#1 слайд
Латын графикасына негізделген қазақ тілінің жаңа емлесін талдау, талқылау Жұматай Бағжан Әуезханқызы

1 слайд

#2 слайд
• А. Байтұрсынов атындағы Тіл білім институты “қазақ тілі емлесінің негізгі ережелерінің” жобасын әзірлеп, Ғылыми кеңесте талқылады. • Емле ережелерінің жобасы Ұлттық комиссияның отырысында таныстырылды.2018 жылы 27 қыркүйек • Жаңа әліпби негізіндегі қазақ тілі емлесінің ережелерін Қазақ тілі әліпбиін латын графикасына көшіру жөніндегі ұлттық комиссия мақұлдаған. • “ Егемен Қазақстан” газетінің №11 (18 қаңтар, 2019 жылы) санында жарияланды .2018 жылы 6 желтоқсан

2 слайд

#3 слайд

3 слайд

#4 слайд
Ж аңа емледегі жаңалықтар Әріптер 32 Дауысты дыбыстарды таңбалайтын әріптер (9): a, á, е, і, о, гр , u, ú, у. Дауыссыз дыбыстарды таңбалайтын әріптер (23): b, d, f, g, ǵ, h, ι, j, k, l, m, n, ń, р, q, r, s, t, v, ý, z, sh, ch .

4 слайд

#5 слайд
• Шш = Sh • Чч = Ch Диграф • Әә = Áá • Ғғ = Ǵǵ • Ңң = Ńń • Өө = Óó • Үү = Úú • Уу = ÝýАкут • Ии Йй = Iı • Хх Һһ = Hh Бір таңбаЁ Э Ю Я Ц Щ Ь ЪӘліпбиде жоқ әріптер

5 слайд

#6 слайд
Бірінші нұсқа. І тарау. Әріптердің емлесі. §1-10 ІІ тарау. Түбір сөздердің емлесі. Қосымшылардың жалғануы. §11-22 ІІІ тарау . Бөлек жазылатын сөздердің емлесі. §23-30 І V тарау. Бірге жазылатын сөздердің емлесі. §31-39 V тарау. Дефиспен жазылатын сөздердің емлесі. §40-50 V І тарау. Бас әріптің емлесі. Қосымшылардың жалғануы. §51-73 V ІІ тарау . Қысқарған сөздердің емлесі. §74-76 V ІІІ тарау. Кейбір кирилл әріптері мен шеттілдік сөздердің емлесі. §77-99 ІХ тарау. Сөздердің тасымалдануы. §100- 108 Екінші нұсқа. І тарау. Әріптердің емлесі. §1-10 ІІ тарау. Түбір сөздердің емлесі. Қосымшылардың жалғануы. §11-21 ІІІ тарау . Бөлек жазылатын сөздердің емлесі. §22-29 І V тарау. Бірге жазылатын сөздердің емлесі. §30-38 V тарау. Дефиспен жазылатын сөздердің емлесі. §39-49 V І тарау. Бас әріптің емлесі. Қосымшылардың жалғануы. §50-72 V ІІ тарау . Қысқарған сөздердің емлесі. §73-75 V ІІІ тарау. Шеттілдік сөздер емлесі . §76-98 ІХ тарау. Сөздердің тасымалдануы. §99- 107

6 слайд

#7 слайд
Емле ережесіне еңгізілген өзгерістер • §6. ı, ý әріптері төл сөздерде дара дауыссыз дыбыс ретінде таңбаланады. • §8. ı, ý әріптері шеттілдік сөздерде дауысты дыбыс ретінде таңбаланады. 1 нұсқа. І тарау. Әріптердің емлесі. • §6. ı, ý әріптері дауыссыз дыбыс ретінде таңбаланады.2 нұсқа. І тарау. Әріптердің емлесі.

