#1 слайд
Өткен біл і мді тексеру үшін « true or false » • 1.Азоттың перидтық жүйедегі орны ІІ период, V топтың А тобында орналасқан • 2.Азотты 1772 жылы Д. Резерфорд ашты. • 3. A зотта 6 протон,8 нейтрон, 6 электрон бар • 4. A зот түсті, иісті, ауадан ауыр газ • 5. A зот сутекпен әрекеттесіп аммиак түзе ді • 6. A ммиак түссіз, иіссіз газ • 7. A зоттық бір ғана оксиді болады • 8. A зоттың ауадағы үлесі 78% • 9. A зот қышқылы химия өнеркәсібінің наны • 10. A зот минералдар құрамына кіреді • 11. A зот қышқылы күшті тотықтырғыш болып саналады. • 12. A зот қышқылы еритін негіздермен ғана әрекеттеседі. (жекедей шешу – сонында , бағалау парақшасына топ басшылар ұпай санын жазады )

1 слайд

#2 слайд
Қайталау - оқу анасы 1.Формула тап NH 3 …………………………. NO 2 …………………………. HNO 3 ……………………….. N 2 …………………………… NH 4 OH …………………….. NaNO 3 ……………………… NH 4 Cl ………………………. NH 4 NO 3 ...............................

2 слайд

#3 слайд
1.Азотты сипаттаған ғалым 2.Ауаның 78 % құрайтын элемент 3.Азот қышқылының тұздары 4.Атмосфераға азот бөліп жанатын зат 5.Азот диоксиді адам қанынан нені азайтады? 6.Азоттың металдармен қосылысыЕ ТЗ А Р ОФ З Р ЛЕСО ДЕ И РО АРТ Ф Е М Н РО ИГТ ИБОЛГ ДИТ НР ЕЗ Р ОФ Р ДЕ ТА З О ЛЕС И АРТ РО ФТ Е М ОГ ИБОЛГ Н Н РИ ДИТ

3 слайд

#4 слайд
“ ФОСФОР – тіршілік пен ақыл – ой элементі” А.Е.Ферсман

4 слайд

#5 слайд
ФОСФОР –ЖАРЫҚ ШЫҒАРҒЫШ ЭЛЕМЕНТ

5 слайд

#6 слайд
Ашық сабақ Фосфор және оның қосылыстары

6 слайд

#7 слайд
Сабақтың мақсаты: Фосфор және оның қосылыстары жөнінде жалпы мәліметтерге сүйене отырып, нақты теориялық білімді ізденіс, өзіндік жұмыстар арқылы толықтыру, меңгерту.

7 слайд

#8 слайд
№ Білімгерлерді ң аты -жөні Үй тапс ырм асы 1- тапсыр ма 2- тапсыр ма 3- тапс ырм а 5- тапс ыр ма 6- тапсы рма Қорыт ынды 1 2 3 4 5 6 Бағалау парағы. Топ №------------------------------------ Топтың қорытынды бағасы: -------------------------------- Күні:------------------------- Пәні:------------------------- Бағалау критерийлері «Өте жақсы» 11 - ~ «5» «Жақсы» 4-10 «4» «Талпын » 2- 3 «3»

8 слайд

#9 слайд
ФОСФОР атом құрылысы қолданылуы табиғатта кездесуі химиялық қасиеттері алынуы физикалық қасиеттеріInsert әдісі

9 слайд

#10 слайд
Мен жарық беруші элемент Сірінкені жағамын мен оп- оңай Астында судың мені жақса егер, Қышқылға айналады оксидім меніңV Фосфор аталу тарихы

10 слайд

#11 слайд
Жер бетінде Фосфат - Ca 3 (PO 4 ) 2 Апатит - Ca 3 (PO 4 ) 2 *CaF 2 Адам организмінде Сүйекте –600г Жүйкеде -5г Жануарларда Сүт, ми Өсімдіктерде Дәнінде Фосфатқа құм мен кокс қосып қыздыру Ca 3 (PO 4 ) 2 +C+SiO 2 = P 4 +CaSiO 3 + CO 2 Кендері Жамбыл обл Қаратау Ақтөбе обл Шиелісай Зауыттары Ақтөбе, Тараз, Шымкент

