#1 слайд
Ұйымдастыру кезеңі: -Амандасу - Оқушыларды түгендеу Психологиялық ахуал қалыптастыру Оқушылар шеңбер құрып, "Жүректен- жүрекке" әдісі арқылы бір-біріне жылы тілек айтып амандасады

1 слайд

#2 слайд
wordwall қосымшасында топтастыру арқылы сұрау https://wordwall.net/ru/resource/82663891

2 слайд

#3 слайд
Ұжымдық жұмыс Құпия мәтін Бұл – адам бойындағы ең маңызды жүйе. Ол көрінбейді, бірақ әрбір әрекет пен ойдың өзегі. Қарапайым дене қозғалысынан бастап ең күрделі идеяларды ойлап табуға дейін осы жүйенің арқасында жүзеге асады. Ол сансыз желілерден құралған және шексіз ақпаратты қабылдап, өңдей алады. Кейде ол тыныш күйде болса, кейде қатты белсенді. Ұйқы кезінде де тоқтамайды, тіпті сол сәттерде ерекше жұмыс істей бастайды. Бұл жүйе жұмсақ, бірақ адам өміріндегі ең қатты жүк пен жауапкершілікті көтереді. Оның мүмкіндіктері шексіз болып көрінеді, бірақ әлі толық зерттелмеген құпиялар көп.Бұл құрылым адамды ерекше етеді – бізді танымал етеді, сезімдерімізді басқарады, болашағымызды болжайды. Оның барлық күші мен мүмкіндіктері тек иесіне ғана бағынады, бірақ сол иесі оны толықтай басқара ала ма – бұл әлі шешілмеген жұмбақ. Мәтінде қандай жүйе немесе мүше туралы айтылды?

3 слайд

#4 слайд
Видео ақпарат: https://youtu.be/S6j3qFzMYxE

4 слайд

#5 слайд
Нейрондар мен жүйке ұлпасы Нейрондар - бұл ерекше маманданған жасушалар, олар нервтік жүйенің негізгі құрылымдық және функционалдық бірлігі болып табылады. Олар сигналдарды электрлік және химиялық жолмен қабылдай, өңдей және беретін кешенді жүйені құрайды. Нейрондар өз қызметтерін жүзеге асыру үшін басқа жасушалармен тығыз байланысты және олардың әртүрлі түрлері мен қызметтері бар.

5 слайд

#6 слайд
Жүйке ұлпасының қызметі: Глиальды жасушалар 1Астроциттер Астроциттер нейрондарға қызмет көрсетеді, олардың метаболизмін реттейді және сынаптардың жұмысын қамтамасыз етеді. 2Олигодендроциттер Олигодендроциттер аксондарды миелиндік қабықпен қаптап, олардың өткізу жылдамдығын арттырады. 3Микроглия Микроглия жүйке ұлпасындағы зақымдалған, өлі немесе инфекцияға ұшыраған жасушаларды жояды, сондай-ақ зақымданған аймақтарды жөндеуге көмектеседі.

6 слайд

#7 слайд
Аксондардың миеленді және миеленсіз қабықтары Миеленді аксондар Миелен қабығы аксондарды орап, сигналдың жылдам өтуіне мүмкіндік береді. Миелин қабығы аксонның диаметрін ұлғайтып, сигналдарды "секірмелі" түрде өткізуге көмектеседі. Миеленсіз аксондар Миеленсіз аксондар миелин қабығынсыз, бұл сигналдың жылдамдығын азайтады. Дегенмен, олар тар жерлерден өтуге және сезімталдықты қамтамасыз етуге көмектеседі.

7 слайд

#8 слайд
Синапстар және медиаторлар Синапстар Синапстар - бұл нейрондар арасындағы арнайы түйіндер, олар арқылы химиялық сигналдар беріледі. Синапстар нейрондардың ақпаратты жіберуі және қабылдауы үшін қажет. Медиаторлар Медиаторлар - бұл синапстардағы химиялық заттар, олар нейрондар арасында сигналдарды тасымалдайды. Әртүрлі медиаторлар әртүрлі әсерлер тудырады, мысалы, збудание, тормоздау немесе модуляция.

