#1 слайд
Орта мектеп химия курсын шетелдік білім беру жүйелерін пайдаланып оқыту әдістемесі Тақырыбы:

1 слайд

#2 слайд
Зерттеудің міндеті: •әлемдік деңгейде жалпы орта білім беретін мектепте жаратылыстану пәндерін оқыту жүйесін сипаттау; •шетелдік оқыту үдерісінде бағдарлап оқытуды және Қазақстан Республикасы мен Түркия Республикасындағы білім беру жүйелерін сараптау; •екі елде орта мектептегі химия пәнінің мазмұны мен әдістерін сараптау, салыстыру және ерекшеліктерін анықтау; •анықталған мазмұндық және әдістемелік ерекшеліктерді пайдалана отырып, мектепте химия пәнін шетелдік әдістерді пайдалана оқыту.

2 слайд

#3 слайд
Қазақстан Республикасында орта мектепте оқыту жүйесімен шетелдік алты мемлекеттің (Ұлыбритания, АҚШ, Финландия, Германия, Жапония және Түркия) білім беру жүйелері арасында ерекшеліктер мына тұрғыдан байкалды: : •Шетелдердегі бағдарлы оқытудың ерте басталатындығы. Орта білім алудың алғашқы кезеңінен-ақ әр оқушының жеке басының және психологиялық ерекшеліктері мен икемдіктеріне көңіл бөлініп, сол бағытқа сай жұмыс жүргізілетіндігі. Мәселен, жалпы шетелде 3 немесе 4 жыл бағдарлап оқыту ұйымдастырылса, Қазақстанда бұл 2 жылдай мерзімді ғана қамтиды және орта мектеп, жоғары сатыда екі бағытта бөліп оқытады. Германияда 5, 6 сыныптан бастап көпбағдарлы оқыту болады. Шет мемлекеттерде оқушылардын жеке ерекшеліктеріне және таңдауына қарай бір мектептен екінші түріне ауысуына заңды түрде құқық берілгені айқындалды. Оқушының бағытының таңдау барысында ерте бастағандыктан орын алған кемшіліктері жою үшін уақыт жеткілікті болады және мүмкіндіктер жасалады.

3 слайд

#4 слайд
Шетелдік орта білімнің 12-13 жылға созылатындығы. • Сонымен қатар оларда міндетті орта білім жүйесінің 8 және 9 жыл аралығын қамтитындығы. Тек Германияда ғана 9-10 жылды қамтиды. Шетелдерде орта мектепті тәмәмдау мерзімі Ұлыбританияда 13 жыл, АҚШ, Германияда 12-13 жыл, Финляндия, Жапония, Түркияда 12 жыл. Ал Қазақстанда 11 жылдық оқыту жүйесімен оқытып отыр, 12 жылдыққа дайындық жұмыстары жүргізілуде. Міндетті саты Жапония, Финландияда – 9 жыл, Түркияда- 8 жыл, ал Қазақстанда – 9 жыл болады.

4 слайд

#5 слайд
Шетелдік оқу жүйесіндегі орта мектептің көп түрлілігі. •Оқуын жалғастырмайтын оқушының қоғамдық өмірге тез бейімделу мүмкіншілігі, көп деңгейлі білім беру жүйесін қалыптастыру, білім беру ісін жалқыдан жалпыға бағыттау. Бұл оқушыға алдымен белгілі ғылымдардың негізінен жалпы білім беру, кейін оған, нақты бір мамандық бойынша білімін жалғастыруға мүмкіндік туғызады. Осыған орай шетелдік жүйенің бірінші кезеңінде негізгі мектепте жалпы оқушының бойындағы қабілеттерін дамытуға және жетілдіруге арналып, бағдарлы оқу кезеңіне дайындық ретінде оқыту. Бағдарлы оқу сатысына дайындық негізгі саты мен жоғары саты арасында өзара үйлесімділік пен байланысты түрде жүргізіледі. Негізгі оқу сатысында оқушылардын қалай оқып үйренуіне және ойлау қабілетінің дамуына назар аударылады. Бұл жерде оқытушының рөлі білім беру емес, оларға білімді қалай алуды үйрету.