7 слайд

#8 слайд
Емле ережесіне еңгізілген өзгерістер 1 нұсқа. V тарау. Дефиспен жазылатын сөздер емлесі. §48. ý eb, eks сөзалды сыңарларымен келетін сөздер дефис арқылы жазылады: ý eb - bra ý zer, ý eb - sa ı t, eks-m ú she. 2 нұсқа. V тарау. Дефиспен жазылатын сөздер емлесі. §4 7 . Кірме негіздер, аббревиатуралар мен сандардың төл және шет тілінен енген сөздермен қосарланған атаулары, сондай-ақ ý eb, eks сөзалды сыңарларымен келетін сөздер дефис арқылы жазылады: ý eb - bra ý zer, ý eb - sa ı t, eks-m ú she ; bre ı n-r ı ng, kofe-bre ı k, sho ý -biznes, tok-sho ý , fe ı s-baqyla ý ; SD-karta, MP4-pleerleri ; VIP-palata, IT-mamandar.

8 слайд

#9 слайд
Емле ережесіне еңгізілген өзгерістер Ю әрпі 1 нұсқа 2 нұсқаVIII тарау. Шеттілдік сөздер емлесі §82. Ю әрпі төл сөздерде, сонымен бірге шеттілдік сөздерде сөз басында және дауысты дыбыстан кейін ıý әріп тіркесімен: a ıý , o ıý ; I ý p ı ter, I ý rmala. K a ıý ta . Ал дауыссыз дыбыстан, Ъ және Ь белгісінен кейін ú әрпімен таңбаланады: p arash ú t, gl ú koza, b ú djet, s ú jet, komp ú ter. §82. Ю әрпі ú әрпімен жазылады: p arash ú t, gl ú koza, b ú djet, s ú jet, komp ú ter.

9 слайд

#10 слайд
§9. ю → ıý a ıý , o ıý , ja ıý Ескерту ( ı) ý qı ý kı ý §82. ю → u ́ P arash ú t, gl ú koza, b ú djet, s ú jet, komp ú ter .І тарау. Әріптердің емлесі V ІІІ тарау. Шеттілдік сөздер емлесі

10 слайд

#11 слайд
Емле ережесіне еңгізілген өзгерістер Я әрпі 1 нұсқа 2 нұсқаVIII тарау. Шеттілдік сөздер емлесі §83. Я әрпі төл сөздерде, сонымен бірге шеттілдік сөздерде сөз басында, дауысты дыбыстан, Ъ және Ь белгісінен кейін ıа әріп тіркесі арқылы : ıa ǵnı, qo ıa n . I a lta ; so ıa, ı de ıa . Ал дауыссыз дыбыстан кейін аg әрпімен таңбаланады: razr яр d , m ý l á j, zar яр d, kalk ý l яр tor §83. Я әрпі аg әрпімен жазылады: kn яр z , zar яр d, n ar яр d, razr яр d . Е с к е р т у: и (ı) әрпінен кейін тұрған я әрпінің орнына а жазылады aks ı a , alerg ı a , h ı m ı a .

11 слайд

#12 слайд
§10. я → ıa ıa ǵnı, qo ıa n , so ıa. Ескерту : ( ı) а qı a r, sı a , jarı a §83. я → аg razr яр d , m ý l á j, zar яр d . Ескерту : ( ı) а aks ı a ,h ı m ı a . І тарау. Әріптердің емлесі V ІІІ тарау. Шеттілдік сөздер емлесі

12 слайд

#13 слайд
Емле ережесіне еңгізілген өзгерістер • V ІІІ тарау. Кейбір кирилл әріптері мен шеттілдік сөздердің емлесі §80 щ әрпі төл сөздерде shsh әріп тіркесімен, ал шеттілдік сөздерде sh әрпімен таңбаланады.1 нұсқа. Щ әрпі • І тарау. Әріптердің емлесі §3 а shshy, tushshy, keshshe сөздерінде екі sh әрпі қатар жазылады . • V ІІІ тарау. Шеттілдік сөздер емлесі §80 щ әрпі sh әрпімен жазылады. 2 нұсқа. Щ әрпі

13 слайд

#14 слайд
І тарау. Әріптердің емлесі §3 a shsh y - а щ ы, tu shsh y-тұщы, ke shsh e- кеще щ→ sh ýchılı sh e рrapor sh ıkщ → shsh V ІІІ тарау. Шеттілдік сөздер емлесі §80