8 слайд

#9 слайд
Модельдеу «Жүйке ұлпаларын зерттеу» 1 Модельдеу мақсаттары Жүйке ұлпасын модельдеудің негізгі мақсаттары: әртүрлі нейрондық желілердің құрылымы мен функциясын зерттеу, сигналдарды өткізу механизмдерін анықтау және патологиялық процестерді болжау. 2 Модельдеудің әдістері Модельдеу математикалық, компьютерлік және имитациялық модельдерді қолдану арқылы жүзеге асырылады. Бұл әдістер нақты биологиялық процестерді көрсетуге және болжануға мүмкіндік береді. 3 Зерттеулердің нәтижелері Нейрондардың модельдеу нәтижелері ми қызметінің механизмдеріне және нейродегенеративті аурулардың пайда болу себептеріне терең түсінік беруге көмектеседі.

9 слайд

#10 слайд
Нейрондардың құрылысы және жіктелуі Нейрондардың құрылысы Нейрондар жасуша денесі, дендриттер және аксоннан тұрады. Жасуша денесі ядро мен цитоплазманы қамтиды және сигналдарды қабылдайды. Дендриттер сигналдарды жинайды, ал аксон оларды басқа нейрондарға жеткізеді. Нейрондардың жіктелуі Нейрондар сигнал беру бағыты, мөлшері және қызметі бойынша жіктеледі. Негізгі түрлері: сенсорлық, қимылдық және байланыстырушы нейрондар. Әр түрдің өзіндік ерекшеліктері мен ми қызметіндегі рөлі бар.

10 слайд

#11 слайд
Нейрондардың қызметтері және сигналдарды өткізу механизмдері 1Сигналдарды өткізу Нейрондар электрлік және химиялық сигналдарды қабылдап, өңдеп және жіберетін арнайы жасушалар. Олар электр тоғының ауытқуы арқылы сигналдарды өткізеді, бұл аксон мен сінаптық терминалдарда орналасқан ион арналарының ашылуы мен жабылуымен байланысты. 2Нейрондардың қызметтері Нейрондар ми қызметінің негізгі құрылымы болып табылады. Олар сенсорлық, қимылдық және байланыстырушы функцияларды орындайды. Нейрондардың әртүрлі типтері мен желілері күрделі ми қызметтерін қамтамасыз етеді.

11 слайд

#12 слайд
Глиальды жасушалардың түрлері мен рөлі Астроциттер Астроциттер нейрондардың метаболикалық және тұрақтандырушы қолдауын қамтамасыз етеді, олардың физиологиялық қызметтерін реттейді. Олигодендроциттер Олигодендроциттер аксондардың миелин қабығын қалыптастырады, бұл нервтік impulстардың өткізу жылдамдығын арттырады. Микроглия Микроглия жүйке ұлпасындағы зақымданған немесе инфекцияланған жасушаларды жояды, сондай-ақ жөндеу процестерін қамтамасыз етеді. Эпендимальды жасушалар Эпендимальды жасушалар миық сұйықтықты өндіреді және оның ағысын қамтамасыз етеді, бұл ми мен жұлын жарығын қорғайды.

12 слайд

#13 слайд
Миелин қабығының қызметі, аксондардың өткізу жылдамдығы Миелиндік қабықтың қалыптасуы Олигодендроциттер аксондарды миелин қабығымен қаптайды, бұл электрлік сигналдардың секірмелі түрде өтуіне әкеледі. Өткізу жылдамдығы Миелин қабығы бар аксондардың өткізу жылдамдығы 100 м/с-ге дейін жетеді, ал миелинсіз аксондардікі тек 1-2 м/с. Бұл мидың жедел реакциялары мен үйлесімді қимылдары үшін маңызды. Өткізу тиімділігі Миелин қабығы аксондардың тұрақты потенциалының энергия шығынын едәуір төмендетеді, бұл нейрондық желілердің энергия тиімділігін арттырады.

13 слайд

#14 слайд
Синаптикалық берілу. Нейротрансмиттерлер және олардың әсер етуі Нейротрансмиттер Әсері Ацетилхолин Збудаушы және тормоздаушы әсер Глутамат Збудаушы әсер ГАМК Тормоздаушы әсер Дофамин, серотонин, норадреналин Модуляциялық әсер Нейротрансмиттерлер синаптикалық терминалдан босатылады және постсинаптикалық жасушалардағы рецепторларға байланысады. Бұл электрлік сигналдардың химиялық сигналдарға айналуына және олардың таралуына ықпал етеді.

