ЖАЛПЫАДАМЗАТТЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚТАРДЫ ГУМАНИТАРЛЫҚ ПӘНДЕРДІҢ МАЗМҰНЫНА ИНТЕГРАЦИЯЛАУ

1 слайд
Алматы қаласы «Бөбек» ҰҒПББСО Тенгебаева Мадина Қуанышбайқызы «Өзін-өзі тану» гимназиясы Бастауыш сынып мұғалімі

1 слайд

2 слайд
ЖАЛПЫАДАМЗАТТЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚТАРДЫ ГУМАНИТАРЛЫҚ ПӘНДЕРДІҢ МАЗМҰНЫНА ИНТЕГРАЦИЯЛАУ (бастауыш сынып)

2 слайд

3 слайд
Жалпыадамзаттық құндылықтарды қазақ тілі пәнінде интеграциялау мысалы Сынып : 2 -сынып Тақырыбы : Өзім туралы бөлімі. 7-сабақ . Ауызекі және жазбаша сөйлеу. Құндылық : Дұрыс әрекет Қасиеттер : Адалдық, жауапкершілік, әдептілік Ішкі интеграция :     Байлық пен ақыл деген ертегіні оқыған кезде, кенже баласының берген жауабының мағынасын ашу. Ертеде бір шал төрт ұлын шақырып, былай депті. -Кімнің ақылы мен байлығы сай болса, сол мұрагерім болады. Маған байлықтарың мен ақылдарыңды көрсетіңдер, -депті. Үш ұлы өздерінің дүниесімен байлықтарын көрсетіпті. Сонда кенжесі. -Менде тек еңбексүйгіш екі қолым, қайрат-жігерге толы жүрегім бар, - депті. Байлық (ақша, үй, көп мал, машина, Кафе, қымбат киім, дүкен) • Ал байлық тек ақшамен ғана өлшенуі мүмкін бе? • Одан басқа қандай байлық түрлерін білеміз?

3 слайд

4 слайд
  Бұл жерде балалардың жауабынан рухани байлық туралы есту маңызды. Балалардың жауаптары:(білім, ақыл, өнер,кітап, ,даналық, ғылым,) Ендеше, біз осы аталғандарды рухани байлық деп атаймыз. Ал ақыл деген не екен?  Ал енді ақыл мен байлық сөздерін байланыстырып көрейікші... Егер адам ақылды болса, ол бай болады, себебі ... Ақыл бар жерде ғана байлық та, бақыт та, бірлік те ынтымақ та түгел.Сондықтан ақылды болып еңбек ете білген адам баласы байлыққа да,бақытқа да кенеліп,мәнді де сәнді өмір сүре алады. Бірақ балалар тек ақылға жүгінсек, ақыл көбінесе қарабастың қамын ойлайды. Сондыөтан ақылға жүректі қосу маңызды. Жүркке жүгінсек жүрек әрдайым дұрыс шешім қабылдайды. Жалпы жаратылыс та адам денесі сияқты екі бөліктен тұрады. Біріншісі – бес сезу мүшелерімізбен сезіп, ақылымызбен ажырататын материалдық дүние. Екіншісі – сезу мүшелеріміз бен сезе алмайтын, бірақ ішкі жанымызбен, жүрегімізбен сезіп, ақылымыз ажырататын рухани дүние. Рух азығын осы рухани әлемнен алады.

4 слайд

5 слайд
Жалпыадамзаттық құндылықтарды қазақ тілі пәнінде интеграциялау мысалы Сынып : 2-c ынып Тақырыбы : Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен бөлімі. 30-сабақ. Х,Д дыбыстары Құндылық : Дұрыс әрекет Қасиеттер : Сыпайлылық, ізеттілік, әдептілік Ішкі интеграция : «Ізет» деген мәтінді оқып, ізеттілік, әдептілік, сыпайылық қасиеттерін тәрбиелеу. Сабира әжей немересі Хадишамен көшеде келе жатқан. Алдарынан бір жас жігіт шыға келді. Сабира әжей оны күтіп тұрып, жол берді. Хадиша әжесіне ренжіді: «Өзінен кіші жігітке жол бергені несі?» -Әйел адам ер кісінің жолын кесіп өтпес болар, қызым. Ата-бабадан қалған салт солай, - деді әжей. Мәтін неліктен «Ізет» деп аталған деп ойлайсың? –деген сұраққа оқушылардың өз ойларын тыңдап, қорытындылау.

