#1 слайд
Жұлдызды аспан. Аспан сферасы. 9 сынып.

1 слайд

#2 слайд

2 слайд

#3 слайд

3 слайд

#4 слайд

4 слайд

#5 слайд

5 слайд

#6 слайд

6 слайд

#7 слайд

7 слайд

#8 слайд
•Құс жолы — кең, ақшыл жолақ болып тұтасқан орасан көп жұлдыз шоғыры. Алайда аспан сферасына қатарласа проекцияланатын жұлдыздар кеңістікте бір- бірінен алшақ орналасқан. Сондықтан әр түрлі бағытта секундына ондаған, жүздеген километр жылдамдықпен қозғалатындығына қарамастан, олар бір- бірімен ешқашан соқтығыспайды.

8 слайд

#9 слайд

9 слайд

#10 слайд
Галактикалар — ғаламды құрайтын, өлшемдері өте үлкен жұлдыздар жүйелері. Ғаламның бізге байқалатын бөлігіндегі галактикалар жиынтығын кейде метагалактика деп атайды.

10 слайд

#11 слайд
Галактика түрлері Галактика түрлері - өткен ғасырдың 20-жылдары Э.Хаббл галактикаларды пішіні бойынша бөлген үш топ. Жұлдыздары спираль бойымен орналасқан спиральдық галактикалар, эллипсоид пішіндес эллипистік галактикалар және белгілі бір пішіні жоқ бұрыс галактикалар. Біздің галактика спиральдық галактикалар қатарына жатады. Галактикалардың барлығы да қозғалыс үстінде дамиды, өзгереді, өшеді, қайтадан пайда болады. Қазіргі ғаламат Әлем тығыздығы шексіз үлкен, ал көлемі шексіз кіші нүктедей ғана белгісіз заттың жарылысынан пайда болған.

11 слайд

#12 слайд

12 слайд

#13 слайд

13 слайд

#14 слайд

14 слайд

#15 слайд

15 слайд

#16 слайд

16 слайд

#17 слайд
ЖАРЫҚ ЖЫЛЫ ДЕГЕНІМІЗ НЕ? 1 жыл ішінде жарық 300 000 км/с жылдамдықпен жүріп өтетін жылды айтады. Яғни, жарық жылын ұзындықты өлшеу бірлігімен есептегенде жарық жылы шамамен 9400 млрд.км тең. 1-Мысал: адам Күннен келген жарықты сол сәтте емес, 8 минуттай бұрын болған деп түсіне керек, себебі Күннен жарық жерге сондай уақытта жетеді. 2-мысал: Күннен кейін Жерге жақын орналасқан Проксима Центрава деп аталады. Ол жерден шамамен 4 жарық жылы қашықтықта, яғни біз оны 4жыл бұрын болғанын қазір көреміз.

17 слайд

#18 слайд

18 слайд

#19 слайд

19 слайд

#20 слайд

20 слайд

#21 слайд
•Шоқжұлдыз дегеніміз не. Бұлтсыз және Айсыз түнде қала жарығынан алыс жерде көз алдымызға жұлдызды аспанның ғаламат көрінісі ашылады. Бір қарағанда жұлдыздар шашыранды ажыратып білу мүмкін емес сияқты көрінеді.Жұлдыздар туралы әр халықтың өз мифі мен аңызы, өздері қойған аттары бар, оған қоса шоқжұлдыздар саны әр түрлі болады. •

21 слайд

#22 слайд
•Шоқжұлдыз дегеніміз-аспанның нақты шекарасы анықталған белгілі бір бөлігі. Аспанда барлығы 88 шоқжұлдыз белгіленген. Шоқжұлдыздардың 31-і аспанның солтүстік жартышарында, 48-і оңтүстік жартышарында, ал қалған 9-ы аспан экваторының бойында екі жартышарға да ортақ орналасқан. Көрінерлік ж.ш. m (лат.magnitude- “шама”сөзінен)әрпімен таңбаланады.

