Презентация. Ә. Кекілбаевтің "Күй" повесіндегі адамзаттық құндылықтар көрінісі

1 слайд
Әбіш Кекілбаевтың шығармалары бойынша зерделеу жоба байқауы

2 слайд
Түркістан облысы , Ордабасы ауданы “ Ынтымақ” жалпы орта мектебі Ғылыми зерттеу жұмысы Тақырыбы: “Ә.Кекілбаевтың “Күй” повесіндегі адамзаттық құндылықтар көрінісі” Бағыты : тарихи тұлғалар Оқушы : Тульбасова Асел Сапарғалиқызы 10- сынып оқушысы Ғылыми жетекшісі: Джандарова Гулзада Пармановна –қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі

3 слайд
Зерттеу жұмысының мақсаты: Ә.Кекілбаевтың «Күй» повесіндегі кейіпкерлер бейнесін талдау, шығармадағы адамзаттық құндылықтарды анықтау. Міндеттері: - Әбіш Кекілбаевтың «Күй» повесін оқып, талдау; - «Күй» хикаятындағы кейіпкерлер бейнесі арқылы адамзаттық құндылықтар көрінісін зерделеу; - Тақырыбы мен мазмұны ұқсас шығармалармен салыстыру; - Жиналған дәлелді деректерді жүйелеу.

4 слайд
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы: Зерттеу жұмысының барысында жазушы Ә.Кекілбаевтың «Күй» повесіндегі кейіпкерлер бейнесі талданып, сол арқылы жалпы адамзаттық құндылықтар көрінісі анықталды. Шығарма тақырыбы ұқсас, мазмұндас туындылармен салыстырылып, ұқсастықтары анықталып, айырмашылықтары талданды.

5 слайд
«Күй» - Әбіш шығармаларының ішіндегі ең шоқтығы биік классикалық туынды. Шығарманың сюжеттік құрылымы аңыздық деректерге негізделген. Шығармадағы Жөнейт пен күйші бейнесі Жөнейт күйші 1. Түрікмен елі аймағының басшысы ретінде суреттеледі 2. Жауына қатал 3. Баласының өлімінен соң кектенеді 4. Күйшінің өнерін тыңдап оның тұтқынға алынғанына өкініш білдіреді, аяйды; 5. Күйшіні жауыздықпен өлтіргені үшін азаптанады, өзімен-өзі тілдеседі, қу басты күйші деп елестетеді. 6. Істеген ісіне өкініп, елестен қашып, мерт болады. 1. Өнерлі, мінезі салмақты, күй өнерінің арқасында ғана көп жиналған топқа барады. Жалғыздықты ұнатады. 2. Жазықсыздан тұтқынға түседі 3. Бостандық сұрап жалынбайды 4. Барлық ішкі сезімін көзқарасымен білдіреді 5. Жөнейттің қолынан қаза табады. 6. Белгілі күйші Абыл Тарақұлының прототипі

6 слайд
Шығармадағы адамзаттық құндылықтар көрінісі Кейіпкерлердің ішкі ойлары Адамзаттық құндылықтар Сөйтсе, дұшпан да өзіңдей екен ғой.Ол да сендей пенде екен. Ол да артында қалған үй ішіне,ойрандалған отанына тап сен құсап егіледі екен.Ол да мынау орынды-орынсыз ұрыс-жанжалға түсіне алмай, дал болатын көрінеді.(тұтқындағы күйшінің Жөнейіттің сыртынан қарап, өзіндік ой қорытуы) Ақиқат, әділдік, рақымшылдық, мейірім, жан тазалығы Адамшылықтың басы-аяушылық.Аяушылық жоқ жерде адамшылық та жоқ.Өзің ешкімді аямасаң, өзіңді де ешкім аямайды.Өзің бөтен елге жасанып барсаң, ,жараланып қайтқаныңа ызаланба.(күйшінің түрікмендер қаумалап жатқан кездегі ойы) Адамшылық, намыс, өжеттік, туралық

7 слайд
Кейіпкерлердің ішкі ойлары Адамзаттық құндылықтар Ондай сәттерде қайдағы бір бықпырт тобырдың бейпіл сыпсыңынан сескеніп, бейшара күйшіні баяғыда босатып жібермегеніне өкінеді. (Жөнейіттің ішкі ойы) Кешірім, рақым, тәубаға келу, істеген ісіне өкіну, ар- ұжданның тазалығы, рухани жан сұлулығы. Әттең сол жолсыз жасаққа күйші емес, адайдың аспанға түкірген көп адуын батырларының бірі іліксейші. Онда ол неменің етін турап итке тастаса да тынышы кетер ме еді?Жөнейтті еліне аман-есен қайтарса,жұрт аяушылығы деп емес, кәрі батырдың жаугершіліктен жүрегі әбден шайлыққан екен дейді. (Жөнейттің күйші туралы ішкі ойы) Аяушылық, мейірім мен шапағат, намыс.