5 слайд

6 слайд
Ізет ,ізеттілік-адамгершілік қасиеттердің асылы. Адам баласының бойында осындай жақсы қасиеттер болады екен. Бізге ізеттілікпен бірге ақылдылықты, адалдықты, қарапайымдылықты, кішіпейілділікті, инабаттылықты, шыншылдықты үлкендер үйретеді. Ол - біздің ата - анамыз, ақсүтін бере отырып, ана тілімен үйретеді. Біз оны түсініп, ата - баба салт, әдеттерін үйренеміз. Ізетті болу әдептіліктің бір белгісі. Әдептілік деп үлкенді сыйлауды, достарды, айналадағы адамдарды құрметтеуді айтамыз. Әдепті адам басқадан сыйласым күтпей- ақ алдымен өзі басқаны құрметтеп, ардақтай біледі, көпшілікке өзінің әдептілігін көрсетеді. Тағы да бір айтатын жағдай бір- бірімізге кешірімді болу керек, ол да- әдептілік. Кейде кешірмейтін мінез құлықтар да болады. Ондай теріс мінезді тезге салып, тез түзеу керек. Адам болатын адамгершілігі бар бала - барлық жақсы қасиеттерді үйреніп, жат мінез әдеттерден, жат қылықтардан аулақ болуға тырысуы керек. Тәрбие басын адам өзінен бастау керек. Өзіңді өзің сыйласаң, өзгеге де сыйлы боласың.

6 слайд

7 слайд
Жалпыадамзаттық құндылықтарды әдебиеттік оқу пәнімен интеграциялау мысалы C ыныбы : 3- c ынып Тақырыбы : Су тіршілік көзі бөлімі. 81-82 сабақ. Таза бұлақ. Ыбырай Алтынсарин. Құндылық : Қиянат жасамау Ішкі интеграция : «Таза бұлақ» деген мәтінді оқи отырып, мына бір сөзге назар аударту. Бұлақтың қайнап жатқан көзіне жақын қазандай бір тасты қойыпты да, тасқа: «Ей, жолаушы, болсаң осы таза бұлақтай бол!»-деп жазыпты.Осы жазуды сен қалай түсінесің? «Бұлақ көрсең көзін аш» деген аталы сөздің өзінде рухани бұлақтың көзін ашу айтылып тұрғандай. Әрбір адамның бойында қандайда  бір қабілет немесе дарындылығы ,не болмаса икемділігі болады . Бірақ барлығы бірдей оны байқай білмейді. Қандайда бір іске бейім жандар өз болашағын ,яғни мамандығын соған байланысты ұштастырып жатады.Бірақ өзі неге икемі келетінін өзі де білмейтін жағдайлар өте көп. Оны көбінесе жан-жағындағы туыстары ,дос-жарандары байқайды ,немесе ұстаздары . Әрбір адам өзінің досының ән айтуға ,билеуге не болмаса қол өнерге  қабілеттілігін байқаса оны әрі қарай ынталандырып ,оған қолдау көрсетуі керек .

7 слайд

8 слайд
«Бұлақ көрсең, көзін аш»- деген біреудің жұлдызын жағуға көмек беру  ол әрбір адамның міндеті екенін ұғындыру. Ол үшін рухани бұлақтың бітеліп қалуына жол бермей, «қолымызды мезгілінен кеш сермемей», шәкірттеріміздің сол «бұлақ суынан» қанып ішуге жағдай жасау. Рухани бұлақтың көзін ашу арқылы білім мен ғылымға, шығармашылыққа, жаңалықтың жаршысы болуға бағыттау, талпынысына дер кезінде қолдау көрсетіп, онымен жұмыс жүргізе отырып оны ертеңге жетелеу. Яғни бұлақ деп отырған біздің тәрбиелеп отырған шәкірттеріміз. Ал балаларға сабақ барысында осы әңгіменің негізгі идеясын ішкі интеграциялау үшін біз бұлақ болсақ, ішімізде тұнып жатқан адамгершілік асыл қасиеттеріміз мол. Адамдар ішкі жан-дүниесіндегі сұлулықты сезіне білсе, рухы биік болып, бір-біріне қамқор болып, қол ұшын беріп, қамқорлық жасап жүрсе, жер бетінде тыныштық болар еді. Олардың арасында бір-біріне қиянат жасамау болмас еді. Осы қасиеттерімізді жарыққа шығарып, іс-жүзінде қолданып, дамыта беруіміз керек-деп түсіндіріп өтуге болады