14 слайд

#15 слайд
(Топтық жұмыс) Тапсырма 1 «Ойлан, жұптас, бөліс» мәтінмен жұмыстанады. «Джиксо» әдісі арқылы жүйке жасушасының құрылысы мен қызметі арасындағы байланыс жөнінде постер қорғалады. I.Жүйке ұлпасының қызметі мен нейрон құрылысы II.Синапс пен медиатор III.Нейрондардың типтері Дескриптор: Жүйке ұлпасының қызметі мен нейрон құрылысын анықтайды 2б Синапс пен медиаторды сипаттайды 2б Нейрондардың типтерін анықтайды 2б Бағалау: «Бағалау парағы»

15 слайд

#16 слайд
Жұптық жұмыс Тапсырма 2 learningapps қосымшасына кіріп,тапсырма орындатқызу https://learningapps.org/watch?v=p2ivu7m0k24

16 слайд

#17 слайд
2.1ФС Жүйке әлеміндегі достық ертегі Баяғы бір заманда, адам бойының ең құпия әлемінде ерекше ел өмір сүріпті. Бұл елді Жүйке патшалығы деп атайды екен. Патшалықтың ішінде әртүрлі тұрғындар өмір сүріп, адам ағзасының барлық хабарларын жеткізетін үлкен желіні басқарыпты. Жүйке патшалығының тұрғындары: 1. Нейрон – басты хабаршы: Нейрон елдің ең маңызды тұрғыны болған. Ол ақпаратты алатын, оны өңдейтін, әрі басқа елдерге жеткізетін міндет атқарған. Нейрон бір-бірімен байланысып, жүйке патшалығын ұйымдастырып тұратын. 2. Дендрит – тыңдаушы бұтақтар: Нейронның әрқайсысының ерекше бұтақтары – дендриттері бар еді. Олар хабарды өздеріне тартып алып, Нейрон патшаға жеткізетін құлақ сияқты қызмет атқарған. 3. Аксон – жылдам жеткізуші: Нейрон патшасы алған ақпаратты Аксон деп аталатын жылдам көлік арқылы басқа көрші Нейрондарға жеткізген. Бұл көлік ешқашан шаршамай, әрдайым қызметте болған. 4. Синапс – көпір: Бірақ Аксон мен басқа Нейронның арасында әрдайым шағын қашықтық болатын. Осы жерде Синапс деген сиқырлы көпір қызмет етті. Ол бір Нейроннан екінші Нейронға хабарды өткізіп, патшалықтағы тыныштықты сақтайтын. 5. Медиатор – хабар жеткізуші: Синапс арқылы хабарды тасымалдау үшін Медиатор деген кішігірім көмекшілер жауап берді. Олар «хабар молекулалары» деп те аталды. Медиаторлар хабарды дәл әрі жылдам жеткізіп, елдің барлық істерін реттеп отырған. Елдегі үйлесімділік пен дағдарыс Бір күні Жүйке патшалығына сырттан қатты стресс деген жау шабуыл жасайды. Бұл жау патшалықтың кейбір тұрғындарын шаршатып, кейбірін шатастырып жіберді. Дендриттер хабарларды дұрыс ала алмай, Медиаторлар бір-бірімен шатасып, Синапс көпірі кейде тоқтап қалып жүрді. Бірақ Нейрон патша ақылды еді. Ол барлық тұрғындарын жинап, әркімнің өз жұмысын мұқият орындауын талап етті. Аксондар жылдамдығын арттырып, Медиаторлар өз жолдарын реттеп, Синапс көпірі қайтадан берік бола түсті. Бүкіл Жүйке патшалығы бірлесе әрекет етіп, ақырында стресстен құтылып, адам ағзасының тыныштығын қайта орнатты. Сабақ: Бұл ертегіден біз жүйке жүйесінің қаншалықты үйлесімді жұмыс істейтінін, бірақ оған дұрыс күтім қажет екенін түсінеміз. Жүйке патшалығы бақытты өмір сүруі үшін демалыс, дұрыс тамақтану, және тыныштық өте маңызды.

