Материктердің және дүние бөліктерінің табиғат жағдайы

1 слайд
МАТЕРИКТЕРДІҢ ЖӘНЕ ДҮНИЕ БӨЛІКТЕРІНІҢ ТАБИҒАТ ЖАҒДАЙЫ. ДҮНИЕЖҮЗІЛІК МҰХИТТЫҢ ТАБИҒАТ ЖАҒДАЙЫ.

1 слайд

2 слайд
МАТЕРИКТЕР МЕН АРАЛДАР •Жер бедерінің ең формалары-материктік құрлықтар мен мұхиттық ойыстар.Мұхиттың терең табанының бедерінде құрлықтағыдай ойпаттар,жазықтар және таулы жоталар кездеседі.Барлық материктер ауданын қосып есептегенде Жер шарының 29 %-ын алып жатыр. •Материктер мен мұхиттар-геграфиялық қабықтың даму нәтижесінде пайда болған ірі табиғат кешендері.Қазіргі кезде алты құрлық немесе материк бар: Еуразия,Африка,Солтүстік Америка,Оңтүстік Америка,Аустралия және Антарктида

2 слайд

3 слайд
•Біздің заманымызға дейінгі V ғасырда өмір сүрген ежелгі грек тарихшысы Геродот өз ебңектерінде ,сол кездері белгілі болған жерлер туралы деректер жазып қалдырды. •Біздің заманымызға дейінгі IV ғасырда грек географы және теңізшісі Пифей еуропаның батыс жағалауын табу үшін саяхат жасады.Ежелгі гректер Оңтүстік Еуропада көптеген жерлерді ашып,Қара теңіз арқылы кемемен жүзген. •Еуропалықтар Азия туралы алғашқы мәліметтерді итальяндық Марко Полоның(1254-1324жж.) саяхаты арқылы білді. •Орталық Азияны зерттеуде орыыс ғалымдары көп еңбек сіңірді.П.П. Семенов-Тян-Шанский (1827- 1914жж.)және Н.М.Пржевальский (1938- 1888жж.)Тянь-Шань тауларының құрылымын зерттеді. ҰЛЫ ГЕОГРАФИЯЛЫҚ АШЫЛУЛАРҒА ДЕЙІНГІ ЖЕР ТУРАЛЫ ЕЖЕЛГІ ТҮСІНІКТЕР

3 слайд

4 слайд
•Адамзаттың Жер туралы көзқарасы Ұлы географиялық ашылулардан кейін кеңейе түсті (XV-XVIIғғ.). Шғыстың ,Қытай және Үндістанның нарығына тауар жеткізетін сауда жолдары жабылып қалды.Сол себепті еуропалықтар Шығысқа апартын басқа жол іздестірді.1497-1498 жылдары Васко да Гама басқарған теңізшілер кемесі Үндістанға барар жолда Африканы батысынан айналып,Атлант мұхитынан Үнді мұхитына өтті.Үндістанға баратын жол анықталды.Африканың ішкі аудандарын зерттеуде ағылшын саяхатшысы Давид Ливингстон( 1813- 1873жж.) және шотландиялық Мунго Парк(1771-1806жж.)Және басқа даа зерртеушілер еңбек сіңіріді.

4 слайд

5 слайд
•Америка құрлығын ресми түрде -Христофор Колумб ашты.Сол кездегі ғалымдар мен теңізшілер Атлант мұхиты арқылы батысқа жүзе отырып Азияның шығыс жағалауына, Үндістанға баруға болады деп есептеген.Колумб Үндістанға солай баруды жоспарлады.Оның жоспары 1492 жылы 3 тамыз күні іске асып,ш кемеден тұратын кішігірім флотилия Испанияның жағалауынан жолға шықты.1492 жылдың 12 қазанындаа Христофор Колумбтың кемесі Солтүсік Американың шығыс жағалауыына жақын орналасқан аралдарға жетті.Колумбтың саяхаты Солтүстік және Оңтүстік Американың жан -жақты зерттелуіне себепші болды. •Еуропалықтар үшін Аустралия материгі Африка,Солтүстік және Оңтүстік Америка құрлықтарынан белгілі болды.Материктің солтүстік жағалауын алғашқы болып 1606 жылы голландиялық теңізші Билл Янц ашты.