5 слайд

#6 слайд
Шетелдік оқу жоспарлары Қазақстанға карағанда мазмұны жеңіл, көлемі шағын және оқытылатын пәндер санының аздығы. •Түркияда негізгі сатыда және жоғары сатыда сабақ жүктемесі 30 сағат болса, Қазақстанда негізгі сатыда апталық сағат жүктемесі 33-36 сағат, жоғары сатыда 39 сағатқа дейін жетеді. Ұлыбританияда міндетті сатыда аптасына 21- 25 сағат «А» деңгей сатысында тек 4-5 пән ғана болады. Жоғары сатыда Германияда 30-36 сағат, ал Финляндияда 38 сағат. Жапонияда да оқушылардың жылдық жүктемесі аз болады. Шетелде оқу пәндерінің аз болуы пәндердің сапалы өткізілуіне мүмкіндік туғызады және оқушылардың пәнді меңгеруінде өзіндік жұмыстарға жеткілікті сағат бөлінеді. Шетелдік оқу бағдарламаларының басты міндеті – оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру арқылы олардың үйрену, ойлау, зерттеу, іздену және шешім шығара білу қабілеттерін дамыту болып табылады. Білім беру бағдарламасының мазмұны мен мақсаты – оқушылардың үйрену қабілетін дамыту, оның механизмін меңгеру, белсенділік, бірлесіп жұмыс істеу; іс- әрекет жасау; ойлау қабілетінің дамуына түрлі жағдаятты танып, оны шеше білу; іздену және зерттеу тәсілдерін қолдану; салауатты қарым-қатынас құру т.б. қабілеттерді дамытуға баса көңіл бөлу.

6 слайд

#7 слайд
Шетелдік оқу бағдарламаларының тағы бір ерекшелігі – еркіндік. •Оқытудың мазмұн, мақсат және міндеттерін таңдаумен анықтау ісі көбісінде мұғалім бірлестігінің яғни, мектеп ұжымының шешуіне беріледі. Бұл төмендегідей ерекшеліктерге мүмкіндік береді: •оқу ісінің барысын мектептегі оқушы және оқытушы шешеді; •оқу жоспарында бүгінгі әлеуметтік, экономикалық, мәдени мәселелерді қамтитын өмірмен тікелей байланысы бар пәндер орын алады; •оқу пәндерінің, оқытуға бөлінген сағат саны аз болып, әр пән бойынша тақырыптардың көлемі де жеңілдетілген болады; •оқу жоспарларында әртүрлі таңдау пәндері ендіріліп, оны таңдауды оқушылар шешеді; •мектептің бағдарлы сатысында оқу пән саны азайтылып, бағдарлы пәндердің сағат саны көбейтіледі.

7 слайд

#8 слайд
Алдыңғы қатарлы шетелдік білім жүйесінің тағы бір ерекшелігі – жас ұрпақ тәрбиесіне ерекше көңіл бөлу. •Мәселен, жапон мектебі – өз тәрбиеленушілерінің бойында ұлттық рухтың өсуіне ықпал ететін, тиісті моральдық нормалардың болуын қа ­лып­тастырып, ұлттық мінез- құлықтың негіздерін дамытуға баса назар аударады. Жапондықтардың идеясы ұлттық қасиеттерін сақтап, шетелдіктердің білім берудегі озық тәжірибесін қолдану болып табылады. •Қазіргі таңда Қазақстан Республикасында ұлттық тәрбиені оқушылар бойына сіңіру және өз халқының әдет-ғұрпын, салт-дәстүрін оқу бағдарламаларына ендірту істеріне баса мән беріліп отыр. Мұның дәлелі, соңғы жылдары етек алған «Мәдени мұра» бағдарламасы мен республикада қарқынды түрде зерттеліп отырған этнопедагогика мәселелері.

8 слайд

#9 слайд
Оқушылардың білімін бағалау жүйесінің ерекшелігі. • Шетелде бағалау жүйесінде кең тараған нәрсе – негізгі мектепте оқушының өзіндік жұмыстарын орындау көрсеткішін бағалау. Бұл бағалау жүйесінде түрлі кестелер қолданып, оқушылардың ой жұмыстары мен өзіндік жұмыстарын орындау кезінде жұмыстың әрбір кезеңін игеруіне қарап бағаланады. Осы жүйе мектептің бастауыш және негізгі сатысында қолдау табады. Осы кезең оқушының қабілетін дамыту кезеңі болып саналады.

