Оқшау сөздер

1 слайд
Тексерген: Алтанова Р.З Орындаған: Мұқажан Мақпал 431-топОҚШАУ СӨЗДЕР

1 слайд

2 слайд
Жоспар 1.Оқшау сөздер туралы түсінік. 2.Оқшау сөздердің түрлері мен тыныс белгілері. 3.Оқшау сөздердің тыныс белгілері.

2 слайд

3 слайд
Оқшау сөздер сөйлем құрамындағы басқа сөздермен грамматикалық байланысқа түспейтін сөздер мен сөздер тіркесі. Оқшау сөздер сөйлемдегі басқа сөздермен грамматикалық байланысқа түспейді дегенде оның (оқшау сөздердің) сөйлем құрамындағы өзге сөздермен не қабыса, не матаса, не меңгеріле, не қиыса байланыспайтындығы ескеріледі. Сондықтан да олар сөйлем мүшесі қызметін атқара алмайды, сөйлемдегі өзге мүшелерден оқшауланып тұрады. Оқшау сөздер арқылы сөйлемнің мағынасы нақтыланады.

3 слайд

4 слайд
Нег ізгі белгілері 1 • сөйлем ішінде өзге сөздермен байланысқа түспейді. • сөйлем мүшесі бола алмайды. 2 • сөйлем ішінде жеке тұрады. 3 • белгілі бір тыныс белгі арқылы ажыратылады. • сөйлемде түрлі мағына білдіреді.

4 слайд

5 слайд

5 слайд

6 слайд
• Сөйлеуші тыңдаушының назарын өзіне аудару үшін қаратпа сөздерді қолданады. Кейде сөйлеушінің қарата айтып отырғаны адам болмай, жансыз заттар да болып келеді, бұл - көбінесе көркем әдебиетте кездесетін құбылыс. Мысалы,  Тыңда, дала, Жамбылды! Тыңда, Қастек, Қаскелең, сөйлесін кәрі бауырың  (Жамбыл). • Қаратпа сөз болатындар: жалқы есімдер, туыстық атаулар, эмоционалдық мәнді сөздер, көркем әдебиетте жан-жануар, жер-су атаулары т.б. Қаратпа сөз сөйлемнің басында келсе, одан кейін үтір, не леп белгісі, ортасында келсе, екі жағынан үтір белгісі, соңында келсе, оның алдынан үтір қойылады.

6 слайд

7 слайд
Қыстырма сөздер күмәнділікті, сенетіндікті, өкінішті, ренішті, сондай-ақ ойдың кімнің тарапынан екендігін білдіру үшін қолданылады. Қыстырмалар жеке дербес сөздер ыңғайында да, сөз тіркесі ыңғайында да, тіпті сөйлем ыңғайында да кездеседі. Мысалы,  Өзің білесің, мен қазақ баласына жалынып жорғалап көргем жоқ- ты  .

7 слайд

8 слайд

8 слайд

9 слайд

9 слайд

10 слайд
Одағайлар кісінің сезімін, көңіл-күйін білдіру қажет болғанда қолданылады. Мысалы, Япырай, ғажап екен бұнысы! - деді Балқаш. Уа, Қалиса жеңгей, аманбысың! Одағайлар қалыпты баяу дауыспен айтылғанда, жазғанда одан кейін үтір қойылады, ал көтеріңкі дауыспен айтылса, леп белгісі қойылады. Мысалы: Шіркін, ақын болсаң, осындай бол!

10 слайд

11 слайд
Қаратпа сөз: Бұрын сені біреуге көп жұмсап ем, Енді өзіме шақырдым,  ажал батыр Рахат,  мені тастап қоймадың тыныш

11 слайд

12 слайд
Қыстырма сөз: Кім біледі,  сен кәпір Баяндыдан сөндің бе? Білмеймін,  тойғаны ма, тоңғаны ма? Көнбеді жұрт,  не лажы  Амал жоқ,  қайттім білдірмей... Сау болмас ем,  әлбетте... Қожам сенсің,  не керек... Қылды мазақ,  не шара... Құп білемін,  сізге жақпас...

12 слайд

13 слайд
Одағай сөз: Ай,  Абылай, Абылай... Уа,  сен Қанжығалы Бөгенбай... Ей,  айтшы, Алланы айт... (Бұқар жырау). Әй,  қыңыр ер, қыңыр ер (Жиембет жырау). Ей,  Қатағанның хан Тұрсын (Марғасқа). О,  Барақ жас, Барақ жас (Дулат). О,  Кеңесбай мырза, сөз тыңда (Дулат). Ау,  қызғыш құс, қызғыш құс... Әй,  Махамбет, жолдасым (Махамбет)

13 слайд

14 слайд
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:  1.С.М. Исаев “Қазақ тілі”, А-2007ж.  2. Ж.К. Отарбекова, Б.Нұржанова, П.Байтимбетова “Нормативті қазақ тілі”, А-2015ж.  3. К.Жүнісбекова, Ф.Оразбаева, Ә.Ахметов Қазіргі қазақ тіліне арналған жаттығулар, А-1998 ж.  4.Ш.К.Бектұров “Қазақ тілі”, А-2006 ж.  5. Н.Оралбаева, Б.Шалабаев “Практикалық қазақ тілі”, А-1993 ж.

14 слайд

15 слайд
Назарларыңызға рақмет !

15 слайд