#1 слайд
Сабақтың тақырыбы: Бердібек Соқпақбаевтың өмір жолы мен шығармаларының тәрбиелік мәні

1 слайд

#2 слайд
Балалар әдебиетіндегі Бердібек Соқпақбаевтың орны, оның өмірі мен шығармаларының тәрбиелік мәні жөнінде мағлұмат беру. Жазушының шығармашылық мұрасымен таныстыру, білім алушылардың тілін , ой -өрісін, әңгімелеу дағдысын жетілдіре отырып, шығармаларын оқыта отырып, әдеби теориялық білімдерін дамыту.

2 слайд

#3 слайд
• Бердібек Соқпақбаевтың өмір жолы туралы мәлімет. • Бердібек Соқпақбаевтың шығармаларындағы рухани құндылықтар. • Бердібек Соқпақбаевтың «Менің атым Қожа», «Балалық шаққа саяхат», Жекпе -жек повесьтерінің көркемдік ерекшеліктері

3 слайд

#4 слайд

4 слайд

#5 слайд
Қазақ прозасына қайталанбас соны леп, өзгеше өрнек, ғажайып сыр-сипат әкелген көрнекті жазушы, балалар әдебиетінің классигі Бердібек Соқпақбаев 1924 жылы 15 қазанда Алматы облысының Нарынқол ауылында дүниеге келді. Ол Абай атындағы Қазақ педагогикалық институтын, кейін Мәскеуде жоғары әдеби курсты бітірген. 

5 слайд

#6 слайд
Біраз жыл ауыл мектебінде мұғалім болған. «Қазақ әдебиеті» газетінде, «Балдырған» журналында, Ш.Айманов атындағы «Қазақфильм» киностудиясында қызмет істеген. Қазақстан Жазушылар одағында балалар әдебиеті жөніндегі әдеби кеңесші болған. Шығармашылық жолын өлеңмен бастап, 1950 жылы «Бұлақ» атты жыр жинағын шығарған. Кейін балалар мен жасөспірімдерге арналған 20-дан астам әңгіме, хикаят, роман кітаптарын ұсынды. «Менің атым – Қожа», «Балалық шаққа саяхат», «Бозтөбеде бір қыз бар», «Өлгендер қайтып келмейді» және «Қайдасың, Гауһар?» секілді туындылары КСРО халықтарының және көптеген шет тілдеріне аударылып, сахналық, экрандық нұсқаға айналған.

6 слайд

#7 слайд
Б.Соқпақбаев – реалист суреткер. Дарынды жазушы қаламынан туған қай-қай шығармасында да өмірдің қарама-қайшылықтары, адам жанының қалтарыс-бұлтарыстары, сол дәуірдің психологиялық хал-күйі шынайы шеберлікпен суреттелген.

7 слайд

#8 слайд
* Б.Соқпақбаев – адалдықтың, тазалықтың, адамгершіліктің жыршысы. Оның балаларға арналған туындылары биік көркемдік деңгейімен, табиғи тазалығымен, шынайылығымен, қарапайымдылығымен ерекшеленеді.

8 слайд

#9 слайд
* Б.Соқпақбаев – нәзік психолог, бала жанын терең зерттеген қаламгер. Сондықтан да оның шығармалары қазақ әдебиетінің алтын қазынасына қосылған құнды дүниелер қатарынан табылады.

9 слайд

#10 слайд
 "Бұлақ" (1950) өлеңдер жинағы  "Он алты жасар чемпион" (1951)  "Бақыт жолы" (1952)  "Алыстағы ауылда" (1953)  "Балалық шаққа саяхат" (1960). "Балалық шаққа саяхат" атты повесі бойынша жазылған киносценарийі де фильмғе түсірілді (1965).  "Дала жұлдызы" (1960)  "Аяжан" (1963, орыс тілінде 1965)  "Гауһар" (1966) повестерін жазды.

10 слайд

#11 слайд
ШығармаларыШығармалары Б.Соқпақбаевтың қырқыншы жылдардағы жастар өмірінен жазған "Өлгендер қайтып келмейді" романы (1940- 1974) орыс тіліне аударылып басылды (1969).

11 слайд

#12 слайд
* “ Балалық шаққа саяхат” повесі

12 слайд

#13 слайд
«Балалық шаққа саяхат" атты повесі  бойынша жазылған киносценарийі фильмге түсірілді (1965).

