Ғылыми жұмыс: "Қазақтың қара сабыны" Жетекшісі:Мустафина Арай Асхатқызы

1 слайд

1 слайд

2 слайд
Зерттеу жұмысының мақсаты • Ұлтымыздың сабын жасау дәстүрін жаңғыртып, қара сабынның жасалу әдісін, құрамын, пайдасын халыққа жеткізу . Күнделікті тұрмыста қолдану .

2 слайд

3 слайд
Жоспары: І. Кіріспе бөлім ІІ. Негізгі бөлім 1. Қара  сабын туралы аңыз 2. Қара сабынның жасалу жолы 3. Қара сабынның керемет қасиеті 4. Қолдан жасалған табиғи сабын ІІІ. Қорытынды

3 слайд

4 слайд

4 слайд

5 слайд
Мен Ержанұлы Алқар қазіргі Алматы қаласы, Алатау ауданында 2011 жылы дүниеге келдім. « ҚАЗАҚТЫҢ ҚАРА САБЫНЫ » тақырыбында ғылыми жұмыс жазу мақсатында 2017-2018 оқу жылында мұғалімнің көмегімен күнделікті тұрмыста сабын жасау әдісін зерттей бастадым .

5 слайд

6 слайд
Ең басты керекті әдебиеттерді оқып, материалдар жинай бастадық. Сабын жасап көрген әжелермен сұхбаттасып, материалдарымызды толықтырдық. Сабын жасайтын керекті заттарды: май түрлерін, өсімдіктерді танып-білуге арналған материалдарды оқып, өсімдіктерді жинап, кеппе шөп жасадық. Күзде сексеуіл ағашын жинап, кептіріп, өртеп, күлін жинап алдық. Күл неден тұрады, сақар дегеніміз не? деген сұрақтарға жауап іздеп, біраз Зеріттеулер жасадық. Қыс бойы соғым етінің сүйектерін жинадық. Сөйтіп теория жағынан түгелдей дайын дап тәжірибе ретінде жасап көрдік .

6 слайд

7 слайд
Дені сау адам – табиғаттың ең қымбат жемісі! Адам - табиғаттың перзенті, бір бөлшегі. Табиғат - адамның асыраушысы, яғни тамағы, киімі, үй - панасы, дәрі - дәрмегі. Әрбір тұтынған затымыз таза табиғи болса - деніміз сау болады. Бүгін мен сіздерге табиғаттан алынатын - қара сабын туралы мағлұмат бермекпін. Медицина дамымаған кезде жұқпалы дертпен қалай күрескен? Қазіргі дәріхана сөресінде толып тұрған дәрі - дәрмек орнына не қолданған? Міне, осы сұраққа жауап іздедім. Тапқан жауабымды сіздерге жеткізсем деп едім. Ғажайып табиғаттың сырын білген халқымыз жұқпалы дертке ем болатын және адам қажетіне жараған қара сабынды ерте кезден – ақ қолдан әзірлеген.

7 слайд

8 слайд

8 слайд

9 слайд
Сабын  – тілімізге арабтың «сабун» деген сөзінен енген кірме сөз. Сілтінің, сақардың және майдың қосындысынан жасалған, суда еритін кір жууға арналған кесек немесе қоймалжың сұйық зат. Бүгінде сабынның сан түрлі атаулары бар. Сабын өндірісі бұдан 6000 жыл бұрын жүзеге асқанын археолог- ғалымдар дәлелдеп отыр. Ал біздің ата-бабаларымыз да сабынды ерте кезден-ақ қолдан қайнатып жасап шығару тәсілдерін білген.

9 слайд

10 слайд
Қара сабынның құрамы: Малдың етсіз сүйегінің майы мен сексеуіл сақарының қоспасынан жасалады.  Етсіз сүйекті қайнатып сорпасы сарқылып бетіндегі майын қалғанша қайнадады.  Сақар – сексеуілдің күлінен дайындалады. Күз мезгілінде құрғақ сексеуілді жинап, оны арнайы өртейді. Жанып болған сексеуіл күлін суығаннан кейін кендір қалтаға салып жинайды. Егер күлдің қорытындысы кесек-кесек болса , ондай қорытпадан мол сақар алуға болады. Көп сақар алу үшін де күл көп болуы керек. Жиналған күлді шиден жасалған шыптаның үстіне жайып, айналасын кенеулеп, ойыққа төгіп, астына ыдыс қойып, сосын күлдің үстіне қайнап тұрған суды құйады. Төмендегі аққан сумен бірге күлдің сөлі, нәрі сумен бірге аға береді. ыдысқа аққан суды тұндырып алып, тұнған суды тұнбасынан айырып кептіреді, міне осылай сақар алынады.

10 слайд

11 слайд

11 слайд

12 слайд
Сексеуіл - түрік сөзі, қазақшаға аударғанда «аттың құйрығы » деген мағына береді. Ауа райы ыстық, құрғақ болғанда жапырақтары түсіп, төмен қарай иілген бұтақтары шыныменде аттың құйрығына не жалына ұқсайды. Алоэның грекше «халоксилон» атауы «тұздыағаш» деген мағына береді. Олар әбден қурағанда топыраққа өте көп мөлшерде тұз бөлінеді, сондықтан сексеуілдің діңінің астына көптеген өсімдіктер тіршілік ете алмайды. Жеті қат жер астынан кен іздеушілер еліміздің заңдары бойынша орман қорының меншігіндегі аумақта бұрғылау ісін орындауға кірісер алдында сол тұстағы құнарлы топырақ қыртысын залалсыз орынға ішінара белгіленген алқапта,сынған бақтақтарын, қурағандарының санитарлық мақсатта ғана кесуге рұқсат етіледі.