11 слайд

#12 слайд
ФФтоТарихы: Фосфордың ашылу тарихы қилы оқиғаларға толы. Француз ғалымы Ф.Гефердің мәліметтеріне қарағанда ХІІ ғ араб алхимигі Алхид Бехилдің зәр заты,көмір және құп қоспасын қыздырып алған жаңа заты фосфорға ұқсайды.Бұдан кейін 500 жылдан соң Г.Бранд фосфорды қайта ашты(1669 жылы) Атом құрылысы: +15Р )2 е )8е )5е Электрондық формуласы: 1 S2 2S2 2P6 3S2 3P3 Химиялық қасиеті 1. Фосфор оттекте жанып, пентаоксид түзеді: 4Р+5О 2 = 2Р 2 О 5 2. Фосфор хлормен ерекеттесіп, фосфор үш хлоридін және 300 0 С-та фосфор пентахлоридін түзеді: 2Р+3 Cl 2 = 2Р Cl 3 2Р+ 5Cl 2 = 2Р Cl 5 3 . Фосфор сутекпен тікелей әрекеттесіп, фосфин түзеді:2Р+3Н 2 = 2РН 3 4.Фосфор металдармен фосфидтер түзе әрекеттеседі: 3Са+2Р = Са 3 Р 2 кальций фосфиді 3 N а+Р = Na 3 Р натрий фосфиді 5. Күрделі заттармен әрекеттеседі: 5 КС l 3 +6P=3P 2 O 5 +5KCl ФФто

12 слайд

#13 слайд
Ақ түсті кристалл зат ρ = 1,83г/см 3 Қараңғыда жарқырайды Кәдімгі жағдайда тотығады От алғыш, су астында сақтайды Суда ерімейді, CS 2 ериді Өте қауіпті, улы t қай = 280 ° С, t б = 44 ° С Аморфты зат ρ = 2,20г/см 3 Қараңғыда жарқырамайды 260 ° С-та тотығады Отқа қауіпті емес, қыздырғанда от алады Судада, CS 2 де ерімейді Улы емес t б = 400 ° С Қара түсті, металдық жылтыры бар, кристалл зат Сирек кездеседіt t

13 слайд

#14 слайд
Фосфордың қосылыстары Р 2 O 5HPO 3 Метафосфор қыш H 4 P 2 O 7 Пирофосфор қыш ФОСФАТ ТАР Ca 3 (PO 4 ) 2ГИДРОФОС ФАТ ТАР Ca Н PO 4 ДИГИДРОФОСФАТ Ca (Н 2 PO 4 ) 2Р 2 O 5 HPO 3 Метафосфор қыш H 4 P 2 O 7 Пирофосфор қыш ФОСФАТ ТАР Ca 3 (PO 4 ) 2 ГИДРОФОС ФАТ ТАР Ca Н PO 4 ДИГИДРОФОСФАТ Ca (Н 2 PO 4 ) 2

14 слайд

#15 слайд
Маңызды қосылыстары:Фосфор (V) оксиді Р 2 О 5 +Н 2 О =2НРО 3 метафосфор қышқылы Р 2 О 5 +2Н 2 О =Н 4 Р 2 О 7 дифосфор қышқылы Р 2 О 5 +3Н 2 О =2Н 3 РО 4 ортофосфор қышқылы

15 слайд

#16 слайд
Алынуы Зертханада алынуы: P 2 O 5 +3H 2 O=2H 3 PO 4 Өнеркәсіпте алынуы: Ca 3 (PO 4 ) 2 +3H 2 SO 4 =3CaSO 4 +2H 3 PO 4

16 слайд

#17 слайд
Зиянкес кемірушілермен күресуде Zn 3 P 2 Шырпы (қызыл) өндірісінде Пиротехникада Фосфор қышқылын өндіуде Дәрі-дәрмек өндірісінде Тыңайтқыштар алуда

17 слайд

#18 слайд

18 слайд

#19 слайд
1-тапсырма FRAYER MODEL  (Жаңа сабақ) Б ілімгерлерді топтастыру.(Топпен жұмыс) Білімгерлер бүгінгі сабақты өз ойларымен топпен бірлесе отырып,талдап,түсіндіру керек  Б ілімгерлер алдарына жаңа тақырып бойынша мәтіндерді тастау  Әр топқа жаңа тақырып бойынша тапсырмаларды бөліп тастау  1- ші топқа тапсырма  Фосфорға жалпы сипаттама (ПС пайдалану арқылы)  2- ші топқа тапсырма  Таралуы 2. Қолданылуы.   3-ші топқа тапсырма  Фосфордың маңызды қосылыстары ( тұздары, оксидтері, қышқылдары)  4 – топқа тапсырма  Физикалық қасиеттері (аллотропиялық т.р өзгерістері)  Химиялық қасиеттері ( қандай реакцияларға түседі мысалдар келтіру)

