Қазақстан арқары

1 слайд
Қуысмүйізділер тұқымдасы: Қазақстан арқары Қабдеш Келбет Б -41

2 слайд
 Қуысмүйізділер (лат. Bovidae) – сүтқоректілер класы жұптұяқтылар отрядының күйіс қайыратындар тобының бір тұқымдасы.  Арғы тегі ежелгі тұяқтылар – кондилартрлар деп есептелінеді.1. Қуысмүйізділердің шығу тегі мен эволюциясы

3 слайд
 Жұптұяқты жануарлар, бегемоттан басқасы (ол суда да, құрлықта да өмір сүреде), тек құрлықта ғана тіршілік етеді.  Кейбір түрлері су жағалауында, таулы өңірде, орманда да кездеседі. Арасында топталып тіршілік ететіндері мен жыл маусымдарына сәйкес қоныс аударып отыратын түрлері де (мысалы, ақ бөкен) бар.

4 слайд
Түр санына байланысты жұп тұяқтылардың ең ауқымды тұқымдасы, сонымен қатар биологиялық типіне байланысты: ең кішкентай қояннан бастап орасан зор үлкен бұқаларға дейін жеңіл қара құйрықтан көлемді қойларға дейін болады. Тұқымдасты 53 туысы және 115 түрі бар 10 тұқымдас тармағына ажыратуға болады. Тістер жүйесінде жоғарғы күрек және жыртқыш тістері болмайды. Бұлардың бас терісінің бездері жақсы дамыған және де құйрығында, шабы мен тұяқ аралығындағы бездері жақсы дамыған.

5 слайд
Арқар − қуысмүйізділер тұқымдасына жататын жануар.  Дүниесі: Жануарлар  Типі: Хордалылар  Классы: Сүтқоректілер  Қатары: Жұптұяқтылар  Тұқымдасы: Ешкі тұқымдасы  Туысы: Тау арқары  Түрі: Қазақстан арқарыСистематикасы

6 слайд
 Қазақстан арқары (лат. Ovis ammon collium) – қуысмүйізділер тұқымдасына жататын аң.  Құлжасының дене тұрқы 150 – 200 см (аналығы 110 – 160 см), шоқтығының биікт. 125 см-дей (аналығында – 112 см-дей), салмағы 200 кг-ға жуық (аналығы 60 – 100 кг).  Құлжалары 2,5 жаста, аналығы 1,5 жаста жетіледі.  Құлжасының мүйізі өте мықты, бұралып иілген, қатпарланған сақиналы, аналығынікі – нәзік, қысқа, сарғыш бозғылт немесе қоңыр түсті болады. Морфологиялық сипаттамасы

7 слайд
 Үйірімен топталып жайылады. Жазда қатты қуаңшылық болған кезде немесе қыста қар көп жауғанда қорек іздеп алысқа қоныс аударады. Жайылуға таңертең және кешқұрым шығады, қыста кейде күндіз де жайылады.  Қазан – қараша айларында күйлеп, сәуір – мамырда аналығы жалқы қозы (кейде егіз) табады. Негізінен астық тұқымдас өсімдіктермен (сұлыбас, бидайық, бетеге, т.б.), кейде бұталардың (итмұрын, ырғай, ұшқат, т.б.) жапырағы, бұтағы және жемісімен қоректенеді.

8 слайд
 Қазақстанда қуысмүйізділердің 5 туысқа жататын 5 түрі (қарақұйрық, ақбөкен, таутеке, арқар және үстірт арқары) мекендейді.  Қазақстан арқары − Сарыарқада, Қалба жотасында, Тарбағатайда, Маңырақ пен Сауыр жоталарында таралған.  Табиғатта кең тараған, Австралия мен Антарктидада ғана кездеспейді. Мекендейтін жерлері – шөл-шөлейтті дала аймақтары мен тау өңірлері. Кейбіреуі үй жануарлары ретінде қолға да үйретілген. Қазақстанда және дүниежүзінде таралу географиясы

9 слайд
 Елімізде арқардың үш түрі кездеседі.  Алғашқысы – Қара тау арқары. Олардың саны өте аз. Жойы лу ға жақын десек те болады. Тек Қаратауда ғана таралған. Таудың жазықтау жоталарында бірен-саран көзге ұшырасады.  Қазақстан арқары − өте сирек кездесетін аң ретінде Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген.  Қазір Қазақстанда Қызылқұм арқары кездеспейді. Қызылқұм арқары қорғауға алынып, «Жойылып кету қаупі бар жабайы жануарлар мен өсімдіктерді сату туралы халықаралық конвенциясына» және Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген.[Қызыл кітапқа және Дүниежүзілік мұра қорына еңгізілгені немесе енгізілмегені туралы ақпарат.

10 слайд
 Тарбағатай, Ерейментау зоол. қорықшаларында қорғалады.  Алматы және Қарағанды хайуанаттар саябағында ұсталады.Қай қорық, қорықша, ұлттық саябақта қорғалуы туралы мәлімет.

11 слайд
 Арқарлар еліміздің бірқатар қорықтарында қорғауға алынған. Дегенмен Қаратау бөктерінде жүрген түрлеріне ондай қамқорлық жасалып отырған жоқ. Сол себепті Қаратау жоталарында оларға арнайы қорғалу аймақтарын ұйымдастырған артық емес. Қандай қорғау және көбейту шаралары қарастырылған

12 слайд
 Ұзақ жылдардан бері Сыр бойының табиғатын зерттеп жүрген биолог Оразбай Қосанов арқарлардың азайып кетуінің басқа да себептері бар екенін айтады. Оның пайымдауынша, қазір бұрынғы бұлақтар көзі азайып кеткен. Сондай-ақ жайылымдық жерлер де тарылып барады. Осының өзі арқарлардың сиреп кетуіне алып келді. Экологиялық мәселелері

13 слайд
 Жалпы қуысмүйізділер тұқымдасына күйіс қайыратын сүтқоректілер мен жұптұяқтылар жатады. Сонымен қатар қуысмүйізділер ашық алаңқайларды мекендейді. Мүйіз қапшықтары өмір бойына өзгермейді. Негізгі қорегі – шөптесін өсімдіктер. Көпшілік түрі топтанып жүреді, ал кейбіреулері үйір құрады.  Қуысмүйізділердің шаруашылық үшін маңызы зор. Олардан бағалы шикізаттар (дәрі-дәрмек, шипалық ет, мүйіз, тері) алынады. Кейбіреулері (ақбөкен, таутеке) кәсіптік, аңшылық жолмен ауланады.  Қуысмүйізділердің саны жылдан жылға азаюда, кейбір түрлері тек ұлттық саябақтарда ғана сақталып қалған. Халықаралық табиғат қорғау одағының “Қызыл кітабына” 26 түрі, 21 түр тармағы, ал Қазақстанның “Қызыл кітабына” 7 түрі енгізілген. Қорытынды