17 слайд

#18 слайд
Функционалдық сауаттылыққа арналған тапсырмалар: "Жүйке әлеміндегі достық" ертегісі Тапсырма 1. Оқиғаның мазмұнын түсіну Сұрақ: Ертегі кейіпкерлерінің әрқайсысы қандай міндет атқарады? Кестені толтырыңыз. Кейіпкер Міндеті Нейрон Дендрит Аксон Синапс Медиатор

18 слайд

#19 слайд
Тапсырма 2. Жүйке патшалығындағы оқиғаға баға беріңіз Сұрақ: Жүйке патшалығының тұрғындары бірлесе әрекет етпесе, не болуы мүмкін еді? Өз ойыңызды 3-4 сөйлеммен жазыңыз. Тапсырма 3. Оқиғаның негізгі ойын анықтау Сұрақ: Ертегіден қандай негізгі ойды шығаруға болады? a) Жүйке жүйесі өздігінен жұмыс істейді. b) Әрбір бөлік бірлесе әрекет етуі керек. c) Медиаторлар басты міндет атқарады. d) Аксон – ең жылдам көлік. Тапсырма 4. Шығармашылық тапсырма Сұрақ: Ертегі негізінде Жүйке патшалығының картасын салыңыз. Оның ішінде Нейрон, Дендрит, Аксон, Синапс және Медиаторларды қалай орналастыратыныңызды көрсетіңіз. Модельдеу «Жүйке ұлпаларын зерттеу».

19 слайд

#20 слайд
Модельдеу «Жүйке ұлпаларын зерттеу». 1.Төменде берілген суретте жүйке ұлпасының құрамында болатын құрамбөліктер көрсетілген: Жүйке ұлпасы Модельдеу «Жүйке ұлпаларын зерттеу». 1.Төменде берілген суретте жүйке ұлпасының құрамында болатын құрамбөліктер көрсетілген: Жүйке ұлпасы 2. Жүйке ұлпасының әрбір құрамбөлігінің рөлін талдап (оның суретте көрсетілгеннен басқа атауы), жеке құрамбөліктерінің, жалпы ұлпаның қызметін кестені дәптерге сызып алып толтырыңдар. Кестені толтыру: Құрамбөлік Оның басқаша атауы Қызметі Нейрон (нейрон денесі, дендриттер, аксон): Серік жасушалар (астроциттер, олигодендроциттер) Қан тамырлары (ұсақ)

20 слайд

#21 слайд
Мына суретті қараңдар. Көрінетін жүйке ұлпасының құрылымдық құрамбөліктерін атаңдар және белгілеңдер. 1. Нейрон (сома): Суретте үлкен, қою түсті ядросы бар жасушалар ретінде көрінеді. Олар жүйке импульстерін қабылдап, өңдейді және таратады. o Белгілеу: Нейрон денесін (сома) үлкен, жұлдыз тәрізді пішін ретінде белгілеңіз. 2. Дендриттер: Нейрон денесінен таралған қысқа және тармақталған өсінділер. Олар сигналдарды басқа нейрондардан немесе ұлпалардан қабылдайды. o Белгілеу: Сомадан таралатын кішігірім тармақтарды көрсету. 3. Аксон: Нейроннан шығатын ұзын өсінді. Ол жүйке импульсін келесі жасушаға немесе мүшеге жеткізеді. o Белгілеу: Ұзын және жіңішке құрылым ретінде белгілеңіз. 4. Серік жасушалар (нейроглия): Нейрондардың айналасында орналасқан ұсақ, тығыз орналасқан жасушалар. Олар нейрондарға қоректік заттарды тасымалдайды, қалдықтарды шығарады және қорғаныс қызметін атқарады. o Белгілеу: Нейрондар арасындағы кішкентай, тығыз жасушалар ретінде белгілеңіз. 5. Қан тамырлары: Суретте дәл көрінбеуі мүмкін, бірақ олар нейрондарды қоректік заттармен және оттегімен қамтамасыз ететін маңызды құрылымдар.

21 слайд

#22 слайд
Рефлексия «3/2/1 әдісі»: 1. Мен білетін үш нәрсе ... 2. Мені таңқалдырған екі нәрсе ... 3. Болашақта тереңірек қарастыратын бір нәрсе....

22 слайд