19 слайд

#20 слайд
1-тапсырма FRAYER MODEL

20 слайд

#21 слайд
ФОСФОР Таңбасы: Периодтық жүйедегі орны: Реттік нөмірі: Салыстырмалы атомдық массасы: Атом құрылысы: Электрондық формуласы: Тотығу дәрежесі: -3 , +3 , +5

21 слайд

#22 слайд
2-тапсырма Атом құрылысы Фосфордың сыртқы энергетикалық деңгейінде ? электрон бар. Атомындағы электрондардың орналасуы: Электрондық құрылысы: + Р ) ) ) 1 s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 3

22 слайд

#23 слайд
Атом құрылысы Фосфордың сыртқы энергетикалық деңгейінде 5 электрон бар. Атомындағы электрондардың орналасуы: Электрондық құрылысы: +15 Р )2е )8е )5 е 1 s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 3

23 слайд

#24 слайд
3-тапсырма Реакция теңдеуін аяқта  P + ….= PI 3  P+ S = ….  P + K = …  Р + СІ 2(артық) = ...

24 слайд

#25 слайд
Эстафеталық ойын «термин-синоним»    PH3 Аммиак   аммиак   ammonia  NH3 Фосфин   фосфин phosphine  H3PO4 Күміс фосфаты  фосфат серебра silver phosphate  Ca3P2   Аммофос    аммофос  ammophos  P2O5 Метафосфор қышқылы  метафосфорная кислота  Metaphosphoric acid   Ca(NO3)2   Кальций нитраты  нитрат кальция calcium nitrate    NH4H2PO4 Кальций фосфиді  фосфид кальция calcium  phosphide    HPO4   Фосфор (V) оксиді  оксид фосфора phosphorus oxide  Ag3PO4 Ортофосфор қышқылы  ортофосфорная кислота  Orthophosphoric acid

25 слайд

#26 слайд
PH 3 Аммиак H 3 PO 4 Кальций фосфиді P 2 O 5 Аммофос Ca(NO 3 ) 2 Фосфин NH 3 Фосфор ( V ) оксиді NH 4 H 2 PO 4 Кальций нитраты Ca 3 P 2 Ортофосфор қышқылы Ca(H 2 PO 4 ) 2 +2CaSO 4 Күміс фосфаты HPO 4 Жай суперфосфат Ag 3 PO 4 Метафосфор қышқылы

26 слайд

#27 слайд
Қызықты әңгіме – жұмбақ:  Біз негізі үш егіз жігітпіз: мен – Ақбаймын, Қарабай, Қызылбек деген ағайларым бар. Түріміз де, мінезіміз де ұқсайды. Менің мінезім нашар, тез тұтанып шыға келемін, өзім улы заттар қоймасында істеймін. Ағаларым маған қарағанда момын, Қарабай әскери адам, түтінін бұрқыратып темекі шегеді де жүреді, ал Қызылбек сіріңке зауытының директоры.  Мен және менің туыстарым кімдер?

27 слайд

#28 слайд
4-тапсырма Деңгейлік тапсырмалар А)Венн диаграммасы Ақ фосфор Қызыл фосфорОртақ қасиет Ақ түсті, кристалл Қараңғыда жарқырайды, өте улы т.б. Аморфты, Кристалды емес Қараңғыда жарқырамайды, Улы емес т.б.Суда ерімейді

28 слайд

#29 слайд
Ә ) “ С а н д а р д ы с ө й л е т е й ік ”1669 600 56 1531

29 слайд

#30 слайд
Деңгейлік тапсырмалар Б) химиялық диктант 1. Фосфорды ............жылы .................. ашты. 2. Фосфор қосылыстарда ............................ тотығу дәрежелерін көрсетеді. 3. Фосфор ядросында ....... протон, .......нейтрон болады. 4. Фосордың металдармен қосылысы ........................... деп аталады. 5. Фосфор элементі жай зат ретінде бірнеше аллотропия түзеді: ......................... , ........................... және ......................... . 6. Фосфордың жер қыртысындағы массалық үлесі ..........% 7. Фосфор ......................... ......................................... .....................................................................кездеседі. 8. Ауасыз ортада қыздырғанда ақ фосфор ......................... айналады, ал жоғарғы қысымда .................... айналады.