22 слайд

#23 слайд

23 слайд

#24 слайд
Шоқжұлдыздар дегеніміз- аспанның нақты шекарасы анықталған белгілі бір бөлігі

24 слайд

#25 слайд
Шоқжұлдыздар 31-і аспанның солтүс- тігінде 9-і Аспан эквато- рында 48-і аспанның оңтүс- тігінде

25 слайд

#26 слайд

26 слайд

#27 слайд

27 слайд

#28 слайд

28 слайд

#29 слайд

29 слайд

#30 слайд

30 слайд

#31 слайд

31 слайд

#32 слайд

32 слайд

#33 слайд

33 слайд

#34 слайд
Көрінерлік жұлдыздық шама – m әрпімен белгіленеді, латын тілінен аударғанда – шама деген білдіреді

34 слайд

#35 слайд
Жарықты өлшегіш құрал – фотометр деп аталынады.

35 слайд

#36 слайд
Мысалы: Сүмбіле (Сириус) – көрінерлік жұлдыздық шамасы (ж.ш) m=- 1,58; Күннің ж.ш-сы m=-26,6; Толған Айдың ж.ш-сы m=-12,7.

36 слайд

#37 слайд
Жұлдыздардың шын мәніндегі жарықтылығын анықтау үшін абсолютті ж.ш. түсінігі қолданылады. М - абсолютті ж.ш. Парсекпен олшенеді. 10 парсек= 32,6 жарық жылы қашықтықта орналасқандағы көрінерлік ж.ш.

37 слайд

#38 слайд
Аспан сферасы– радиусы анықталмаған жорамал сфера. Аспан сферасының негізгі элеметтері: Z , , N, S, E,W;

38 слайд

#39 слайд

39 слайд

#40 слайд

40 слайд

#41 слайд

41 слайд

#42 слайд

42 слайд

#43 слайд

43 слайд

#44 слайд

44 слайд

#45 слайд

45 слайд

#46 слайд

46 слайд

#47 слайд
Жұлдыз атауы Қысқаша белгіленуі Көтерілуі, α Еңістігі, δ Көрінердік жұлдыздың шамасы, m Абсолют жұлдыздық шама Сирнус а СМа 6 сағ 45 мин –1в"43' –1.58 +1,41 Артур а Воо 14 сағ 16 мин +19'11' –0,05 –0,2 Вега а Ьуг 18 сағ 37 мин +38' 47' 0,03 +0,5 Капелла а Аиг 5 сағ 17 мин +46° 00' 0,08 –0,6 Ригедь Р Огі 5 сағ 15 мин –8– 12' 0,12 –7,0 Процион а СШ 7 сағ ЗӨ мин +5' 14' 0,37 +2.65 Бетельгейзе а Огі 5 сағ 52 мин +Г 24' 0,42 –6,0 Алътаир а Акі 19сағ 51 мин +8" 52' 0,77 +2,3 Алъдебаран а Таи 4 сағ 36 мин +16°31' 0,85 –0.7 Альголь Р Рег 3 сағ 08 мин +40' 57' 1,12 –0,3 Регул а Ьео 10 сағ 08 мин +11°58' 1,35 –0.6 Кастор а Сет 7 сағ 35 мин –26' 19' 1,58 +0.85 Темірқазық (Полюс жүлдызы) а ХІШ 1 сағ 49 мин +89°02' 2,02 –4.6

47 слайд

#48 слайд
•Жұлды зды аспан картасы

48 слайд

#49 слайд

49 слайд

#50 слайд

50 слайд

#51 слайд
Үйге тапсырма: Үшарқар- Таразы, Қамбар, Қарақұрттың суреттерін салу.

51 слайд

#52 слайд

52 слайд

#53 слайд

53 слайд

#54 слайд

54 слайд

#55 слайд

55 слайд

#56 слайд

56 слайд

#57 слайд

57 слайд

#58 слайд

58 слайд

#59 слайд

59 слайд

#60 слайд

60 слайд