Электромагниттік толқындар мен тербелістер

1 слайд
22.10.23 1

1 слайд

2 слайд
Бізді қоршаған барлық ақиқат дүние – материя өзін екі жақты Электромагниттік толқын Зат түрінде көрсетеді 22.10.23 2

2 слайд

3 слайд
Затта Газда Сұйықта Қатты денеде тарайды. Жарықта Радиотолқында Вакуумде Атомы жоқ кеңістікте тарайды . 22.10.23 3

3 слайд

4 слайд
22.10.23 4

4 слайд

5 слайд
1.“электромагниттік өріс”, “электромагниттік индукция”, “айнымалы ток”, “трансформатор” ұғымдарын оқушыларға түсіндіре отырып меңгерту. 2. тірек-сызба арқылы оқушының ойлау және есте сақтау қабілеттерін дамыту, 3. Оқушыларды ұйымшылдыққа, белсенділікке, сауаттылыққа, білімділікке тәрбиелеу 22.10.23 5

5 слайд

6 слайд
Сабақтың түрі: жаңа сабақты меңгерту Сабақтың әдісі: репродуктивті, ой қозғау, т.б Сабақтың көрнекілігі: тірек –сызба, белсенді тақта, кеспе қағаздар 22.10.23 6

6 слайд

7 слайд
22.10.23 7 1.Электромагниттік өріс 2.Электромагниттік индукция заңы 3.Индукциялық ток 4.Айнымалы ток 5.Трансформатор 6.Сабақты бекіту 7.Қорытынды 8.Үйге тапсырма

7 слайд

8 слайд
ХІХ ғ. Көрнекті зерттеушілердің ішінен Ағылшынның ұлы ғалымы Майкл Фарадейдің есімі ерекшеленеді. 1831 жылы 29 тамызда тәжірибе арқылы ток күшін өзгерткен кезде туындайтын электромагниттік индукция құбылысын ашты. 1. Орамның саны көп шарғыға мыспен изолирленген сымды сезімтал амперметрге қосады. 2. Шарғыға тұрақты магнитті енгіздік, сонымен қоса, қәзір магнит қозғалады, гальванометр нұсқары шарғы арқылы токтың өтіп атқанын көрсетеді 3. Магнит қозғалмай қалса- шарғыдағы ток жоғалады.22.10.23 8

8 слайд

9 слайд
Қорытынды: тұйықталған шарғыға қатысты магниттің қозғалысы кезінде онда электр тогы пайда болады. Электромагниттік индукция – контурды тесіп өтетін магнит өрісі өзгерген кезде контурда электр тогының пайда болу құбылысын айтамыз 22.10.23 9

9 слайд

10 слайд
Максвелл Кейінірек Фарадей идеясының матема- тикалық өрнегін ұсынады. Ол: “Мен Фарадей жұмыстарын терең зерттеген сайын, оның түсіну әдісі, математикалық белгілермен шартты түрде берілмесе де, математикалық екенін байқадым,”- деп жазды. 1873 . 8 жылғы еңбегінің жемісі -атақты “Электр және магнетизм бойынша трактат” жарыққа шықты. Электромагниттік өрістің жаңа теориясы баяндалды. Құрған формула қәзіргі кезде электр және радио- техниканың негізіне жатады. Теңдеулері үлкен математикалық дайындықты талап етеді. Алайда бұл теңдеулер әрі әсем, әрі нақты мағналармен қызықтырады 22.10.23 10

10 слайд

11 слайд
Максвелл теңдеулері орта мектепте оқытылмайды сөйтсе де, оның физикалық мағынасы мына қағидаларды білуді қажет етеді. Электр өрісінің өзгерісі әрқашанда электр өрісімен ілесе жүреді, яғни айнымалы магнит өрісі кеңістікте айнымалы электр өрісін туғызады. Өзгермелі магнит өрісі әрқашан да электр өрісімен ілесе жүреді, яғни айнымалы магнит өрісі кеңістікте айнымалы электр өрісін туғызады. Бірін-бірі қолдайтын айнымалы электр және айнымалы магнит өрістері біртұтас электромагниттік өрістің ажырамас бөліктері болып табылады. 22.10.23 11

11 слайд

12 слайд
Ленц ережесі Индукциялық ток бағыты анықталады Орыс физигі Э.Х.Ленц (1804-1865) тұырымдаған. сондықтан оны Ленц ережесі деп аталады Контурдағы индукциялық токтың бағыты әрқашанда өзі туғызған маг- нит өрісімен осы токқа себепкер болған магнит ағынының өзгеруіне кедергі жасайтындай болып бағытталады. 22.10.23 12 Дөңгелек өткізгіштің ауданын өсіп отыратын магнит инд. күш сызықтары тесіп өткенде өткізгіште пайда болатын инд.ток өзінің меншікті магнит өрісі осы токтың тудырған өрістің артуына кедергі жасайтын бағытта болады. Магнит өрісі кемитін болса онда инд.ток өз өрісімен сыртқы магнит өрісін демеу үшін қарама-қарсы бағытқа өзгереді.

