тақырып жоспары: 1. Батыс Түрік қағанатының құрылуы мен этникалық құрамы 2. Қағанаттың саяси және әлеуметтік жағдайы 3. Батыс Түрік қағанатының әлсіреуі,ыдырауы 4. Шығыс Түрік қағанаты

2 слайд

#3 слайд
Батыс Түрік қағанатының құрылуы мен этникалық құрамы

3 слайд

#4 слайд
603 жылы Түрік қағанаты ішкі талас-тартыстың және көрші елдермен соғыс,Қытай шапқыншылығының әсерінен екіге бөлінді. Түрік қағанатының екіге бөлінуі Батыс Түрік қағанаты Шығыс Түрік қағанаты

4 слайд

#5 слайд
Батыс Түрік қағанатының 603-704 жылдардағы аумағы Аумағы: Оңтүстік-шығысында Іле, Шу өзендерінен бастап, Солтүстік-батысында Еділ мен Кубань өзенінің төменгі ағысына дейін Солтүстік шығысында Есіл мен Ертіс өзендерінің жоғарғы ағысы аралығын алып жатыр. Негізгі орталығы-Жетісу Астанасы-Суяб, жазғы ордасы-Мыңбұлақ(Түркістан төңірегі)

5 слайд

#6 слайд
. Шығыс Түрік қағанатының 682-744 жылдардағы аумағы Аумағы: Қазақстанның шығысы,Орталық Азия, Шығыс Түркістан, Оңтүстік Сібір жерлерін алып жатты.

6 слайд

#7 слайд
Батыс Түрік қағанатының этникалық құрамы Батыс Түрік қағанатының этникалық құрамы Он тайпа (он оқ будун) тұрды. «Бұдун» сөзі халық,ел деген ұғымды білдірді. Сонда «он-оқ бұдун» он тайпа дегенді білдіреді. «Он-оқ бұдун» он тайпаның бесеуі дулу, бесеуі нушиби тайпасынан тұрды. 5 Дулу тайпа -Шудың шығысындағы орналасты 5 Нушиби тайпа -Шудың батысындағы орналасты

7 слайд

#8 слайд
Қағанаттың саяси және әлеуметтік жағдайы Қағанаттың ішкі және сыртқы жағдайы Қағанаттың дамуына үлес қосқан қағандар •Тардуш(Дато) қаған-қағанаттың алғашқы қағаны және қағанаттың билігін күшейткен қаған. •Шегу (610-618 ж.) қаған-қағаннаттың шекарасын кеңейтті. •Тон(618-630 ж.) қаған қағанатының халықаралық жағдайын нығайтқан қаған.

8 слайд

#9 слайд
Тардуш (дато) қаған тұсында •Батыс Түрік қағанатын алғашқы кезде Тардуш(дато) қаған басқарды. Бұл кез қағанаттың күшейген кезі еді.Тардуш қаған Шығыс Түрік қағанатын басып алып, екі қағанатты қайта қосуды ойластырды. Ол өз ойын іске асыру үшін Алтайдағы теле тайпасына шабуыл жасап, олардың жерін басып та алған. Сөйтіп өзін Шығыс Түрік қағанатының да қағаны деп жариялайды. Алайда телелер қайтадан оған қарсы көтеріп, теле тайпасы бөлініп кетті. Шегу (610-618 ж.) қаған тұсында Шегу қаған Қағанаттың шығыстағы шекарасын Алтайға дейін, ал батыстағы шекарасын Тарым өзені мен Памир тауына дейін жеткізді.

9 слайд

#10 слайд
Тон (618-630 ж.) қаған тұсында •Тон қаған батыстағы елдерді жаулап алуды ойлады. Қаған Орта Азияны басқару жүйесін қайта құрды. Тон қаған кейбір ірі қалаларды өз қолында тапжылтпай ұстап отыру үшін айла-шарғылар да қолданды. Тон қаған өзінің батыстағы ықпалын нығайтуды және одан айырылып қалмауды ешқашан есінен шығармаған.Әсіресе Иран мен Византия сияқты ірі мемлекеттердің арасындағы жағдайды бақылап отырған.Екі елдің арасында қақтығыс туа қалса, одақтасы Византияға көмектесуге дайын тұрған. Сонда бір соғыс жағдайы 627 жылы Византияға көмек беру үшін өзінің қалың қолын аттандырады. Бұл көмек Батыс Түрік қағанатының халықаралық жағдайдағы саяси беделін өсіре түсті.

10 слайд

#11 слайд
Қаған Шад,жабғу, елтебер Бек Тархан, бұйрық Қара бұдын Тат Құл Ашина руынан шыққан ақсүйектер Билеуші,әскер басы, бүкіл жердің иесі Ру, тайпа басқарушысы Сот қызметін атқарушы Қарапайым халық Қаған сайлаған ұлықтар Қағаннан кейінгі билік иелері Батыс Түрік қағанатының әлеуметтік құрылымы

11 слайд

#12 слайд
Қағанаттың әлеуметтік жағдайы Қаған қағанаттың бірінші басшысы, билігі шексіз мұрагерлік жолмен беріліп отырады. Одан кейінгі билік қаған сайлаған ұлықтың қолына берілді. Қағанаттың жоғарғы лауазымдар қаған руынан шыққан ақсүйектер өкілдерінің қолында болған. Оларға ябғу, шад, елтебер сияқты атақтар беріліп отырған.Қарапайым халықты «қара бұдундар» деп атаған.Алым-салық төлейтін, ауыртпалықты көп көтеретін осы халық еді.Түрік қоғамында «татсыз түрік болмайды» деген теңсіздікті білдіретін тіркес бар. Мұнда «тат» сөзі құл деген мағынаны білдіреді. «Күлтегін» жазуында «Бек ұлдарың құл болды, Пәк қыздарың күң болды» деген жолдардан да түрік қоғамында құлдықтың болғандығын аңғарамыз. "Күлтегін" жыры Күлтегін ескерткішінің 2001 жыл университет әкелінген көшірмесі

12 слайд

#13 слайд
Жартылай мал шаруашылығы Қағанаттың негізгі шаруашылығы жартылай мал шаруашылығы. Батыс Түрік қағанатында көшпелі мал шаруашылығы басым сала болды.Онда төрт түлік мал өсірген.Қыстаулары Іле, Шу, Ертіс сияқты ірі өзен бойларындағы тоғайлы жерлерде немесе тау бөктеріндегі шатқалдарда орналасты.Өйткені ондай желердің от-суы мол, қысы жайлы еді.

13 слайд

#14 слайд
Жерөңдеукәсібіайналысқан , , , . Испиджаб Тараз Талхир Алмалыққалалардаегіншаруашылығы жақсыдамыды Жерөңдеумен - . . қатарсауда саттықта жүргізілдіБатысТүрікқағанатынҰлыЖібекжолыбасыпөттіБұлқалалар ҰлыЖібекжолыныңбойындаорналасқандықтансырттанкелгенсаудагерлерменсаудақатынас . . жүргізілдіСаудакөбінесеайырбастүріндежүрді Талхир(алматыдан 25 шақырым Тараз (Жамбыл қаласы ) орналасқан) Испиджаб (Сайрам, Шымкенттен Алмалық (Іле өзенінің бойында) 12 шақырым орналасқан) орналасқан.

14 слайд

#15 слайд
Батыс Түрікқағанатының , әлсіреуіыдырауы

15 слайд

#16 слайд
Шығыс Түрікқағанаты

16 слайд

#17 слайд
Сабақ аяқталды Сау болыңыздар!

17 слайд