#1 слайд
КҮНТІЗБЕ

1 слайд

#2 слайд
 Күнтізбе   – уақыт мезгілін есептеудің аспан денелерінің ауық-ауық қайталану ерекшелігіне негізделген жүйесі, ан  Күнтізбе сөзі шамамен 1175 жылы пайда болды және латын тілінен шыққан  календарий  бұл «есеп кітабы» дегенді білдіреді. Ежелгі Римде соңғы қарыз борышы деп аталды.

2 слайд

#3 слайд
ТӘУЛІК ІШІНДЕ КҮН МЕН ТҮННІҢ АУЫСУЫ

3 слайд

#4 слайд
КҮНТІЗБЕНІҢ ТҮРЛЕРІ  Аспан денелерінің қозғалыстарына негізделген күнтізбелерді 3 топқа бөлуге болады: күн күнтізбесі, ай күнтізбесі және аралас күнтізбелер.

4 слайд

#5 слайд
КҮН КҮНТІЗБЕСІ   Күн күнтізбесі  Мысырда шыққан.  Мысырлықтар жыл ұзақтығын 365 тәулікке теңестіріп, оны әрқайсысы 30 күндік 12 айға бөлген, артық қалатын 5 күнді ешбір айға қоспай, құдайға құлшылық ететін күндер деп есептеген.  Ол Еуропалық күнтізбелерге арқау болды.

5 слайд

#6 слайд
ЮЛИЙ КҮНТІЗБЕСІ Біздің заманымыздан бұрынғы 45 ж. Рим императоры  Юлий Цезарь ,  астроном Созигеннің  жобасы бойынша жаңа күнтізбе жариялады. Бұл күнтізбе Юлий күнтізбесі немесе ескі санат деп аталды. Юлий күнтізбесіндегі жылдың тропиктік жылдан 11 мин 14 с артықшылығы бар. Бұдан 128 жылда 1 күн, 384 жылда 3 күн жиналады.

6 слайд

#7 слайд
ГРИГОРИАН КҮНТІЗБЕСІ  Григориан күнтізбесі  — халықаралық одақпен қабылданған күнтізбе. Католик  елдер i нде 1582 жылдың  4 қазанында әке Григорий XIII еск i  юлиан күнтізбесінің орнына енг i з i лд i. № Ай Күндер саны 1 Қаңтар 31 2 Ақпан 28 (кібісе жылда— 29) 3 Наурыз 31 4 Сәуір 30 5 Мамыр 31 6 Маусым 30 7 Шілде 31 8 Тамыз 31 9 Қыркүйек 30 10 Қазан 31 11 Қараша 30 12 Желтоқсан 31 Григориан күнт i збес i не сәйкес, жыл 12 айға, 28-31 күн аралығындағы ұзақтықпен ж i ктелед i:

7 слайд

#8 слайд
АЙ КҮНТІЗБЕСІ Алғашқы ай күнтізбесі ежелгі  Вавилонда  шықты. Онда әрбір 8 жылдың бесеуінің ұзақтығы 354 күннен, ал қалған үшеуінікі 384 күннен есептелді. Сонда жылдың орташа ұзақтығы (354,5+384,3):8=365,25 күнге тең болады.

8 слайд

#9 слайд
АРАБ КҮНТІЗБЕСІ  Араб күнтізбесі де  Ай  қозғалысына негізделген. Араб жылы 12 айдан құралады. Әрбір 30 жылда 11 жыл 355 күннен, 19 жыл 354 күннен саналады. Нақты жылдан 11 күні кем болғандықтан, араб жылының басы жылжып отырады.  622 ж. арабша 1-жыл. Ол Мұхаммед пайғамбардың Меккеден Мединеге көшіп барған жылы. Жылдардың бұл жүйесі ай һижрасы деп аталады. Араб күнтізбесі араб елдерінде, Азия мен Африканың мұсылман дінін тұтатын көптеген елдерінде ресми қолданылады.

9 слайд

#10 слайд
АРАЛАС КҮНТІЗБЕ Аралас күнтізбе-ай мен күннің көрінетін қозғалыстарының кезеңділігіне негізделген күнтізбе. Синодтық айдың ұзақтығы орта есеппен 29,53059 күнді құрайды.

10 слайд

#11 слайд
ҚАЗАҚ КҮНТІЗБЕСІ  Қазақ күнтізбесі , байырғы қазақ күнтізбесі – табиғат құбылыстарын бақылаудан туған халықтың көп жылдық тәжірибелері қорытылған, жұлдызды аспан туралы астрономиялық түсініктер мен білімдер жинағы.   Аталмыш тақырып төңірегінде Шәкәрім Құдайбердіұлынан Әлкей Марғұланға дейін көптеген адамдар қалам тартыпты. 1923 жылы Орынбор қаласында жарық көрген «Қазақ календары» қазақ мәдениетіне елеулі үлес қосқандығы белгілі.

11 слайд

#12 слайд
ТОҒЫС ЕСЕБІ (ҚАЗАҚ КҮНТІЗБЕСІ)  Қазақ жұртының уақыт есебіндегі Үркер шоқжұлдызына негіздеп жүргізілетін «Тоғыс есебі» ерекше маңызды. Тоғыс есебі – шаруа жайымен, мал шаруашылығымен шұғылданып өмір кешкен байырғы қазақ халқының үркер қозғалысына негізделген күнтізбесі. Айдың үркерді басып өтуі – тоғыс деп аталады. Тоғыс үш күнге жалғасады.  Үркерге қарап қыс пен жаздың басын анықтаған. Халық «Үркер шаңырақтан көрінсе, үш ай тоқсан қысың бар, ел жатқанша үркер жамбасқа келсе, жаз шықпағанда несі бар» деп тәмсілдеген. Күз басында үркер іңірде күншығыстан, қыс басында іңірде төбеден, көктем басында іңірде күн батыстан көрінеді. Ал жазда үркер түнде көрінбейді.  Тоғыс айының ұзақтығын ғылымда 27 күн, 7 сағат, 43 минут деп есептейді. Мұны жуық шамамен 28 күнмен есептейміз. Бір жылда 13 тоғыс айы бар немесе ай мен үркер бір жылда 13 рет тоғысады. 

12 слайд

#13 слайд
 Назарларыңызға рахмет!!!

13 слайд