#1 слайд
1 of 15 © Boardworks Ltd 2010Механикадағы импульс пен энергияның сақталу заңдары 10 сынып Айдархан ЖОББ мектебі Физика пәнінің мұғалімі: Малкесова А.С.

1 слайд

#2 слайд
2 of 15 © Boardworks Ltd 2010О қу мақсаты • 10.1.4.1- сақталу заңдарын түсіндіру

2 слайд

#3 слайд
Оқушы мақсатқа жетеді, егер …  «импульс» және «энергия» түсінігін білсе;  құбылысты түсіндіру барысында білімін қолданса;  соқтығысу түрлерін сақталу заңдары тұрғысынан түсіндірсе;  импульстің сақталу заңдарын пайдаланып, қорғашан ортадағы құбылыстарды талдаса;  Эксперименттің нәтижесі бойынша қорытынды жасайды және білімін жалпылайды;  осы тақырып бойынша терминдарды қолданып, өз ойымен бөліседі.

3 слайд

#4 слайд
Тақырып : сақталу заңдары 1 . Энергия түрлері 2. Энергияның сақталу заңдары 3 . Кедергі күшіне қарсы атқарылған жұмыс 4 . Дене импульсі 5 . Импульстің сақталу заңы 6 . Құбылысқа мысалдар және оларды түсіндіру

4 слайд

#5 слайд
5 of 15 © Boardworks Ltd 2010Импульс- денелер өзара ісерлесу кезінде сақталатын физикалық шамалардың бірі. • Дене импульсі • Күш импульсі Импульс

5 слайд

#6 слайд
6 of 15 © Boardworks Ltd 2010Дене импульсі және күш импульсі

6 слайд

#7 слайд
7 of 15 © Boardworks Ltd 2010Дене импульсі • Дене импульсі (p) – бұл векторлық физикалық шама, дене массасының оның жылдамдығына көбейтіндісіне тең. • Импульстің ХБЖ-дегі өлшем бірлігі килограмм- метр секундына (кг·м /с) .

7 слайд

#8 слайд
8 of 15 © Boardworks Ltd 2010Дененің импульсі қалай пайда болады?v m Ft   Күш импульсі Дене импульсінің өзгерісі t v m F  

8 слайд

#9 слайд
9 of 15 © Boardworks Ltd 20101 - ші мысал • Массасы 100 г, 20 м/с жылдамдықпен ұшып келе жатқан теннис добы қабырғаға серпімді соғылады да, одан дәл сондай жылдамдық алып кері ұшады. • Доп импульсінің өзгерісін анықтаңыз Δ р = mv-(-mv) = 2 × 0,1 × 20 = 4 кг × м/с

9 слайд

#10 слайд
10 of 15 © Boardworks Ltd 2009«Энергия» дегеніміз не ? Энергия – бұл дененің немесе жүйенің жұмыс жасау қабілеті. Энергияның бірнеше түрлері бар:  гравитациялық потенциалдық энергия – гравитациялық өрісте орналасқан дененің энергиясы кинетикалық энергия – қозғалыстағы дененің энергиясы (жылдамдығы бар)  атомдық энергия – атом ядроларындағы энергия химиялық энергия – химиялық байланыстар энергиясы серпімді потенциалдық энергия – деформацияланған дене ие болатын энергия (сығылған немесе созылған )

10 слайд

#11 слайд
11 of 15 © Boardworks Ltd 2009Энергияның түрленуі Жұмыс атқарылған кезде энергияның түрленуі төмендегідей болады:  гравитациялық потенциалдық энергия – мысалы, дененің гравитациялық өрісте орналасу биіктігі өзгертсе;  кинетикалық энергия – мысалы , дененің жылдамдығы өзгерсе;  жарық энергиясы;  жылулық және жарық энергиясы.

11 слайд

#12 слайд
12 of 15 © Boardworks Ltd 2009Энергияның сақталуы Резиналы арқанмен секірген кезде қандай энергияның түрленуі болады?Энергияның сақталу заңы: Жүйенің толық энергиясы сақталады. Тұйық жүйеде энергия жоғалмайды және жоқтан пайда болмайды, ол бір түрден екінші түрге түрленеді

12 слайд

#13 слайд
13 of 15 © Boardworks Ltd 2009Гравитациялық потенциалдық энергия дегеніміз не? Гравитациялық потенциалдық энергия ( E p ) денелердің өзара орналасуымен анықталады, мысалы, дененің Жер бетімен салыстырғандағы орнымен. Массасы m дененің E p артуы түсірілген күшке және ол денені көтерген биіктікке пропорционал : Δ E p = mg Δ h= масса × еркін түсу үдеуіГравитациялық потенциалдық энергия × биіктік

13 слайд

#14 слайд
14 of 15 © Boardworks Ltd 2009E p : 2 -ші мысал Супермаркеттің қызметшісі жерде жатқан массасы 250 г консервленген жүгері құтысын 2 һ биіктіктегі сөреге көтеріп қойды. Құтының потенциалдық энергиясы қаншаға өзгерді? ( g = 9.81 N kg -1 ) Δ Ep = mg Δ h = 0.250 × 9.81 × 2 = 4.9 Дж

14 слайд

#15 слайд
15 of 15 © Boardworks Ltd 2009E p : 3 -ші мысал Массасы 80 кг спортшы 5 м биіктікке секірді. Оның ең жоғарғы нүктедегі потенциалдық энергиясы неге тең? ( g = 9.81 N kg -1 ) E p = mgh = 80 × 9.81 × 5 = 3924 Дж