9 слайд

#10 слайд
•Түркия мектептерінде 9-сыныпта арнайы тақырып болып оқылатын атомдық теориялар тақырыбы бойынша атомның ішкі құрылысы, атомның құрамында болған протон, нейтрон және электрондардың қандай зерттеулер нәтижесінде табылғаны туралы білім беріледі. Дальтон, Томсон, Резерфорт және Бор сияқты ғалымдардың ортаға шығарған өз аттарымен аталған атомдық теориялары ұқсастыру және моделдеу әдісі арқылы атомның ішкі құрылысы туралы оқушылардың ой-пікірлерін қалыптастырады. Моделді дайындау туралы зертханалық жұмыс көрсетіледі. Әлбетте, мұның барлығы оқушылардың ғылымға деген қызығушылығын арттыра түседі. •Қоспаларды айыру тақырыбы бойынша үш зертханалық жұмысты ерекше деп қабылдауға болады. Бұлар: 1 – Сұйық күйдегі қоспаны тығыздық айырмашылығын пайдаланып бөлу; 2 – Сұйық күйдегі қоспаны балқу температурасы айырмашылығын пайдаланып бөліп алу (дистиляция әдісі); 3 – Газ күйіндегі қоспаны айыру әдістемесі және техникасы (қойылту температурасы айырмашылығы). Осы жұмыстар арқылы оқушылар әр заттың тығыздығы, балқу температурасы және қойылту температурасы бөлек екендігін дәлелдейді. Қасиеттердің әр затқа қарай өзгеше болатынын ұғынып, осы қасиеттерді пайдаланып айыру технологиясы туралы білім алады. •14. Иондық және коваленттік ерітінділердің тоқ өткізгіштілігі туралы зертханалық жұмыс арқылы иондық қосылыс мен коваленттік қосылыс арасындағы айырмашылығын үйренеді. Токты өткізген бөлшектің иондар арқылы болатынын тәжірибе арқылы меңгереді.

10 слайд

#11 слайд
Әдістемелік ерекшіліктеріне келсек, айырмашылықтары: •Периодтық жүйені оқытуда екі мемлекет арасында біршама айырмашылық бар екені анықталды. Ғалымдар периодтық заңның қазіргі анықтамасын: «Химиялық элементтердің қасиеттері реттік номерлеріне периодты тәуелділікте болады» деп шешкен. Сондықтан шетел тәжірибелерінде әлемдік деңгейде қабылданған периодтық кестенің ұзын формасын қолданады. Осы кесте атомдардың реттік номерлеріне қарай түзілген. Периодтық жүйенің Д.И. Менделеев ұсынған түрі қысқа периодты немесе классикалық деп аталады және атомдардын салыстырмалы массаларының өсу ретімен түзілген (1-сурет).

11 слайд

#12 слайд

12 слайд

#13 слайд
•Шетелде халықаралық кестені әр элементтің электрон формуласымен байланыстырып оқытады. Жалпы электрон конфигурациясының формуласы төменде көрсетілген ережемен жасалады. Көрсетілген кесте және электрон конфигурациясының ережесін пайдаланып, ер элементтің конфигурациясы құрылады және элементтің периодтық кестедегі орнын табылады. Бұл жұмыс оқушылар үшін өзіндік жұмыс болып калады. Сабақты кызықты және белсенді өтгізуге көмектеседі. •Электрон конфигурациясы формуласының көрсетілімі: •  •1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 2 3d 10 4p 6 5s 2 3p 4 4d 10 5p 6 6s 2 4f 14 5d 10 6p 6 7s 2 5f 14 6d 10 7p 6 …………... • 

13 слайд

#14 слайд
Элементтердің орындарын табу үшін төмендегі ережелерге қарау керек: •Электрон конфигурациясына қарап, s,p,d,f деңгейшелерінің алдындағы ең үлкен сан периодты білдіреді. •Электрон конфигурациясында ең соңғы орбиталь түрі қай топта орналасқанын көрсетеді. •Электрон конфигурациясына қарап алдындағы ең үлкен сан болған орбиталдардың соңындағы сандардың жинағы топтың нөмірін көрсетеді (2-сурет). •Мәселен, магний, темір және уран элементтерін алайық: •1-мысал. Магний элементінің электрон конфигурациясы: 12Mg:1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 (1-кесте). •Деңгейшелерінің алдындағы ең үлкен сан 3 санын көрсетеді. Магний элементі 3-периодта болады. •Ең соңғы орбиталь түрі (s). (s) деңгейшесінде болса, А тобында болады. •Ең соңғы (s) деңгейшесінде 2 электрон бар болса, 2A тобында болады