8 слайд

9 слайд
Жалпыадамзаттық құндылықтарды әдебиеттік оқу пәнімен интеграциялау мысалы Сынып : 2- сынып Тақырыбы : Өзім туралы бөлімі. 8-сабақ. Ұяда не көрсең... Бауыржан Момышұлы. Құндылық : Ақиқат Қасиеттер : Әділдік, батылдық, отансүйгіштік Ішкі интеграция :   Бұл сабақта Халық қаһарманы, жазушы Бауыржан Момышұлының «Әке тәрбиесі» әңгімесінен үзінді берілген. Әңгімеде Бауыржан Момышұлы өзінің жас кезінде әкесінің берген тәрбиесі туралы, өзін қалайша салтты сақтауға үйреткенін, әдептілікке баулығанын есіне түсіріп айтады. «Мен қатты қызарақтап, үйден шыға жөнелдім» . Сыртта біраз тұрдым да, нық басып үйге қайта кірдім. Көпшілікке қол қусырып тұрып: «Ассалаумағалейкум, аталар!» -деп әр сөзді қадап-қадап айттым» дегені Бауыржан Момышұлының жастайынан-ақ өте намысшыл, батыл, қайсар мінезді болғанын көрсетеді. Міне, осы әңгіменің осы тұсын балаларға баса айту керек.

9 слайд

10 слайд
Бауыржан Момышұлы рухты адам болған. Батыр атамыз Бауыржан Момышұлы жеке басы ойшылдығымен, отаншылдығымен, ұлтжандылығымен, қаһармандылығымен, дарындылығымен, жоғары адамгершілік қасиеттерімен елеулі. Б. Момышұлының даңқы, рухы өзіне керек емес, ол бізге, ұлтымызға, келер ұрпағымызға керек. Момышұлының жастайынан ойы, сөзі, ісі бірлікте болғанын көрсетеді. Бұл рухани адамның белгісі. Ар ожданына сай өмір сүрген батыл, әділ мінездері бізге үлгі. Сондықтан Батыр атамыз сияқты намысшыл, батыл, қайсар мінезді өз бойымыздан көрсете білсек, бізде рухты ұрпақ болып өсеміз.

10 слайд

11 слайд
Жалпыадамзаттық құндылықтарды қазақ тілі пәнімен интеграциялау мысалы Сынып : 3- сынып Тақырыбы : Жанды табиғат бөлімі. 2-сабақ. Күн шыққанда Құндылық : Сүйіспеншілік Қасиеттер : Мейірімділік, бауырмалдылық, риясыздық Ішкі интеграция :   Орыс жазушысы Михаил Пришвин «Табиғаттағы барлық жылу - күннен, өмірдегі барлық жылу адамнан» дегендей әрбір адамның жүрегінде жылуы болса бір – біріне мейірімді, жанашыр,қайырымды , бауырмал, тату болса әлемдегі адамдардың барлығы қуанышта , бақытты өмір сүреді. Балалар күнді барлықтарымыз білеміз. Күн жер бетіне адамдарға, өсімдіктерге, жануарларға , жарық пен жылу береді. Өздеріңді күнге теңеп көріңдерші.Сендер күн шуағындай табиғатқа,жануарларға,жан – жағыңыздағы адамдарға мейірімді, бауырмал,риясыз жақсылық жасасаңдар , жер беті, адамзат түгелі құлпырып, жанарланып тұрады. Ол сендердің сәулелеріннің,яғни жан – жылуларыңның, сүйіспеншіліктің арқасында.

11 слайд

12 слайд
Күн сияқты сүйіспеншілік – тіршіліктің тірегі. Риясыз сүйіспеншілікті қарапайым сөзбен айтып жеткізе алмаймыз... Оны жақсылық жасап, жасаған ісімізге ақы сұрамай, қайтарымсыз жақсы істерімізбен ғана білдіре аламыз. Сүйіспеншілік болғанда ғана адамдар арасында жылылық болады . Үлкен сезімдерге бастау береді. Риясыз сүйіспеншілік ғана – күннің нұрындай адамдар арасында бір-біріне қуат беріп, нұрландырады. Ендеше жұдырықтай жүрегіміз тек сүйіспеншілікке толы болса онда біз нағыз рухани бай адам боламыз.

12 слайд

13 слайд
Жалпыадамзаттық құндылықтарды қазақ тілі пәнімен интеграциялау мысалы Сынып : 2- сынып Тақырыбы : Дені саудың – жаны сау бөлімі. 67-сабақ. Синоним дегеніміз не ? Құндылық : Дұрыс әрекет Қасиеттер : Әдептілік, сыйластық, ұқыптылық Ішкі интеграция : Мағыналары бір-біріне жуық, бірақ дыбысталуы басқа – басқа сөздерді синоним дейміз. Мысалы: әдепті, тәртіпті, ақылды, білімді, сыпайы, инабатты, ибалы, ықыласты, ынталы..... Әбу Насыр Әль-Фарабидің «Әдептілік - әрбір жеке тұлғаның рухани байлығы, қазынасы.» деген сөзінде айтылғандай әдептілік - адам бойындағы жағымды қасиет. Жақсы әдет, жақсылық жасау бұл қай жерде болмасын - өнеге, өсиет. Мысалы: Мен қандай болуым керек? Адал, мейірімді, кеңпейіл, еңбекқор, сөзінде тұратын, иманды,нағыз адамшыл қасиетті жан болуымыз керек. Сондықтанда, біз өз бойымызға жақсы қасиеттерді жинап, тек жақсылық жасауға ұмтылсақ, ол дұрыс әрекет болады. Айналамыздағыларға сүйіспеншілік сыйлаймыз.