13 слайд

#14 слайд

14 слайд

#15 слайд
* "Балалық шаққа саяхат" атты кітабын 1960 жылы шығарған. * 1965 жылы повесть бойынша жазылған киносценарийіне фильм түсірілген. * Кітап Бердібек атамыздың балалық шағы жайында. Сол кездегі оқиғалар. Кітапты оқи отырып, көзіңе жас алатын кездер де болады. Себебі, бастан өткерген қиындықтары тым қатты. Күніне тек құр қара талқанды ғана жеп өсу, ата-анадан жырақта жұмыс істеу. 8 жастағы баланың ауыр жұмыс істеуі. Бұның бəрі қай оқырманның болса да жүрегін елжіретері анық. * Қанша қиын болса да, оның қамықпағаны адамды жігірлендіргенімен қоса қуанта түседі. Оқуда да үздік, ынталы болды.Ағасының жолын қуып ол да мұғалім болды.Осы жолға түсуінің бірден-бір себебі осы Сатылған ағасы болды. * Кітап ішінде 50-ге жуық əңгіме бар.Əрқайсысының өзі ерекше..  Бұл шығарманың басты кейіпкері –Бердібек. Қызығы мен қуанышы,қайғысы қатар өрілген балалық шағын еш өзгеріссіз қағаз бетіне түсірген. * Апасының мойнына асылып жүрген кездері. Жалаң аяқ ауылдың ыстық топырағын басып, қара кешке дейін еш нәрсе сезбей ойнаған күндері. Балалық махаббаты...  «Шешем жайлы» тарауында жазушы былай дейді: «Әкемді алсаң ,ал құдай, шешемді қой Шекпен тоқып берсе де, өлмеймін ғой»,-деп әзіл аралас шындықты жайып салады. Сонымен қатар ана қасиетін, ана қадірін, ана құрметін анық көрсетеді.Анасынан айырылып қалғаны Бердібекке өте ауыр соққы болады.

15 слайд

#16 слайд
«Балалық шаққа саяхат» повесіне сатылай комплексті талдау Компазиция. Қызығы мен қуанышы, қайғысы қатар өрілген балалық шағын еш өзгеріссіз қағаз бетіне түсіруі. Сюжеті. Апасының мойнына асыл ып жүрген кездері. Жалаң аяқ ауылдың ыстық топырағын басып, қара кешке дейін еш нәрсе сезбей ойнаған күндері. Балалық махаббаты... Текестің суы... Бердібектің барлық сыры мен жырына куә болған осы Текестің суы еді. Оның анасы жастайынан көп қиындық көрген соң, аурушаң болады да ерте көз жұмуы. Артында Тұрдыбек есімді шарана қалуы. «Шешем жайлы» тарауында жазушы: «Әкемді алсаң, ал құдай, шешемді қой  Шекпен тоқып берсе де, өлмеймін ғой»-деп әзіл аралас шындықты жайып салады. Экспозиция Адам өміріндегі ең асыл, тәтті кезең – ол балалық шақ. Сахарада сайрандаған қазақ баласының сыпайы да сотқар қылық, сынық мінезін дәл мүсіндеген.  Байланыс . Автордың шынайы шеберлігіне «Тұрдыбек» атты бөлімдегі бейнелі сөздері арқау бола алады. Ол бөлімде автор оқырман ойын орамдап, жан дүниесін жалынышты сөздермен жайғастырған. Бердібектің әкесі өте жуас, қой аузынан шөп алмастың бірі болады. Үй шаруасына да селқос қарап, тал түске дейін қара суды сіміріп отыра бергенді намыс көрмейді. Анасы қайтыс болған соң әкесі Күміс есімді екінші әйел алуы. Міне, аяқ астынан Бердібекте «мейірімді ана »пайда болады да қалады: «Қара бұлттай қалбиған мынау Күміс Соғады Тұрдыбекті гүрс-гүрс». Тағы қиындық... Тағы уайым... «Ұялмас бетке талмас жақ береді»-деп бұл анасы бос ауыздың өзі болады. Дәлелдеу. Өгей шешенің кесірінен кішкентай баланың отқа күйіп қалуы. Одан соң жүре алмай қалуы. Тағы бір күні ойнап жүріп, қолын шоққа басып алады. Оны дәрігерлер де дұрыс қарамай барлық қолын бірге байлап тастайды. Ал баланың қолы жазыла келе бірігіп кетеді. Кішкентайынан осындай қиындық көрген інісін Бердібек аяйтын. Алып кетейін десе, өзі де оқушы еді

16 слайд

#17 слайд
Шығармадан түйет ін ой 1. Ананы қадірлеу, құрметтеу 2.Қиындықты жеңе білу , төзе білу 3. Жетімдерге қамқорлық көрсету 4. Алға қойған мақсатыңа жету