8 слайд
“ Күй” повесі мен “Шашты” әңгімесіӘ.Кекілбаев “Күй” повесі Ұқсастықтары А.Кекілбаев “Шашты” әңгімесі 1. Қазақ халқы мен түркі халқының арасында жер дауы орын алады. 2. Екі халықтың өр, қайтпас мінездері ашылады 3. Түрікмендер өлген адамның құны деп, қазақ күйшісін тұтқындап алып кетеді. 4. Жөнейт баласының кегі үшін күйшіні өлтіреді. 5. . Істеген ісіне өкініп, ар азабынан өзі де өледі. 6. Шығарма трагедиямен аяқталады. 7. Сюжеттерде мифтік, аңыздық элементтер бар . Екі шығармада да оқиғалар түрікмен елінде өтеді. Шығарманың өн бойында қазақ пен түрікмен халқының ұлттық болмыс пен өр мінезі көрініс табады. Негізгі кейіпкерлер түрікмен еліне тұтқынға түседі. Екеуінде де тұтқындар-қазақтар. 1. Әңгімеде түрікмен халқы мен қазақ халқының мәрт мінездері ашылады. 2. Түрікмендер он бір жасар Кенжебекті құлдыққа алып кетеді 3. Бүкіл өмірі құлдықта өткен Тасқұл он бір жасар Кенжебекті әбден дайындап, қашырып жібереді. 4. Атажан бай Тасқұлға кешірім де береді, азаттық та береді. Бірақ Тасқұл өз қалауымен сол елде қалады. 5. Кенжебек аман-есен ауылына оралады. Шығарма жақсылықпен аяқталады. 6. Шығарма шындыққа жанасады.

9 слайд
“ Күй” повесі және “Боранды бекет” повесі Ә.Кекілбаев “Күй” повесі Ұқсастықтары Ш.Айтматов “Боранды бекет” 1. «Мәңгүрт» образын «мәңгүрт қазақтар еді» деп суреттейді. 2. Мәңгүртке айналдырып жатқандар – түрікмендер. 3. Қазақтың алты ұлы мен алты қызын құлдыққа, күңдікке алып кетеді 4. Құлдардың шаштарын сыпырып, басына жаңа сойылған түйенің терісінен жыртыс кигізеді. Екі шығарманың да идеясы – адамзаттық құндылықарды жоғалтпау, дәріптеу. Екі шығармада да «мәңгүрт» сөзінің мағынасы - “мәңгіру”. Тұтқындардың шаштарын сыпырып, бастарына кепеш кигізіп, азаптайды. Шығарма адамшылықтан шығып кету адамның өзі үшін де, қоғам үшін де қауіпті дегенді түсіндіреді. Екеуі де аңыз сюжетіне негізделген. Екеуі де трагедиямен аяқталады. 1. «Мәңгүрт» образы «Ана-Бейіт» тарихы туралы аңызда суреттеледі. 2. Жауларды «жуан- жуандар» деп бейнелеген. 3. Құлдыққа түскендер өте көп. 4. Біреулерін сатып жібереді. Кейбіреулерін алып қалып, азаптайды. 5. Шаштарын сыпырып, кепеш кигізіп, ақыл- естерінен айырады. 6. Аңыз соңында мәңгүрт өз анасын өлтіреді.

10 слайд
Қорытынды: Әбіш Кекілбаевтің «Күй» повесі-күй өнері мен кейіпкерлер бейнесі арқылы адамзаттық құндылықтарды дәріптейтін құнды шығарма. Мен зерттеу жұмысымды қорытындылай отырып, мынадай тұжырым жасадым:  Шығармада аңыз бен шындықтың арасынан қазақ халқының күй өнері, ұлттық мінезі мен болмысы анық көрінеді;  Басты кейіпкерлердің ішкі үні арқылы адамзаттық құндылықтар көрініс табады;  Туынды тақырыбы мен мазмұны жағынан Ш.Айтматовтың «Боранды бекет», А.Кемелбаеваның «Шашты» әңгімесіне ұқсайды;  Қазақтың әрбір күйі – бір тарих;  Шығарма мазмұнына қатысты тарихи кезеңдер әлі де зерттеуді қажет етеді.

11 слайд
Менің ұсынысым: 1. Ә.Кекілбаевтың «Күй» повесінің сюжетіне негізделіп, тарихи кинотуынды түсірілсе; 2. Жалпы орта мектептерде «Әбіш бұрышы» шығарылса; 3. Ә.Кекілбаевтың шығармалары қазақ әдебиеті оқулықтарына енгізілсе; 4. Жазушының шығармаларындағы адамзаттық құндылықтар қоғамдық тәрбие жұмыстарында насихатталса ,нұр үстіне нұр болар еді.