ЖЕРДЕГІ ТІРШІЛІКТІҢ ПАЙДА БОЛУЫ 5 СЫНЫП ЖАРАТЫЛЫСТАНУ

1 слайд
28.09.2022жыл ЖЕРДЕГІ ТІРШІЛІКТІҢ ПАЙДА БОЛУЫ 5 СЫНЫП ЖАРАТЫЛЫСТАНУ 5.2.2.1- Жер ғаламшарының пайда болуын түсіндіру

2 слайд
“ Үлкен жарылыс теориясы” Ғаламның дамуы барысында Жер ғаламшарының пайда болуы туралы көптеген пікірлер болды. Қазіргі кезде жалпы Ғаламның қалыптасуы туралы “ Үлкен жарылыс теориясы” атты қабылданған теория бар. Миллиондаған жыл бұрын ғарыштық кеңістікте үлкен, жанып тұрған, температурасы миллион градустан астам шар болды. Бір уақытта шар жарылды, оның бөлшектері мен материалдары үлкен жылдамдықпен Ғаламға таралып кетті. Жер Күн жүйесінен есептесек үшінші ғаламшар. Шамамен 4 ,5-4,6 млрд жыл бұрын пайда болған. Алғашқы кезде улы газдармен қайнап жанып тұрған тау жыныстарынан құралған аспан денесі болатын. Миллиондаған жылдар бойы Жер біртіндеп суына бастады. Жердің бетінде бұрынғы жалындап жанып - қызып жатқан массаның үстіне жұқа гранитті қабат пайда болып, қызған кездегі су булары нөсер жаңбырларға айналып , толассыз Жер бетіне жауып тұрды. Жаңбыр сулары Жер бетіндегі ойыстарды, төмен жатқан жерлерді суға толтырды. Бірақ уақыт өте келе су кері қайтып бұрынғы деңгейінен төмен түсті.

3 слайд
Жердің пайда болуы туралы болжамдар ● Күн және Күн жүйесіне кіретін басқа планеталар аспан әлемін құрайтын алғашқы ортақ материядан, газ-тозаңды заттардың біртіндеп қоюланып тығыздалуына байланысты пайда болады. ● Бүкіл әлем — өте ұсақ бөлшектерден құралған ең алғашқы материядан тұрады; жұлдыздардың, Күннің және т. б. ғарыштық денелердің құралуы — дүниежүзілік тартылыс заңы бойынша, суық күйдегі алғашқы ұсақ бөлшектердің ретсіз (хаостық) қозғалысы жағдайында, жеке бөлшектердің бір- біріне тартылып, ірі денелер түрінде бірігуімен байланысты Отто Юлевич Шмидт Иммануил Кант

4 слайд
Пьер Симон Лаплас Василий Григориевич Фесенков • Планеталар жүйесі Күнді қоршаған суық күйдегі алғашқы газ-тозаңды тұмандықтар мен метеориттік заттардың Күнге қарай тартылып Күнмен бірге галактиканы айналу барысында пайда болады. • Ыстық күйдегі алғашқы газ-тозаңды тұмандықтар бүкіл дүниежүзілік тартылыс заңы бойынша белгілі бір орталық денені айнала қозғалуларының нәтижесінде біртіндеп тығыздала келе әр түрлі денелерге жіктеледі. Ондай тұмандықтың орталық бөлігінде ядролық дене қалыптасады

5 слайд
Жердің пайда болуы туралы аңыздар Ежелгі адамдар Жер шары Күннен және басқа жұлдыздарданда үлкен деп ойлаған. Алайда Жердің қалай пайда болғаны туралы білімі жоққа тең еді.Сол кезде адамдардың ой санасында мыңдаған пілдің күші бар, мыңдаған адамның ақылы бар тылсым күш иесі туралы ұғым пайда болды. Оны адам құдай деп атады. Құдай Жер шар мен аспанды жасаған. Жерде өзендер ағызып, канал қазған. Орман өсіріп, құстар мен аңдарды жайғастырған. Соңында адамды дүниеге келтірген. Құдай Жерді адамдардың көңілінен шығатындай етіп жасаған. Төрт мың жыл бұрын Ежелгі Вавилон тұрғындары Жер шарын дөңес күмбез ретінде елестеткен. Жер үстінде аспан мен су, Жер астында да аспан мен су. Оған таңғалатын ештеңе жоқ, себебі вавилондықтар Тигр мен Евфрат сияқты екі үлкен өзен арасындағы тар жерде өмір сүрген.