12 слайд

13 слайд

13 слайд

14 слайд

14 слайд

15 слайд
Әжелеріміз малдың жілік сүйектерін жинап қазанға салып асықпай қайнататын болған. Сүйек қайнап жатқанда алдын ала жинап кептіріп қойған сексеуіл ағашын өртеп, оның күлін жинап, қазандағы сүйектің майы әбден шығып сарқылғанда сүйектерін сүзіп алып тастап, дайын сексеуілдің күлін салып әбден қоюланғанша оқтаумен бұлғап отырып қайнатады. Қайнап-қайнап суы сарқылып қою қоймалжыңға айналғанда қазанды оттан алып, салқындатып, сабынның пішініне келтіріп жасаған. Мысалы, екі алақанның ортасына қысып сопақша сабын жасағанда оның атын "алқынды"сабын деп атаған. Кесеге салып нығыздап түсіріп алған сабынды "бүзаубас" немесе «бұзаушық» сабын деп атаған. Бұл сабындардың басты ерекшелігі денсаулыққа пайдалы әрі з и янсыздығы, кірді жақсы ашатындығы және көпке жететіндігі болған.

15 слайд

16 слайд

16 слайд

17 слайд
Қара сабынды қалай дайындайды? Қырық түрлі дертке шипа қара сабынды дайындаудың түк те қиындығы жоқ. Дайындалу технологиясы барынша қарапайым. Ал, кез келген ұлылық қарапайымдылықтан бастау алады. Сонымен, қара сабын қазақ халқының тұрмысымен біте қайнасқан тұтыну бұйымдарының бірі. Оның негізгі құрамы - алабота, түйеқарын, ермен, сексеуіл қатарлы өсімдіктердің күлі мен кәдімгі малдың майы.

17 слайд

18 слайд
Жоғарыда аталған өсімдіктерді күзде жапырағы сарғайған кезде қиып, не орып әкеліп, кептіріп, өртеп, күлге айналдырады. Күлді қазан толы суға қайнатып, күлдің құрамындағы сақарды тұндырып алады. Сосын оны қашан қойылғанша тоқтамай араластырып отырады. Өсімдік күлі ақырында ақ ұнтаққа, яғни ақ талқанға айналады. Міне, сақар дегеніңіз осы. Бұл қазақтың өсімдік күлін мәнерлеп сақар жасау өнері саналады. Ал, сабынға айналдырғанда бір шыны сақарға бір шыны май құйып, тағы да отқа қойып араластырады.

18 слайд

19 слайд
Сақар мен май араласып, иленген қамыр формасына келгенде оның көлеміне қарай қойдың не түйенің жүнін қосады. Себебі, сабын бір-бірін жақсы ұстап тұруы үшін. Әбден араласып болған сабынды таза бұлға, яғни матаға домалақтап орап, кептіреді. Жақсылап кепсе, сабыныңыз дайын болды деген сөз. Қара сабынды жасауда қатып қалған заңдылық жоқ. Әркім өз қалауымен әр түрлі етіп жасай береді. Кей адамдар әртүрлі хош иісті шөптердің нілін, үлпілдек жапырағын ұнтақтап сабынға қосу арқылы сабынды хош иісті етіп те жасайды.

19 слайд

20 слайд

20 слайд

21 слайд
Қара сабынның керемет қасиеті: 1. Кір қоңды кетіру деңгейі жоғары (бұрын қазақ майлы тағамдарды, етті көп жегендіктен, киімдері соған сай майласып кететін, оны тап - таза етіп қара сабынмен жуған. Қазіргі кір кетіргіш тазартқыштар сияқты қолды бөріттіріп, қышытпаған. 2. Жұқпалы тері ауруының емі. (Қышыма, қотыр, бөрітпе, безеу сияқты жұқпалы ауруларға кір сабынды жағып күніне төрт - бес рет жуған)

21 слайд

22 слайд
3. Шаш тазартқыш (Қазақ қыздары төгілген қара қолан шаштарын осы қара сабынмен жуған. Шаштары майланбаған түспеген. 4. Тұмау емі (тұмауратқан адамға жұқа матаға қара сабынды сулап жағып, иіскеткен. Әр иіскегенде он минут жұмсаса мұрны ашылып аурудан тез айыққан. 5. Ыдыс тазартқыш (ыдыс - аяқтарын қара сабынды суға езіп сумен жуғанда ыдыс тап - таза болған ).

22 слайд

23 слайд

23 слайд

24 слайд
Қолдан жасалған сабын несімен тартады? • Бұл экологиялық таза өнім. Оның негізі – табиғи балаларға арналған сабын, глицерин, эфир майы, шөптер. • Тазартудан бөлек (негізінен сол үшін қолданылады) ол косметикалық тұрғыдан да әсер етеді. • Қолдан жасалған сабынның сыртқы пішіні де тартымды. Бұл дүкендегі химиялық хош иісті сабын кесегі емес, оның әр шығарылымы өздігінен қызықты әрі ерекше. • Сабынды қолдан жасау барысында клиенттің қалауы мен қажеттіліктері ескеріледі. Құрамы: түс, көлемі, пішіні – барлығы да арнайы тапсырыс бойынша жасалына алады. • Қолдан жасалған сабын жас балаларға да, жасы үлкендерге де ерекше сыйлық бола алады.

24 слайд

25 слайд
Назарларыңызға рахмет!

25 слайд