13 слайд

14 слайд
Жүрегіміз сүйіспеншілікке толы , жанымыз ішкі тыныштықта болғанда ғана ешкімге ешқашан қиянат жасамаймыз. Сонда ғана бойымыздан әдептілік , инабаттылық, сыпайылылық қасиеттеріміздің мол екенін көрсетіп. әдепті, тәртіпті ,бала боламыз. Әрқашан өз ниетің түзу болса, жылы сөз айтсаң, біреуге жақсылық жасасаң қайтып келеді. Біз әрқашанда бір-бірімізге жылы сөз айтып, өзіміз де сондай жақсы сөздер естіп жүрейік. Адам әрдайымда тән сұлулығымен емес, ішкі жан дүниесімен, әдептілігімен, мәдениеттілігімен әдемі. Әдеп пен әдептілікті әрдайым сақтап жүрейік, балалар!

14 слайд

15 слайд
Жалпыадамзаттық құндылықтарды қазақ тілі пәнімен интеграциялау мысалы Сынып : 2- c ынып Тақырыбы : Қоршаған орта бөлімі. 105-сабақ. Етістік дегеніміз не ? Құндылық: Дұрыс әрекет Қасиеттер: Әдептілік, сыйластық, ұқыптылық Ішкі интеграция: Ағаш отырғызу кезінде не істеді? қайтті? деген сұрақтарға жауап алып , … Адамның жақсылыққа ұмтылуы, ақиқатқа жүгінуі, оның ішкі жан дүниесінде бес құндылықтың бар екенін айту. Егер осы құндылықтарды ағашқа теңеп көрсек, ағаштың тамыры – мәңгілік құндылықтар, оны ақиқатқа теңейміз. Ағашқа құятын суды сүйіспеншілік деп алайық. Егер мәңгілік құндылықтарды, ақиқатты, сүйіспеншілікпен түсінсек, суарсақ, әрқашан әрекетіміз дұрыс болады. Яғни, ағаштың діңі түзу өседі. Әрекетіміз дұрыс болса, ішімізде тыныштық орнайды. Яғни, ағаш бүршік жарады. Ішімізде тыныштық орнаса, біз ешқашан қиянат жасамаймыз, тіпті ойламаймыз да. Яғни, ағаш жемісін береді.

15 слайд

16 слайд
Біз де ағаш сияқты түзу өсіп, жемісіміз мол болу үшін қазірден бастап, бойымызға жақсы қасиеттерді жинауымыз керек. Ол үшін үнемі таза жүрекпен жақсы ой ойлап, айналамыздағыларға әрқашан жылы сөз айтып, жақсы іс жасап бойымыздағы жақсы қасиеттерді дамытып отырсақ, ағаш сияқты биік түзу болып өсеміз. Әрқашан қайырымдылық жасап , мейірімділік өзара көмек көрсетіп, өз ісімізге жауапкершілікпен қарап, адал , қанағатшыл , еңбекқор болып, бойымыздағы жақсы қасиеттерімізді көрсете білсек, сонда ғана ағаштың жемісі секілді жанымыз рухани жеміске толады.

16 слайд

17 слайд
Жалпыадамзаттық құндылықтарды қазақ тілі пәнімен интеграциялау мысалы Сынып : 2- c ынып Тақырыбы : Қоршаған орта бөліміндегі 105-сабақ. Етістік дегеніміз не ? Құндылық: Дұрыс әрекет Қасиеттер: Әдептілік, сыйластық, ұқыптылық Ішкі интеграция: Тақырыбы: 46-сабақ Ат жарысы Құндылық: дұрыс әрекет Қасиеттері: Ішкі интеграция: Жүйрік атты жарысқа баптап қосады. Бабы келген ат міндетті түрде жеңіске жетеді. Сол сияқты өмірді жарыс деп алсақ, адам өз өмір шыңына жету үшін өмірге бейімді болу керек. Әрқашан жақсы қасиеттерді бойға жинап, қиындықтарды сабырлықпен жеңе біліп, айналадағылармен дұрыс қарым-қатынас жасап, жанымызды сүйіспеншілікке толтырып нұр сый...

17 слайд