6 слайд
6Сіздің меңгеретініңіз: Жердегі тіршіліктің қалай қалыптасуын анықтайсың Сіздің білетініңіз: Жердегі тіршіліктің қалыптасуына әсер еткен түрткіжайттарды білесің

7 слайд
7   

8 слайд
8Эволюция болжамы Чарльз Роберт Дарвин (1809-1882) ағылшын табиғат зерттеушісі . Бұл болжамды ұсынған Чарльз Дарвин. Оның ойынша, Жердегі тіршілік ең мықтысы өмір сүреді деген табиғи сұрыптама және тіршілік үшін күрес арқылы сақталып келеді.

9 слайд
9Уақыт таспасы

10 слайд
10Ғалымдар Жердегі тіршілік 3 ,5 миллиард жыл бұрын сулы ортада пайда болғанын дәлелдеді. Алғашқы балдырлар, медузалар, маржандар, теңіз лалагүлдері 500 млн -дай жыл бұрын пайда болған. Қолайлы орта 350 млн жыл б ұрын жер үстінде алып қырықжапырақтарға, қырықбуындарға және плауындардың өсуіне мүмкіндік берді. Бұл өсімдіктер таскөмір шоғырларының пайда болуына себеп болды. Одан кейін алғашқы құрылық жануарлары - ертедегі қосмекендер пайда болған. Олардың алғашқы бауырымен жорғалаушылар пайда болды. 225 миллион жыл бұрын Жерде динозаврлар заманы басталды. Бұл кезеңге қарай гүлді өсімдіктер, құстар, сүтқоректілер пайда болып, тарала бастады. Жердегі тіршіліктің пайда болуы бірнеше миллиард жылға созылды.

11 слайд
11 Алғашқы тіршілік иелері

12 слайд
12 Тірі ағзаларға тән қасиеттер  Қозғалады  Көбейеді  Қоректенеді  Жасушалардан тұрады  Өледі

13 слайд
13 КІМ ҚАЙДА ТІРШІЛІК ЕТЕДІ?  Делфин  Жауынқұрт  Жылан  Торғай  Кесіртке  Көбелек  Қоян  Акула  Шаян  Гулдер  Құмырсқа  Бактериялар  Адам  Бақа  Үйрек  Арыстан

14 слайд
Тапсырма 1. Жердің пайда болуы туралы болжамдарды берілген ғалымдардың атымен сәйкестендіріп, жазыңыз: № Болжам авторы Жер ғаламшарының пайда болу болжамдары 1 И.Кант А. Планеталар жүйесі Күнді қоршаған суық күйдегі алғашқы газ-тозаңды тұмандықтар мен метеориттік заттардың Күнге қарай тартылып Күнмен бірге галактиканы айналу барысында пайда болады. 2 С.Лаплас В. Күн және Күн жүйесіне кіретін басқа планеталар аспан әлемін құрайтын алғашқы ортақ материядан, газ-тозаңды заттардың біртіндеп қоюланып тығыздалуына байланысты пайда болады. 3 О.Ю.Шмитд С. Ыстық күйдегі алғашқы газ-тозаңды тұмандықтар бүкіл дүниежүзілік тартылыс заңы бойынша белгілі бір орталық денені айнала қозғалуларының нәтижесінде біртіндеп тығыздала келе әр түрлі денелерге жіктеледі. Ондай тұмандықтың орталық бөлігінде ядролық дене қалыптасады. 4 В.Г.Фесенков D. Бүкіл әлем — өте ұсақ бөлшектерден құралған ең алғашқы материядан тұрады; жұлдыздардың, Күннің және т. б. ғарыштық денелердің құралуы — дүниежүзілік тартылыс заңы бойынша, суық күйдегі алғашқы ұсақ бөлшектердің ретсіз (хаостық) қозғалысы жағдайында, жеке бөлшектердің бір-біріне тартылып, ірі денелер түрінде бірігуімен байланысты

15 слайд
15 Тапсырма 1 Флора мен фауна қай кезеңде дамыды? Критериалды бағалау: - Флора мен Фаунаның даму кезеңдерін көрсетеді -2 балл

16 слайд
16 Жауабы Мезозой дәуірінде