12 слайд

13 слайд
Егер дөңгелек өткізгіштің кедергісін R әрпімен белгілесек, онда Ом заңына ұқсастырып, пайда болатын индукциялық токты мына өрнек бойынша анықтаймыз. I i = E i R Мұндағы E i – электромагниттік индукцияның ЭҚК-і 22.10.23 13

13 слайд

14 слайд
Бұл тәуелділік Фарадейдің электромагниттік индукциязаңының негізі болып табылады. Контурдағы электромагниттік индукцияның ЭҚК-і осы контурмен Шектелген беттің ауданы арқылы өтетін магнит өрісі ағынының өзгеру Жылдамдығына сан жағынан тең де, таңбасы бойынша қарама-қарсы: Е i =- ∆Ф ∆t Мұндағы ∆Ф/∆t-магнит ағынының өзгеру жылдамдығы 22.10.23 14

14 слайд

15 слайд
Магнит ағыны мына Формула бойынша анықталады. Ф=В S cosα Магнит ағыны Вебер (Вб) Индукциялық векторы Тесла (Тл) Контурдың ауданы Өріс бағыты мен контурдың бетіне түсірілген нормальдің арасындағы бұрыш 22.10.23 15

15 слайд

16 слайд
22.10.23 16 Индукцияда пайда болған электр өрісі “қозғалмайтын” зарядтардың электростатикалық өрісіне ұқсамайды. Егер өрісті кернеулік сызықтар арқылы өрнектесек, онда бұл өрістердің құрылымдық айырмашылығын айқын көруге болады. Электростатикалық өрістің кернеулік сызықтары оң зарядтан басталып, теріс зарядта аяқталады, ал индукцияланған өрістің күш сызықтары өзімен –өзі тұйықталады. Күш сызықтары тұйықталған мұндай өрісті құйынды өріс деп атайды. Магнит өрісі де құйынды өріске жатады, өйткені оның магнит индукциясының сызықтары да өзімен –өзі тұйықталған. Сонымен Фарадей магнит өрісі индукциясының уақыт бойынша өзгерісінен туындайтын электр өрісінің жаңа түрін ашты. Бұл өріс кеңістікте өткізгіш жоқ болса да орын тебе алады.

16 слайд

17 слайд
Айнымалы ток Айнымалы ток генераторының, трансформатордың , электрқозғалтқыштардың жұмыс істеу принципі Фарадейдің индукциялық заңына негізделген Зарядтың, кернеудің, ток күшінің, электр қозғаушы күші мен бағыты периодты түрде өзгеріп отыратын токты айтады Егер ЭҚК-ң мәні уақыттың бірдей әрбір Т аралығында қайталанып отырса, онда мұндай айнымалы ток гармоникалық тербеліс заңына бағынады Айналып тұрған жақтаушадағы индукциялық ток күші де периодты заң бойынша өзгереді. I I = ε / R ε I = ε 0 cos ωt ν = 1 Т жиілік,яғни 1-с-тағы тербеліс саны Бір тербеліске н/е айналымға кеткен уақыт ЭҚК-ң амплитудалық мәні ω =2πν Айнымалы ЭҚК-ң циклдік жиілігі 22.10.23 17

17 слайд

18 слайд
22.10.23 18 I I = ε / R Айналып тұрған жақтаушадағы Индукциялық ток күші де периодты заң бойынша өзгереді. Бұл принцип іс жүзінде электр эненргиясын өндіретін барлық өндірістік айнымалы ток генераторында пайдаланылады. Қ.з. генераторлар жаңа технологияны пайдаланатын өте күрделі техникалық құрылғы. Электр генераторларының роторларын айналдыру үшін гидроэлектрстанцияларында-судың, ал жылустанцияларында –будың кинетикалық энергиясы пайдаланылады. Айнымалы ток тізбегіндегі ток күші мен кернеудің тербеліс фазалары жалпы жағдайда бірдей болмайды.

18 слайд

19 слайд
Электр энергиясының шығынын азайту үшін оны тұтынушыға жеткізу кезінде айнымалы ток кернеуін трансформатор көмегімен арттырады. Электромагниттік индукция құбылысына негізделген Электр энергиясын тарататын желілерде кернеуді көтеру және төмендету үшін қолданылады . 22.10.23 19

19 слайд

20 слайд
Электр энергиясын тұтынатын ең көп тараған құрылғыларға жылыту аспаптары мен электрқозғалтқыштар жатады. Қыздыру шамын орыс инженері А.Н.Лодыгин мен америка өнертапқышы Эдисон, ал күндізгі жарық шамын С.И. Вавилов, электрқозғалтқышты фарадей ойлап тапты.Тұрақты магнит өрісіне орналастырылған жақтауша арқылы айнымалы электр тогын жібере отырып, ол оның айналатынын көрді. Міне осы сұлба барлық электрқозғалтқыштың негізі болып табылады. 22.10.23 20

20 слайд

21 слайд
22.10.23 21

21 слайд

22 слайд
22.10.23 22

22 слайд