14 слайд

#15 слайд
Емле ережесіне еңгізілген өзгерістер ІІ тарау. Түбір сөздер емлесі. §13. Бірқатар кірме сөздер айтылуы бойынша жазылады: ta ý ar, n ó mir, poshta, k а́ st ó m, p а́ lte, po ı yz, s ı ez, sles i r, ved i m i s, ved i m i st i k, ketch ú p . VIII тарау.Шеттілдік сөздер емлесі. §77. Бірқатар кірме сөздер айтылуы бойынша жазылады: ta ý ar, n ó mir, poshta, k а́ st ó m, p а́ lte, po ı yz, s ı ez, sles i r, ved i m i s, ved i m i st i k, ketch ú p . 1 нұсқа 2 нұсқа

15 слайд

#16 слайд
§97. Сөз соңындағы - нг әріп тіркесі ń әрпімен жазылады , қосымшалар үндестік заңына сәйкес жалғанады : parkı ń (-niń, -ge, -i, -der), boýlı n ́ (-niń, -ge, -i, -der), сıtı n ́ (-niń, -ge, -i, -der). Ескерту : бір буынды сөздерде – нг тіркесі жазылады . rı ng , ra ng , sle ng , bсın-rı ng

16 слайд

#17 слайд
• Ескерту: сөз мағынасы өзгеретін жағдайда қос әріптер сақталып жазылады. Мысалы: e ss e, ma ss a , to nn a , va nn a, ba ll ada, sa mm ıt, ma ss -medıa.1-нұсқа. Сөз ортасындағы қайталама сс, мм, лл, тт, фф, нн, бб, рр, пп, гг, дд, кк, уу дыбыстарын білдіретін әріптердің бірі түсіріліп жазылады. • Ескерту: сөз мағынасы әсер ететін жағдайда, сондай-ақ өлшем бірлік атауларында қайталама дыбыстар сақталып жазылады. Мысалы: e ss e, ma ss a , to nn a , n e tt o, do ll ar, mı ll ıon, mı ll ımetr, ba ll ada, sa mm ıt, ma ss -medıa.2-нұсқа. Сөз ортасындағы қайталама сс, мм, лл, тт, фф, нн, бб, рр, пп, гг, дд, кк, уу дыбыстарын білдіретін әріптердің бірі түсіріліп жазылады. V ІІІ тарау. Шеттілдік сөздер емлесі

17 слайд

#18 слайд
• э әрпі е әрпімен жазылады: e lement, e levator. • Ескерту: -оэ әріп тіркесімен аяқталған сөзде э әрпінің орнына ı жазылады: 1-нұсқа. §81 э → е • э әрпі е әрпімен жазылады: e lement, e levator, e popeıa, рo e tıka2-нұсқа. §81 э → е V ІІІ тарау. Шеттілдік сөздер емлесі

18 слайд

#19 слайд
m edı s ına s ıfr s ırkýl s eh s enarı ц,сц→ s akt o ́r d ırıj о́ r man о́ vr сj ı s о́ rë → óШеттілдік сөздер емлесі

19 слайд

#20 слайд
Ъ • Ъ белгісі ескерілмей жазылады. Қосымшалар соңғы буын үндесіміне сәйкес жалғанады. • S ý bekt, obekt, feldeger,adekt ı v ь • Жіңішкелік белгісі (ь) бар буынға жіңішке дауыстылардың әрпі жазылады: par о́ l, asf á lt, p ú lt, kоr ó l, g ó lf, á lbom • Е с к е р т у : ж іңішкелік белгісімен ( ь ) келген буын құрамында e, ı әріптері бар сөздерде жіңішкелік белгісі ескерілмейді : akvaсl, stıl, lager , fılm

20 слайд

#21 слайд
дж→ j дж әріп тіркесі бар сөздерде д әрпі түсіріліп жазылады : mene j er, j ınsy , j ent і lmen Ескерту . - дж әріп сөз мағынасы өзгеретін жағдайда d әрпі сақталып жазылады : bú dj et, lo dj y тч→ ch тч әріп тіркесі бар сөздерде т әрпі түсіріліп ж азылады sko ch , ske ch , ma ch

21 слайд

#22 слайд
jýrnalis (журналис) журнали ст pove s ( повес) пове сть sie z (сиез) с ъ е зд komýnı s , manıfe s , vedomo sСөз аяғындағы - c т, -сть, -зд әріп тіркесінің соңғылары түсіріліп жазылады , қосымшалар үндестік заңына сәйкес жалғанады

22 слайд

#23 слайд
 Назарларыңызға рахмет!

23 слайд