30 слайд

#31 слайд
Химиялық диктант 1. Фосфорды 1669 жылы Бранд ашты. 2. Фосфор қосылыстарда -3, 0, +3, +5 тотығу дәрежелерін көрсетеді. 3. Фосфор ядросында 15 протон, 16 нейтрон болады. 4. Фосордың металдармен қосылысы фосфидтер деп аталады. 5. Фосфор элементі жай зат ретінде бірнеше аллотропия түзеді: ақ фосфор, қызыл фосфор және қара фосфор. 6. Фосфордың жер қыртысындағы массалық үлесі 0,12 % 7. Фосфор нанда, сүт тағамдарында, ірімшікте, балықта, асбұршақта кездеседі. 8. Ауасыз ортада қыздырғанда ақ фосфор қызыл фосфорға айналады, ал жоғарғы қысымда қара фосфорға айналады.

31 слайд

#32 слайд
Оқулықпен жұмыс. № 7 есеп. 63 бет. Массасы 34,5 г бертолле тұзы фосфордың қанша зат мөлшерімен әрекеттесе алады? Бер: Шешуі: m (КСІО 3 ) =34.5 г т\к: ϑ ( Р) - ?

32 слайд

#33 слайд
5-тапсырма Химиялық эстафета І. топ: N 2 NH 3 NO NO 2 HNO 3 ІІ.топ: Р Р 2 О 5 Н 3 РО 4 Н 4 Р 2 О 7 H Р O 3 ІІІ.топ: Са 3 (РО 4 ) 2 Р Р 2 О 5 Н 3 РО 4 І V .топ: Ca →CaO→Ca (OH) 2 →CaSO 4

33 слайд

#34 слайд
Фосфордың пайдасы Фосфордың зияныТоптастыру 6-тапсырма

34 слайд

#35 слайд
Тест орындау 1.Фосфордың периодтық жүйедегі орны қандай? А)2период, ІІІ топ Ә)3период, V топ Б)5период, V топ 2.Фосфордың электрондық формуласы? А) 2s 2 2p 3 Ә) 3s 2 3p 3 Б) 2s 2 2p 5 3. Қауіпті, улы! Қараңғыда жарық шығарады.Қай фосфор туралы айтылған? А)ақ Ә)қара Б)қызыл 4.Қай қосылыста фосфордың тотығу дәрежесі -3 -ті көрсетеді? А) P 2 O 5 Ә) PH 3 Б) H 3 PO 4 5. Фосфорды алғаш анықтаған кім? А)1772ж Резерфорд Ә)1669ж Бранд Б)1807ж Дэви

35 слайд

#36 слайд
Дұрыс жауаптары 1-Ә 2-Ә 3-А 4-Ә 5-Ә БАҒАЛАУ 1- “5” 2-3- “4” 4-5- “3”

36 слайд

#37 слайд
«Құбыр» жаттығуы: • Құрметті бі л і мгерлер қазір мен сіздерге ақ парақтар таратамын ,сіздер сол парақтардан арық яғни құбыр жасауларыңызды сұраймын.Әрине құбыр болғасын онымен не жүреді?Тек қана СУ жүреді.Ендеше арықтарымызды жалғасытырып су жүргізейік.Арыққа су орнына кішкентай доп жібереледі. • Тренер талдауы: • Қалай ойлайсыздар біздің жасаған құбырымызбен су қалай жүрді? Яғни құбыр үзілмей су жақсы жүрсе ,демек ол біздің топтың ұйымдаса жұмыс істеуі жоғары екенін білдіреді,келісесіздерме?....

37 слайд

#38 слайд
№ Білімгерлердің аты -жөні Үй тапс ырмасы 1- тапсырма 2- тапсырма 3- тапсы рма 5- тапс ырма 6- тапсыр ма Қорыты нды 1 2 3 4 5 6 Бағалау парағы. Топ №------------------------------------ Топтың қорытынды бағасы: -------------------------------- Күні:------------------------- Пәні:------------------------- Бағалау критерийлері «Өте жақсы» 11 - ~ «5» «Жақсы» 4-10 «4» «Талпын » 2- 3 «3»

38 слайд

#39 слайд
• Рефлексия:Смайликтер арқылы

39 слайд

#40 слайд
Үйге тапсырма: Лекция: § 20. Фосфор – 10 сынып химия (Н.Нұрахметов 252 бет-247 бет ) Практика: Есеп : 170 грамм фосфин толық жану үшін қанша көлем оттек (қ.ж) жұмсалады? Өзіндік жұмыс : Фосфордың адам организміндегі маңызы туралы

40 слайд

#41 слайд
Сабақ аяқталды. Сау болыңыздар.

41 слайд