5 слайд

6 слайд
•1642 жылы голландиялық теңізші Абель Тасман Тасман аралдарын ашты.Одан әрі жүзе отырып жаңа зеландия,Тонга және Фиджи араладарына дейін жетті. •1820 жылы ең соңғы материк - Антарктида ашылды. •1820ж. қантарда орыс теңізшілері Ф.Ф.Беллинсгаузен мен М.П.Лазарев ,“Восток” және “Мирный” желкенді кемелерімен Антарктида материгінің жағалауына жетті.1911 жылдың аяғы мен 1912 жылдың басында норвег Руала Амундсен және ағылшын Роберт Скотт оңтүстік полюске жетіп,материктің ішкі аудандарының табиғаты туралы құнды материалдар жинақтады

6 слайд

7 слайд
•Дүниежүзік мұхиттарда континеттен басқа құрлықтың кігірім бөлігі -аралдар орналасқан.Аралдарда материк сияқты айналасыы сумен қоршалған.Кейбір жерлерде шығу тегі бірдей көптеген аралдар тобы кездеседі.Мұндай аралдар тобын архипелаг немесе топарал деп атайды. Ең үлкен арал-Гренландия

7 слайд

8 слайд
•Еуразия--барлық климаттық белдеулер мен табиғат зоналарыы кездеседі. Олар материктің оңтүстігіндегі экваторлық мәңгі жасыл ормандарынан басталып,солтүстігінде арктикалық мұздықтарға дейін жалғасады.Арасында үнді саванналары, Арабия шөлдері,Сібірдегі қылқанжапырақты қалын тайга және материктік орталық бөліктерінде шексіз дала да бар.Сондықтанда мұндағы флора мен фауна әр түрлі ауа райына бейімделген.Ақ аю мен поляр түлкісі қарлы аудандарда тіршілік етеді.Ақбөкен мен қарақұйрық құрғақ,тамыры терең өсімдіктер өсетін ортаазиялық аудандарда мекендейді.Ал джунглилерде қалың ағаштар мен лианалар арасында маймылдар тіршілік етеді.

8 слайд

9 слайд
•Солүстік Америкада-Еуразия материгіндегі сипатталған табиғатқа ұқсас солтүстік бұғысы,дала кемірушілері,шөл кесірткелері мен дала дәнді дақылдары кездеседі.Бірақ бұл материк экватордан алысырақ жатыр,сондықтан мұнда ягуар мен маймыл кездеспейді.

9 слайд

10 слайд
•Оңтүстік Америка-амазона өзені бойындағы алып орман массивтеріне бай ең жасыл желекті материк болып саналады.мұндағы ит тұмсығыы өтпейтін орманда анаконда жыланы,пиранья балығы сияқты көптеген қауіпті жануарлар тіршілік етеді.Ылғалды шалғындарында әлемдегі ең ірі кеміруші-капибара мекендейді.

10 слайд

11 слайд
•Африканы да Оңтүстік Америка сияқты экватор кесіп өтеді.Африканың көп бөлігіне күн сәулелері тік түседі,сондықтан мұнда жыл бойы өте ыстық.Анда - санда баобаб кездесетін саванна кеңісіктері өздеріңе жақсы таныс піл,сусиыр,керік,мүйізтұмсық,арыс тан және тағы да басқа жануарлардыңотаны болып табылады.

