Қазақ тілін оқытуда тыңдалым дағдысын қолдану әдістері

1 слайд
Тақырыбы Қазақ тілін оқытуда тыңдалым дағдысын қолдану әдістері     “№7 “Тұран” мектеп-гимназия” КММ қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі Кулшыкбаева Сымбат

1 слайд

2 слайд
Эпиграф «Сабақ беру - ол жай ғана шеберлік емес, жаңадан жаңаны табатын өнер» Ж. Аймауытов

2 слайд

3 слайд
Тыңдалым дағдысы :  негізгі ойды түсіну;  ақпаратты анықтау;  түсінгенін практикада қолдана білу;  ақпаратқа өз көзқарасын білдіру;  ой қорыта білу дағдылары. 

3 слайд

4 слайд
Тыңдалым дағдысы дегеніміз не? «Тыңдалым – «аудирование» деген терминнің білдіретін мағынасы – «есту арқылы түсіну». Бұл айтылған не техникалық ақпараттарға жазылған аудио мәтіндегі сөздерді, сөйлемдерді тыңдай білудің нәтижесінде қабылдау және түсіну деген ұғым».

4 слайд

5 слайд
Тыңдалымның мақсаты оқушыны:  аудиожазбаның мазмұнын түсінуге, белгілі бір ақпаратты қабылдауға, мәтін детальдарын түсінуге, айтылған ойды толық түсінуге, сөйлеушінің сөзін еш қиындықсыз ұғынуға, ауызекі, анық құрылмаған сөйлеу тілін өзге адамдардың көмегінсіз түсінуге, бұқаралық ақпарат құралдары мен телерадиобағдарламаларды еркін, түсініп қабылдауға, таныс және бейтаныс тақырыптағы сөйлесімнің негізгі ойын түсінуге, т.б. үйрету.  

5 слайд

6 слайд
Тыңдалымға арналған белсенді жұмыс түрлері:  Оқушыларды қоршаған ортадағы кез келген ақпаратты тыңдау арқылы түсінуге бейімдеу керек. Ол үшін сабақ барысында түрлі белсенді жұмыс түрлерін пайдалану көп септігін тигізеді. Оқушыда тыңдалым дағдысын қалыптастыру үшін белсенді жұмыс түрлері өзекті, қызықты, әр түрлі болуға тиісті. 

6 слайд

7 слайд
Бастауыш сыныптан ортаңғы буынға өткен оқушылардың дайындығын тексерген кезде пән мұғалімдерінің қоятын негізгі талабы – сауаттылық.Оқушы сауаттылығын арттыратын жұмыстың түрі диктант болып табылады.

7 слайд

8 слайд
Дәстүрлі диктант  пен қазіргі өлшемдегі диктанттардың  айырмашылығы Дәстүрлі  диктант Қазіргі өлшемдегі  диктант 1Жазылым  дағдысы; Тыңдалым  дағдысы; 2Мұғалім басты  рөлде; Оқушы басты ролде; 3Грамматикалық, пунктуациялық қателіктері тексеріледі; Тыңдау  дағдысы  және  сауатты- лығы  тексеріледі; 4Білім диктант нәтижесімен өлшенеді. Өмірге  қажеттілігі ескеріледі.

8 слайд

9 слайд
Тыңдалым дағдысын қалыптастыруға арналған белсенді жұмыс түрлері:  

9 слайд

10 слайд
Ұжымдық  жұмыс: Ысқыру  диктанты •Диктантты  мұғалім  оқиды.  Диктант  белгілі  бір сөз табын  табу  мақсатында  орындалады. Мұғалім  диктантты оқымас бұрын алдын  ала  ысқырықты дайындап алады. Дайындаған  мәтінінің  ішінен тастап кетуге тиісті сөздердің астын сызып қояды. Оқып келе жатып,  сол  тұсқа  келгенде, ысқырықпен  ысқырады. Олар  болжаммен  сол жерге  қажетті сөзді өздері дәптерлеріне жазады. Жасырылған  сөздер  бірыңғай  бір сөз табынан болуы керек.