17 слайд

#18 слайд
* “ Жекпе –жек ” повесіне әдеби талдау

18 слайд

#19 слайд
Жасөспірімдерге арналған ҰОС жылдарындағы ауыл өміріндегі мектеп “ Жекпе - жек”повесьін талдау

19 слайд

#20 слайд
Өмірдің кейбір түбірлі шындықтары, шыншыл, толыққанды адам бейнелері көрсетілуі повестің құндылығын арттырады Өмір әлемінің әр алуан тартысты көріністері Суреткердің алғыр ойы, көреген көзі бұл кейіпкерлердің мінез диалектикасын жіті талдағанын білдіреді. «Жекпе-жек» үлкенге де, кішіге де тартымды, қызғылықты шығарма болып табылады..

20 слайд

#21 слайд
Азаматтық жетілу жолын көрсетуге арналған повестің бірі - «Жекпе-жек». Жазушы шығармаларының негізгі кейіпкерлері мектеп жасындағы оқушылар, жасөспірімдер болып келеді. Сол жас адамдардың мінез қалыптастыру процесін, азаматтық жетілу жолын көрсету. Мұнда жігерлі талабының, еңбексүйгіштігінің арқасында он алты жасында бокстан әлем чемпионы болған Мұрат Батырбаевтың ұнамды бейнесі жасалған. Азаматтық жетілу жолын көрсетуге арналған повестің бірі - «Жекпе-жек». Жазушы шығармаларының негізгі кейіпкерлері мектеп жасындағы оқушылар, жасөспірімдер болып келеді. Сол жас адамдардың мінез қалыптастыру процесін, азаматтық жетілу жолын көрсету. Мұнда жігерлі талабының, еңбексүйгіштігінің арқасында он алты жасында бокстан әлем чемпионы болған Мұрат Батырбаевтың ұнамды бейнесі жасалған.

21 слайд

#22 слайд
Суреткер Мұрат және оның ұстазы Николай Трофимовичтің, мектеп директоры Тоқмолданың тұлғасын көркемдік шындық деңгейіне көтерген. . Жасында нәзік болып өскенімен, ұдайы шынығу, жаттығу арқасында спорт биігіне шыққан Мұрат Батырбаевтың іс-әрекеті ғибратты көрініс тапқан Суреткер Мұрат және оның ұстазы Николай Трофимовичтің, мектеп директоры Тоқмолданың тұлғасын көркемдік шындық деңгейіне көтерген. . Жасында нәзік болып өскенімен, ұдайы шынығу, жаттығу арқасында спорт биігіне шыққан Мұрат Батырбаевтың іс-әрекеті ғибратты көрініс тапқан

22 слайд

#23 слайд
Автор «мінсіз» қаһарман жасауды көздемеген. Мұрат алға қойған мақсатына бірден жетпейді. Спорт дәстүрі сіңбеген алыстағы қазақ ауылында секция ашып, жаттығу жүргізу оңай іс болмағаны, бұған Мұраттың ата-анасынан бастап,  мектеп директоры  Тоқмолдаға дейін қарсы шыққаны, бірақ жас адамның өршіл қайраты күллі қиындық, кедергіні жеңе білгені сенімді ашылған. Мұраттың алға қойған мақсаттылығын, алған бағытына дәйектілігін сипаттайтын бірталай сын кезең дердің болуы Мұраттың алға қойған мақсаттылығын, алған бағытына дәйектілігін сипаттайтын бірталай сын кезең дердің болуы

23 слайд

#24 слайд
Еңбексүйгіштігінің арқасында он алты жасында бокстан әлем чемпионы болған Мұрат Батырбаевтың ұнамды бейнесі жасалған. . Жасында нәзік болып өскенімен, ұдайы шынығу, жаттығу арқасында спорт биігіне шыққан Мұрат Батырбаевтың іс-әрекеті Еңбексүйгіштігінің арқасында он алты жасында бокстан әлем чемпионы болған Мұрат Батырбаевтың ұнамды бейнесі жасалған. . Жасында нәзік болып өскенімен, ұдайы шынығу, жаттығу арқасында спорт биігіне шыққан Мұрат Батырбаевтың іс-әрекеті