11 слайд

12 слайд
•Аустралия-ең Дүниенің бұл бөлігінің жануарлары мен өсімдіктерінің көбі судың тапшылығына бейімделген.Қалталы аю-коала тіпті ешқашан су ішпей,тек эвкалипт ағашы жапырақтарының ылғалын қанағат тұтады.Сондай- ақ мұнда шөлді жердің өкілдері- жорғалаушылар мен өрмекшітәрізділер өте көп.

12 слайд

13 слайд
•Антарктида-ең соңғы болып ашылған және ең ерекше континент.Мұнда тұрақты халық қоныстанбаған.Континентт е температура 70-80 С аязды көрсетеді.климаттың қатаңдығына байланысты өсімдіктер өспейді.Жануарлар тек жағалау маңында жүріп, мұхиттағы тіршілік иелерімен қоректенеді.

13 слайд

14 слайд
•Мұхит,өзен,көл және батпақты сулар сулары,мұздықтар,атмосферадағы су булары т.б.- жердің су қабығы гидросфераны құрайды(грек.гидро-су).Яғни планетағы барлық сулардың жиынтығы.Судың негізігі қоры 97% мұхит және теңіз сулары.Олар бірігіп - Дүниежүзілік мұхитты құрады. •Материктер арасында сулы кеңістік мұхитарды құрайды. •Тынық,Атлант,Үнді және Солтүстік Мұзды мұхиттары. •Мұхит суы тұзылығы бойынша ерекшеленеді.Тұздылығы ең жоғары мұхит-Үнді мұхиты.Тұздылығы ең төмен мұхит-Солтүстік мұзды мұхит.Ең терең мұхит -Тынық мұхит.Бұл мұхиттағы Мариан шұңғымасының тереңдігі 11- км ден астам. МҰХИТТАР ТАБИҒАТЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

14 слайд

15 слайд

15 слайд

16 слайд
•Үнді мұхиты туралы жазба деректер Васко да Гаманың саяхатынан кейін басталады. (1497-1499жж).ағылшын теңізшісі Джеймс Кук алғашқы болып Үнді мұхитының тереңдңгңн есептеді.Ертеректе тереңдікті лот арқан арқылы Ұшында жүгі бар ұзын арқан арқылы өлшеген. Қазіргі кезде тереңдікті өлшеуде эхолот қолданылады. •Атлант деген термин ежелгі грек тарихшысы Геродоттың жазбаларында кездескен.Атлант мұхитын алғаш викингтер,кейін Үндістанға жеткізетін теңіз жолын іздеу барысында Атлант мұхитын Христорфор Колумбта кесіп өтті. •XV-XVII ғасырлардағы Ұлы географиялық ашылулары кезіндегі негізгі мақсат- теңіз жолдарын,жаңа жерлерді ашу болған.Алайда,тәжірибесі аз және арнайы жабдықталған кемелері жоқ теңізшілер үшін жүзуге Солтүстік мұздықтары мүмкіндік бермеді.Ағылшын зерттеулілері Г.Торна( 1527ж) мен Г.Гудзонның(1657 ж.)Солтүстік полюске жасаған саяхаты сәтсіз болды.Х.Уоллоби (1553ж.) В.Баренц(1594-1596жж). Кар теңізіне деін жете алмаған. •Тынық мұхиттың шығыс жағалауына жеткен алғашқы еуропалық Ваько Бальбоа болатын.Мұхмитқа оңтүстіктегі ашық шығанақ арқылы шыққандықтан .оны Нульес де Бальбоа Оңтүстік теңіз деп атады.1520 жылы 28 қараша күні Ф.магеллан алғаш болып мұхитқа шықты.мұхитты отты жер аралынан Филлипин аралына дейін 3 ай,20 күнде кесіп өтті.Осы кезде ауа райы бір қалыптыы тынық болғандықтан Магеллан оны Тынық мұхит деп атады.

16 слайд

17 слайд

17 слайд

18 слайд

18 слайд

19 слайд
Thank you!Feel free to approach us if you have any questions.

19 слайд

20 слайд
сабақ аяқталды! Келесі кездескенше!

20 слайд