10 слайд

11 слайд
Қала •Бiз қалада тұрамыз. Бiздiң қаламыз сәндi де сәулеттi. Қаланың үйлерi биiк, көшелерi кең. Көшелер жасыл желекке бөленген. Жүрiп жатқан әр түрлi машиналар. Қаламыз өте таза. Мектептiң қасында қаладағы ең үлкен кiтапхана бар.Бос уақытымда үнемі сол жаққа барып, әртүрлі қызықты кітаптар оқимын. Мен өз қаламды жақсы көремiн. Қаланың тұрғындары өте қонақжай.

11 слайд

12 слайд
Жұптық жұмыс: Сүйеніп отыру диктанты • Сүйеніп  отыру  диктантын  оқушылар жұптарымен оқиды.Ол үшін  екі  оқушыға бір мәтін  екіге бөлініп  беріледі. Мәтінде не бас әріп, не тыныс  белгісі болмайды. Жұп оқушы бір-біріне  арқаларын беріп отырады. Алдымен  оқушыларға  мәтінмен  танысуға  уақыт  беріледі. Алғашқы  бөлігін  бір оқушы оқиды, жұбы  жазады. Мәтіннің  бірінші бөлігі аяқталған соң, келесі  бөлігін жазған  оқушы оқиды да, оқыған оқушы диктантты жазады. Соңында жұмыстарын  алмастырып,  мұғалімнің  берген   дұ-рыс  нұсқасымен  салыстырады.

12 слайд

13 слайд
Сиқырлы гүлдер •Бүгін күн қатты ысып кетті самат басына ақ қалпағын киіп алып гүлдерге су құйып жүр кенет көзі оң жағындағы сабағы белінен сынып басы салбырап қалған раушан гүліне түсті дереу қолындағы су құйғышын жерге қойып гүлдің басын көтеріп еді онысынан ештеңе шықпады былқ-сылқ еткен гүлдің басы икемге келер емес •жанында жұдырықтай тас жатыр екен көше жақтан біреудің лақтырып жібергені білініп-ақ тұр. самат бірдеңе деп бұрқылдап үйге қарай жүгіріп кетті де үйден екі кішкене шыбық дәке алып шықты әлгі гүлдің сынған сабағын жазып екі шыбықтың ортасына салды да оны дәкемен орады гүл бастапқы қалпына келіп басқа гүлдермен қатарласа жайқалып кетті

13 слайд

14 слайд
Сиқырлы гүлдер •Бүгін күн қатты ысып кетті. Самат басына ақ қалпағын киіп алып, гүлдерге су құйып жүр. Кенет көзі оң жағындағы сабағы белінен сынып, басы салбырап қалған раушан гүліне түсті. Дереу қолындағы су құйғышын жерге қойып, гүлдің басын көтеріп еді, онысынан ештеңе шықпады. Былқ-сылқ еткен гүлдің басы икемге келер емес. • Жанында жұдырықтай тас жатыр екен. Көше жақтан біреудің лақтырып жібергені білініп-ақ тұр. Самат бірдеңе деп бұрқылдап, үйге қарай жүгіріп кетті де, үйден екі кішкене шыбық, дәке алып шықты. Әлгі гүлдің сынған сабағын жазып, екі шыбықтың ортасына салды да, оны дәкемен орады. Гүл бастапқы қалпына келіп, басқа гүлдермен қатарласа жайқалып кетті.