24 слайд

#25 слайд
Кейіпкер бейнесі физкультура пәнінің мұғалімі, спортшы Николай Трофимович «Қызыл шекарашы» мектебінің директоры Тоқмолда Қазақ ауылында алуан түрлі спорт ойындарын үйретуді- бастауы, көпшілік мүддесі үшін жан сала қызмет істейтіндігі оқушыны нандырады. Не бірыңғай әсіреленбеген, не төтелей жамандалмаған, барлық болмысы іс-әрекетінен, сөйлеген сөзінен көрініп тұратын табиғи, толыққанды бейне. Кейіпкер бейнесі физкультура пәнінің мұғалімі, спортшы Николай Трофимович «Қызыл шекарашы» мектебінің директоры Тоқмолда Не бірыңғай әсіреленбеген, не төтелей жамандалмаған, барлық болмысы іс-әрекетінен, сөйлеген сөзінен көрініп тұратын табиғи, толыққанды бейне.

25 слайд

#26 слайд
* "Менің атым Қожа повесі" (1957) кітабы балалардың сүйіп оқитын шығармасына айналып, орыс, украин, француз, литва, латыш, өзбек тілдеріне аударылды. 1963 жылы "Қазақфильм" студиясы сол кітап бойынша жазылған киносценарийді экранға шығарды. "Менің атым Қожа" фильмі француздың Канн қаласындағы жастар мен балаларға арналған кинофильмдердің халықаралық фестивалінде (1967) арнайы сыйлыққа ие болды.

26 слайд

#27 слайд

27 слайд

#28 слайд

28 слайд

#29 слайд
Бекіту :  Жекпе -жек повесіндегі Мұрат Батырбаевтың бейнесі қандай?  Менің он үш жылдық өмірімдегі ең қатыгез күн қашан болып еді? –деп Қожа қай күнді айтады?.  «Балалық шаққа саяхат» повесінің  желісі бойынша ,  «Мынау кімнің сөзі?», «Бұл кім?» мінездемелік тақырыбындағы сауалнамалар 1.Текес, сен мені балығыңмен асыраған, шынықтырған анам болсаң және бір мені осы жарық дүниеге алып келген анам үйде хал үстінде. Ол-дағы өзің секілді аяулым, қимасым еді. Сол асыл анам бұл дүниенің тізімінен сызылуға жақын жатқан секілді. Осы бір мен үшін тіл жетпес ауыр кезеңді мен оның шырағы жалп етіп сөнген шағын көзбен көріп, шыдай алар емеспін... ( Бердібек, «Балалық шаққа саяхат»)  Бекіту :  Жекпе -жек повесіндегі Мұрат Батырбаевтың бейнесі қандай?  Менің он үш жылдық өмірімдегі ең қатыгез күн қашан болып еді? –деп Қожа қай күнді айтады?.  «Балалық шаққа саяхат» повесінің  желісі бойынша ,  «Мынау кімнің сөзі?», «Бұл кім?» мінездемелік тақырыбындағы сауалнамалар 1.Текес, сен мені балығыңмен асыраған, шынықтырған анам болсаң және бір мені осы жарық дүниеге алып келген анам үйде хал үстінде. Ол-дағы өзің секілді аяулым, қимасым еді. Сол асыл анам бұл дүниенің тізімінен сызылуға жақын жатқан секілді. Осы бір мен үшін тіл жетпес ауыр кезеңді мен оның шырағы жалп етіп сөнген шағын көзбен көріп, шыдай алар емеспін... ( Бердібек, «Балалық шаққа саяхат») 

29 слайд

#30 слайд
«Балалық шаққа саяхат» повесінің  желісі бойынша ,  «Мынау кімнің сөзі?», «Бұл кім?» мінездемелік тақырыбындағы сауалнамалар 1.Текес, сен мені балығыңмен асыраған, шынықтырған анам болсаң және бір мені осы жарық дүниеге алып келген анам үйде хал үстінде. Ол-дағы өзің секілді аяулым, қимасым еді. Сол асыл анам бұл дүниенің тізімінен сызылуға жақын жатқан секілді. Осы бір мен үшін тіл жетпес ауыр кезеңді мен оның шырағы жалп етіп сөнген шағын көзбен көріп, шыдай алар емеспін... 2. ...Құдай жолыңды түсіріп, келіп қалған екенсің. Тай мінгізіп жіберер ек, шама жоқ. Тым құрса, жейде киіп кет. Ана жылы Сарыбастауда оқып жүргеніңде ашумен үстіңнен қара шапанды сыпырып алған едім. Қайтейін, қу жоқшылық адамға не істетпейді? ....Құдай қосса, әлі-ақ адам боласың.  Адам болды деген міне, осы….. 3. ...О,жалған! Біреуден бір нәрс...

30 слайд