15 слайд

#16 слайд
16 of 15 © Boardworks Ltd 2009Кинетикалық энергия дегеніміз не ? Кинетикалық энергия = ½ × масса × жылдамдық 2 E k = ½ mv 2Кинетикалық энергия ( E k ) бұл қозғалыстағы дене ие болатын энергия.  Кинетикалық энергия джоульмен өрнектеледі ( Дж )  Масса килограммен өлшенеді ( кг )  Жылдамдық метр секундпен өрнектеледі ( мс -1 ).Мұндағы :

16 слайд

#17 слайд
17 of 15 © Boardworks Ltd 2009E к : 4 -ші мысал Массасы 2000 кг автомобиль 10 м/с жылдамдықпен қозғалады. Автомобильдің кинетикалық энергиясы қандай? Δ E к = ½ mv 2 = ½ × 2000 × 10 2 = 100000 Дж =0,1 МДж

17 слайд

#18 слайд
18 of 15 © Boardworks Ltd 2009E k және E p Мысалы, егер Жер бетінен h биіктікте орналасқан массасы m дене құлаған кезде оның v жылдамдығы артады . ½ mv 2 = mg Δ hҮйкелісті емкермесек, энергияның сақталу заңы бойынша дене Δ h қашықтықты жүріп өтеді, онда :Егер үйкеліс күші мен ауаның кедергісін ескермесек, онда E k мен E p арасында мынандай байланыс орнайды : E k азайса = E p артады E p азайса = E k артады

18 слайд

#19 слайд
19 of 15 © Boardworks Ltd 2009Массасы 400 г доп вертикаль жоғары 5 м/с бастапқы жылдамдықпен лақтырылады . ( g = 9.81 Н/ кг ).  Доптың бастапқы кинетикалық энергиясы E k қандай ?  Потенциалдық энергияның максималды мәні E p қандай? E k = ½ mv 2 = ½ × 0.4 × 5 2 = 5 Дж Δ E p = E k = 5 Дж  Доп қандай максималды биіктікке көтеріледі ? E p = mgh h = E p / mg = 5 / (0.4 × 9.81) = 1.27 мЭнергияның сақталуы: 4-ші мысал

19 слайд

#20 слайд
20 of 15 © Boardworks Ltd 2009Кедергі күші Кедергі күші – бұл дененің қозғалысына кедергі келтіретін күш. W = Δ E p + Δ E kНеліктен аттракциондарда және жоғары немесе төмен түскен кезде механикалық энергияның бір бөлігі жоғалады? Бұл күштер : үйкеліс және ортаның кедергі күштері . Энергия шығынына тең болатын, үйкеліс күшіне қарсы жұмыс атқарылады .

20 слайд

#21 слайд
21 of 15 © Boardworks Ltd 20101. Екі дене серпімді соқтығысқан кезде, екеуі де жаңа жылдамдық алады 2. Серпімді соқтығысу

21 слайд

#22 слайд
22 of 15 © Boardworks Ltd 2010• Серпімсіз соқтығысқан кезде денелер бірігеді де, соқтығысқаннан кейін бірге қозғалады. • Импульстің сақталу заңы • m 1 v 1 ± m 2 v 2 = ( m 1 + m 2 ) u • ( егер денелер қарама-қарсы қозғалса , «-» қойылады, егер бір дене екіншісін қуып жетсе, онда «+» қойылады )Серпімсіз соқтығысу

22 слайд

#23 слайд
23 of 15 © Boardworks Ltd 2010• Өзара әрекеттескенге дейінгі денелер импульстарының қосындысы, әрекеттескеннен кейінгі импульстарының қосындысына тең m 1 v 1 + m 2 v 2 = m 1 u 1 + m 2 u 2 Есептерде екі денеден тұратын жүйе қарастырылады, сыртқы күштер әсері ескерілмейді ( тұйық жүйе )Импульстің сақталу заңы.

23 слайд

#24 слайд
24 of 15 © Boardworks Ltd 2010 – кейбір бөлігі бөлініп қалған кезде, қалған дене бөлігінің қозғалысы 0 = m 1 v 1 - m 2 v 2 немесе m 1 v 1 = m 2 v 2 Мысалы: а) мылтықпен ату б) зымыранның ұшуы ? Ату кезінде неліктен мылтықтың дүмін иыққа қысып ұстау керек ? Реактивті қозғалыс

24 слайд

#25 слайд
25 of 15 © Boardworks Ltd 2010Oct 29, 2023 25

25 слайд

#26 слайд
26 of 15 © Boardworks Ltd 2010Oct 29, 2023 26

26 слайд

#27 слайд
27 of 15 © Boardworks Ltd 2010Зымыран мен кальмар, сегізаяқ (осьминог), каракатица, медуза сияқты жануарлардың қозғалыстарында қандай ұқсастық бар?Табиғаттағы реактивті қозғалыс

27 слайд

#28 слайд
28 of 15 © Boardworks Ltd 2010Герон шары Герон Александрийский – грек механигі және математик. Оның бір туындысы «Герон шары» деп аталады. Шарға су құйып, оны қыздырды. Шардан шыққан бу оны қозғалысқа келтірді. Осы қондырғының жұмыс істеу принципін түсіндіріңіз.

28 слайд

#29 слайд
29 of 15 © Boardworks Ltd 2010Рефлексия • Бүгін мен ... білдім • Маған … қиындық тудырды • Мен … түсіндім • Мен … үйрендім • Мен … жасай алдым • Маған … қызықты болды • Мені … таң қалдырды • Мен … жасағым келеді

29 слайд

#30 слайд
30 of 15 © Boardworks Ltd 2010Үй тапсырмасы: § 12,14; 9 сынып оқулығы Генденштейн Л.Э., Кирик Л.А.

30 слайд