#1 слайд
ІІІ-бөлім. Физикалық география. Литосфера. Сабақтың тақырыбы: Литосфераның құрлысы және заттық құрамы Сабақтың мақсаты: литосфераның құрылысы мен заттық құрамын анықтайды Негізгі ұғымдар: Литосфера,жер қыртысы,мантия, ядро,сейсмогрф, базальтты қабат,гранитті қабат,шөгінді қабат,материктік және мұхиттық жер қыртысы.Мантия: жоғарғы,төменгі ,сыртқы және ішкі.Тектоника, тектоникалық тақта және гипотезасы,континетті дрейф гипотезасы, коллизия,мобилизм гипотезасы. платформа,қалқан, геосинклиналь,қатпарлы зона,тербелмелі қозғалыс, қатпардлану,төбе, толқының қыры.Катоклизм,жер сілкінісі,апат (катаклизм),цунами.

1 слайд

#2 слайд
Литосфера және Жер қыртысы Жердің құрлысын қалыптастыруға белгілі бір реттікпен орналасқан қатты,сұйық және газ тәрізді заттар қатысады.Жерді құрайтын 4 қабық (литосфера,атмосфера, гидросфера және биосфера) бір- бірімен тығыз байланысқан және бір-біріне тәуелді.

2 слайд

#3 слайд
Литосфера- (гр литос-тас,сфера-шар) Жерің тас қабаты немесе Жердің үстіңгі жұқа қатты қабығы.Жер қыртысы және мантияның жоғарғы кристалды жыныстарыныан тұратын қатты қабығы. Литосфера 3 бөліктен тұрады; Жер қыртысы (материктік гранит базальт,габрро шөгінді жыныстардан тұрады), мантия ,ядро. Жер қыртысы материктік (қалыңдығы жазық жерлерде 30-40 км, тауларда 70-80 км) және мұхиттық( гранит болмайды) (5-10 км) болып бөлінеді. Жер қыртысы мен ядро арасында орналасқан қабат –Мантия ең тығыз қабаты. (дегенді білдірсе лат.тілінен былғыма,қоймалжың зат дегенді мантия гр.тілінен аударғанда шапан, жамылғы білдіреді). Мантияның қалыңдығы 2900 км, оның 900 км жоғарғы мантия (t =+100-150°С) ,ал 2000 км төменгі мантия құрайды. (t =+3800 °С) Ядро - ғалымдардың болжамы бойынша ол никель (Ni )мен темірден (Fe) тұрады. Жер планетасының дәл ортасында 6371 км тереңдікке дейін жетеді.Температурасы 6000°С дейін, радиусы 3500 км. Ядро сыртқы және ішкі (1289 км) деп ажыратылады.

3 слайд

#4 слайд
Жер қыртысын –тау жыныстары мен минералдар құрайды. Тау жыныстары тегіне қарай үлкен үш топқа бөлінеді: жоғарғысы-шөгінді,ортаңғысы- гранитті(гранит-»дән» дегенді білдірсе, төменгісі-базальтты қабаты(базальт-»темір бар тас»деген мағына білдіреді.Қабаттардың бұлай орналасуы кездейсоқтық емес,белгілі бір заңдылыққа бағынады.Заттардың тығыздығына байланысты рет-ретімен орналасады. Шөгінді тау жыныстары шығу тегіне қарай физиқалық (құм,саз,қиыршық тас), химиялық (тұздар , қышқылдар,сілтілер),органикалық (бор,әктас,мұнай,газ,көмір) бөлінеді.

4 слайд

#5 слайд
Жер қыртысының қалыңдығы барлық жерде бірдей емес. Жер қыртысының қалыптасуының екі типі бар: материктік және мұхиттық. Мұхит астындағы жер қыртысы көбінесе екі қабаттан тұрады.Шөгінді жыныстар базальты жыныстардың үстінде орналасады. Гранитті қабат кездеспейді. Мұхиттағы қыртыстың қалыңдығы 5-10км. Материктік жер қыртысы қалың және үш қабаттан тұрады. Құрлық астындағы Жер қыртысының жазықты жердегі қалыңдығы 30-40 км, ал таулы аудандардың қалыңдығы құрайды. 70-80 км-ді

5 слайд

#6 слайд
Жер қыртысы мен ядро арасында орналасқан қабат –Мантия ең тығыз қабаты.(мантия гр.тілінен аударғанда шапан, жамылғы дегенді білдірсе лат.тілінен былғыма,қоймалжың зат дегенді білдіреді). Мантияның қалыңдығы 2900 км, оның 900 км жоғарғы мантия (t =+100-150°С) ,ал 2000 км төменгі мантия құрайды. (t =+3800 0С).Шамамен 100км тереңдікте температура+50°С. Мантия жоғарғы және төменгі деп екі топқа бөлінеді.Жоғарғы және төменгі мантиялардың шекарасы, жер қыртысынан есептегенде 900-1000км тереңдікте орналасқан. Жер қыртысының қалыптасуына және дамуына негізінен мантияның жоғарғы қабатындағы үрдістердің әсері басым. Жоғарғы мантияның құрамындағы заттардың химиялық құрамы әртүрлі. Оның жер қыртысымен шектесетін тұстары қатты күйде болады.Тереңдеген сайын жұмсақтау,қатты- сұйық болса,ары қарай төмен аймақтарда қатты күйге ауысады. Қысымның төмендеуі жұмсақтау болып тұрған мантияны жоғары қабатын тесіп өтіп, мантия ошақтары пайда болады.

6 слайд

#7 слайд
Ядро - ғалымдардың болжамы бойынша ол никель (Ni )мен темірден (Fe) тұрады. Жер планетасының дәл ортасында 6371 км тереңдікке дейін жетеді.Температурасы 6000°С дейін, радиусы 3500 км. Ядро сыртқы және ішкі (1289 км) деп ажыратылады. Бірнеше рет магманың жоғарғы қарай жылжыуы нәтижесінде магма жер бетіне жанартау ретінде атқылап шығады.Жоғарғы мантияда ығысу,араласу және ажырау сияқты үрдістер ұдайы болып тұрады.Жер қыртысының бір бөлігі тұрақты қозғалыссыз (платформа) болса,келесі бір бөлігі қозғалысқа ұшырап, жер сілкінісіне немесе жанартаулардың атқылауына алып келеді.

7 слайд