14 слайд

15 слайд
«Өзің тап». • Диктант  мәтінінде мұғалім сын  есімдер орнына зат есім немесе сан есім орнына етістіктерді т.б.жазады, оқушы дұрысын өздері табады. Диктанттың  қай түрі  болмасын  сауаттылыққа ерекше  көңіл  бөлінеді. Бұл диктантта да  мәтін алдында  жататын  себепті тапқан сөздердің  жазылу  емлесі басты назарда  болады. Осындай диктанттар  оқушылардың  көру, есту  қабілеттерінің  дамуына  да ықпал етеді. Мұғалім диктант мәтінін жазып, әрқайсысының алдына тастайды. Мәселен, мұғалім  мақсатты  түрде  бірнеше   қате  жібереді, яғни бірнеше  сөзді  мәтін  мазмұнына сәйкес  келмейтіндей  немесе әдеби тілде емес, қарапайым  сөйлеу  тілінде  ұсынады. Көбінде  сөз  таптарын  өзгертіп  береді.Оқушының  мақсаты сол сөздерді тауып, орнын  мәтіндегі сөздермен  дәл ауыстырады. Диктанттың  бұл түрі де шығармашылық жұмыстар арқылы тіл дамыту үрдісінде тиімді болып келеді. Мұғалім оқушының неше  қате  сөзді тапқанына қарай бағалау, жұмысын жүргізеді.

15 слайд

16 слайд
Қалампыр  гүлі Қалампыр гүлі  Еуропа  елдерінен  таралған.  Гүлдің  сабақтары  ұзын,   жапырақтары  тікболы п  келеді.. Гүлінің  түсі   қызыл, ақ,   көгілдір   түсті  болады. Өзге  гүлдерге  қарағанда қалампыр гүлі  ұзақ   сақталады. Қалампыр гүлі  Еуропа  елдерінен  таралған.  Гүлдің  сабақтары  cаз,   жапырақтары  әнболып  келеді.. Гүлінің  түсі   от, қар, аспан   түсті  болады. Өзге  гүлдерге  қарағанда қалампыр  гүлі   тау   сақталады.

16 слайд

17 слайд
  «Полиглот диктанты» •Оқушыларға мәтін оқылады.Мәтіннің ішінен өздері ағылшынша, орысша аудармаларын білетін сөздерін жазып кетеді Мысалы: •Асхана. •  Біздің ауыл орталығында үлкен( большой, big) асхана бар. Асханада ауыл адамдары тамақ ішеді. Асханадағы аспаз (повар, chef )тамақты өте дәмді пісіреді. Асханада әрдайым ыстық(горячий, hot) тамақ, салаттар жеуге болады. Асхананың іші жарық, кең және таза( чистый,clean).   Біз мұғаліммен асханаға келдік. Барлығымыз орындықтарға отырып тамақ іштік. Тамақ өте дәмді(вкусный, delicious) болды. Барлығымызға асханада өте ұнады. Біз аспазға алғыс айттық. (51 сөз)

17 слайд

18 слайд
     «Айқайлап диктант оқу» Сынып оқушылары екі топқа бөлінеді. Бірінші топ оқушыларды мәтінді айқайлап оқиды. Екінші топ оқушылары бір ғана оқушыны тыңдап,диктант жазуға тырысады. Осы арқылы оқушылар ерікті зейінді қалыптастырады әрі өмірге бейімделеді. Оқушылар аудиоматериалды екі рет мұқият тыңдайды (ол сюжетті мәтін,өлең,публицистикалық ақпарат болуы мүмкін).Тыңдалымнан өздеріне таныс емес сөздерді жазып алады,сөздік арқылы аударады. Аудионы тағы екі рет тыңдап, жазбаның мазмұнын толық түсінуге тырысады. Сыныппен ой бөліседі. Осы әдісті жүйелі қолдану – оқушылардың тыңдау арқылы түсіну дағдысын қалыптастырады. 

18 слайд

19 слайд
           «Синонимдерді тап»  оқушыларға сөздер ұсынылады.Олар тыңдалған мәтіннен осы сөздердің синонимдерін тауып, жауап парағына белгілеуі керек. Осы арқылы оқушылардың тыңдау әрекеті мен сөздік қоры дамиды.  Емен. Емен – мәңгi көгерiп тұратын жасыл ағаш. Оның жапырақтары әдемi (сұлу, әсем, көркем). Емен ағашы өте мықты (күшті, әлді, қарулы), қатты. Еменнен кеме, вагон, үй жиһаздары жасалады. Емен қабығының дәрiлiк қасиетi бар. Еменнiң жаңғағын шошқа жейдi. Алматы көшелерiнде емен көп өседi.

19 слайд

20 слайд
Назарларыңызға рахмет!

20 слайд