14 слайд

#15 слайд
2-сурет – Электрон конфигурациясының көрсетілімі

15 слайд

#16 слайд
1-кесте – Электрон конфигурациясының соңғы деңгейшесімен байланысы Деңгейше Тобы Элементтін түрі Егер соңғы деңгейше s1 болса 1A тобында сілтілік металдар s2 болса 2A тобында (сілтілік жер металдар) s2p1 болса 3A тобында s2p2 болса 4A тобында бейметалдар s2p3 болса 5A тобында бейметалдар s2p4 болса 6A тобында бейметалдар s2p5 болса 7A тобында бейметалдар, галогендер s2p6 болса 8A тобында Инертті газдар n s, (n-1) d болсаВ тобтарында өтпелі металдар болса Лантаноидтар

16 слайд

#17 слайд
•Электрон формуласымен элементтердің периодтық қасиеттерін байланыстыра оқыту кезінде элементтердің қасиеттерін, электрондық конфигурациясында ең соңғы орбиталдағы электрон валенттілігіне қарап анықтауға болады. Электрондық конфигурациясына қарай элементтің қасиеті өзгереді. Элемент және атомдардың периодтық қасиеттері болып атомдардың валенттілігі, тұрақтылығы, атомдық радиусын, иондану энергиясын, электрон тартқыштылығын, металдық және бейметалдық қасиеттерін санауға болады. Бұл касиеттердің барлығы ядро мен электрондардың өзара тартқыштығына тәуелді болғанын оқушыларға түсіндіру керек. Ядро мен электрондардың қашықтылығымен тартқыштылығын ең ыңғайлы көрсететін атомдардың электрондық конфигурациясы болады. Бұл тақырыптың физика пәнімен де байланысы бар. Бір жағынан, физика пәнімен байланыстырып оқытқанда оқытудың жүйелілік ұстанымы сақталады. Оқушылар жүйелі түрде үйренеді. Олар тек қана кесте күйінде жаттамай, практикалық салыстыру арқылы өздерінің белсенділігін көрсетеді. Химиялық заңдар теория ретінде көп оқытылғасын ойды қоздыратын осы әдістің маңыздылығы ерекше болып қалады.Төмендегі атомдарға қарайтын болсақ; •  •18 Аr: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 , 11 Na: 1s 2 2s 2 2p 6 3s, 1 19 К: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 1

17 слайд

#18 слайд
•Аргон атомының 3-периодында s және p орбиталдары толы, натрий атомының 3-периодындағы s орбиталы жартылай толы болғандықтан, аргон атомының тұрақтылығы натрийге қарағанда берік болады. Бұл дегеніміз – натрий атомының аргон атомына қарағанда кез-келген бейметалмен әрекеттесе алатынынын көрсетеді. Натрий мен калций атомдарын салыстырғанда, периоды көп болған атомның көлемі де үлкен болады. Атомның көлемі үлкен болғанда электрон ядродан қашықтау орналасатыңдықтан ядромен әлсіз байланысады және электрондарды өзіне тарту азаяды. Сол атомнан электронды бөліп алу үшін керек энергия аз болады. Сонда иондану энергиясы көлемі үлкейген кезде азаяды. Атомның басқа бір атоммен әрекеттесу яғни реакцияға түсу қатынасы күшейеді. Осы оқушының іс-әрекетін ойлау әрекетіне айланып, сабаққа белсенді қатысуына көмектеседі.

18 слайд

#19 слайд
Ұғымның сызбасын дайындау (Концептуальды карта) •химияны оқытудың деңгейін көтеруге көмектеседі. Ұғымның сызбасын дайындауды ұғымдарды карталау деп де атайды. Негізгі химиялық ұғымдарды және олардын байланыстарын қарастырады. Білімді қайта таныту және ұйымда...

19 слайд